5 Boekenbeursboeken die u tranen zullen doen huilen van het lachen

Van Daniëls cartoons tot Herman Brusselmans, good old Gerard Reve en Herman Koch: ja, op de Boekenbeurs zijn er ook boeken te vinden die u hardop kunnen doen lachen.

Romans hoeven niet altijd stichtend te zijn of melodramatisch of spannend of historisch en episch. Soms – toegegeven die boeken zijn eerder zeldzaam – kan u al lezend ook hardop in een lach schieten. Hier volgen 5 boeken uit het immense Boekenbeursaanbod die u gegarandeerd (nu ja) toch minstens één keer zullen doen lachen.

Als u een lezer van De Standaard bent, werd u er in het weekend wellicht al door opgeschrikt: de compleet waanzinnige en heel erg roze Daniël. Daniël zegt nooit iets, Daniël doet. En dat altijd naakt. Bijvoorbeeld: dieren nadoen. Of zeevruchten, of berglandschappen.

Niet dat hem dat vreugde verschaft. Daniëls mondhoeken wijzen altijd naar beneden. Daniël is bittere ernst. Wild wordt Daniël enkel van een vrachtwagen kippenwit. Of van Hilde, zijn hond.

U zal wel wild worden van Daniël. Toch als u zich af en toe over hoeveelheden comedy of embarressment van Mont Blanc-proportie weet te zetten. De grappen van MAT, gedoopt Matthias Phlips, zijn immers zelden erg fijngevoelig. Maar net omdat MAT zo compromisloos kiest voor de rechttoe-rechtaan (vuile) grap – geen aanleiding, knal in het gezicht – is een bulderlach vaak de enige beschaafde reactie. Het is niet iedereen gegeven om de clou van een cartoon rond een bruine vlek te laten draaien en daar echt grappig mee te wezen. Het is nog minder cartoonisten gegeven onnozelheid en surrealisme zo geestig te kunnen verweven tot explosieve humor. Velen hebben het al voor MAT geprobeerd, en nog meer zullen volgen, maar weinigen slagen er zo goed in.

Het boek Daniël van dicht – die cover! Die achterflap! – is één en al Daniël-universum. Het bundelt de drie-trapsgrappen uit de krant, afgewisseld met paginagrote tekeningen. Van Daniël die u eyeball to eyeball duidelijk maakt dat hij niet zal wijken. Of van tekeningen waarvan u niet meteen beseft waar de grap nu verscholen zit. En toch zal u zichzelf erop betrappen te zitten grinniken.

Met Daniël komt MAT gevaarlijk dicht bij de waanzin. En u ook, van het lachen.

(SD)

Brusselmans is zonder meer de meest humoristische Vlaamse schrijver sinds jaar en dag. Altijd valt er te lachen in zijn romans, al hebt u na een tijd de mechaniek misschien wel door. De man die werk vond uit 1994 – maar sindsdien steeds in herdruk – gaat over een werkloze die bibliothecaris wordt maar zich in de bib te pletter verveelt en balorig bladzijden uit de boeken begint te scheuren. De heel eigen zwarte humor van Brusselmans viert er hoogtij in pareltjes van nonsensikale sluitredeneringen en paradoxen, zoals deze: ‘Een debiel, bedacht hij, zou niet weten of ik het hoofd krab met de vingers, dan wel de vingers met het hoofd. Het spreekt zeer in zijn voordeel. Een uurtje debiel zijn … het staat bovenaan m’n verlanglijstje.’

Vanaf de Guggenheimer-cyclus bekwaamt Brusselmans zich in de kunst van de wisecracks die meestal in een oneliner worden geserveerd: ‘Jules zat aan het stuur van z’n zwarte Renault Mégane en Guggenheimer zat in de passagierszetel. Guggenheimer rookte een sigaar en sufte wat voor zich uit. In de handen van Jules was hij veilig. Jules was een prima chauffeur. Honderd procent evenwichtig was de man niet, maar wat zou je willen van iemand die in de Bende van Nijvel heeft gezeten.’

Als de kardinaal een scheet heeft gelaten, zeggen ze:

‘Sjonge jonge, wat ruikt het hier lekker,

net of iemand lever met uien staat te bakken,’

Dat soort katholieken, daar ben ik niet dol op.

Deze passage uit Reve’s ‘Ware geloof’ is terug te vinden in zijn Verzamelde gedichten (1997). Reve kon ook in deze poëzie bijzonder hilarisch voor de dag komen. Nog beter is het wanneer u Reve op CD de verzen met zijn lijzige stem zelf hoort voordragen (die CD zit trouwens gratis bij de Verzamelde gedichten). Als een volleerde stand-up comedian weet hij de juiste pauzes in te lassen, en de archaïsche toon van zijn poëzie doet de rest. Altijd leuk om het gezelschap thuis even op te vrolijken.

Oblomov (1859) is een Russische klassieker van Ivan Gontsjarov. Hij is allicht de meest bekende luiaard uit de wereldliteratuur. De eerste honderd bladzijden zijn magistraal en bijzonder grappig. Gontsjarov zoomt in op Oblomov die weigert uit zijn zetel te komen en voortdurend hengelt naar zijn kamerjas terwijl hij zit te sakkeren op de bakkebaarden van zijn knecht. Voor de rest gebeurt er tientallen bladzijden niets maar de manier waarop Gontsjarov de monologen van de liggende Oblomov aan elkaar rijgt, verveelt geen moment. Een Duitse vriend van Oblomov probeert hem tevergeefs uit de chaise longue te krijgen tot hij hem weet te verleiden met een zekere Olga maar dan bent u al in de helft van het boek en is de pret spijtig genoeg uit.

Het absurde theater van Eugène Ionesco en Samuel Beckett haalde later de mosterd bij hem.

Koch is natuurlijk geen Reve of Gontsjarov maar zijn satirische en vaak ook sarcastische pen weet heel treffend de menselijke zwakheden en tics in beeld te brengen op een manier die u aan het lachen brengt. Heel knap en humoristisch is zijn typering van het hoofdpersonage uit Zomerhuis met zwembad, een dokter die genoeg heeft van de al dan niet denkbeeldige kwaaltjes van zijn zeurende patiënten en zich meer en meer als een misantroop begint te gedragen: ‘Gekleed vind ik al die menselijke lichamen al erg genoeg. Ik hoef ze niet te zien, de delen van het lichaam waar de zon nooit komt. (…) Hier dokter, hier is de jeuk het ergst … Nee, ik wil het niet zien. Ik doe of ik kijk, maar ondertussen denk ik aan iets anders. (…) Vanuit mijn ooghoek zie ik natte plukken schaamhaar, rode ontstoken kale plekken waar nooit meer haar zal groeien, en ik denk aan een vliegtuig dat in de lucht explodeert, de passagiers nog vastgegespt in hun stoelen beginnen aan een kilometerslange tuimeling in het oneindige: het is koud, de lucht is ijl, in de diepte wacht de oceaan. Bij het plassen brandt het, dokter. Alsof ik naalden uitplas …’.

Zo van die dingen dus. Herkenbaar, al te herkenbaar, maar messcherp gebracht zodat u wel moet lachen. Zo ontwapenend kan literatuur dus ook zijn.

Simon Demeulemeester en Frank Hellemans