3000 ‘nieuwe’ brieven van Thomas Mann boven water

© Afbeelding blog

Ongerijmdheden in het Zwitserse Thomas Mann-archief: enkele duizenden brieven van Thomas Mann werden er nog nooit gearchiveerd en duiken nu pas op.

In het Thomas Mann-archief in het Zwitserse Zürich zijn een aantal ongerijmdheden aan het licht gekomen: dertien kisten met correspondentie, waarin zowat drieduizend brieven, werden nooit geregistreerd, hoewel ze al twintig jaar in het archief ondergebracht zijn.

Bittere pil voor biografen

Dat meer dan drieduizend brieven uit de nalatenschap van de familie Mann , waaronder heel wat brieven aan Katia Mann, de vrouw van Thomas, niet eens geregistreerd zijn, doet heel wat vragen rijzen naar de goede werking van het archief. Het verzuim is vooral een bittere pil voor biografen als Inge Jens en Dirk Heisserer, wier recente boeken over Katia Mann en Hedwig Pringsheim (de moeder van Katia) verschenen zonder dat ze op deze documenten een beroep konden doen. De biografen wisten immers niet af van hun bestaan. Tot de documenten behoren ook brieven van schrijvers als Hermann Hesse en Lion Feuchtwanger.

De nalatenschap van Thomas Mann kwam in 1955, na de dood van de schrijver, in het bezit van de Eidgenössische Hochschule Zürich, die daarop een Thomas Mann-archief oprichtte dat ondergebracht werd in het Bodmerhaus in Zürich, waarin Goethe al verbleef. Het archief concentreerde zich echter meer op onderzoeken en uitgeven dan op archiveren, wat nu (naast een gebrek aan financiële middelen) als reden voor het verzuim wordt ingeroepen.

Secretaresse Anita Naeff

Zonderling is echter dan een groot deel van de niet-geregistreerde nalatenschap van de Manns pas in de jaren negentig in het archief terechtkwam. Dat was te ‘danken’ aan Anita Naeff, die tot het midden van de jaren tachtig de secretaresse was van de familie Mann in het door de Manns betrokken Kilchberger Haus in Zürich. Anita Naeff was de echtgenote van Peter de Mendelssohn, zelf een Mann-biograaf. Vermoed wordt dat Anita Naeff van haar positie als secretaresse bij de Manns gebruik heeft gemaakt om haar echtgenoot rijkelijk van materiaal te voorzien.

Ook nadat Anita Naeff midden jaren tachtig in onmin afscheid had genomen van de familie Mann, bleef ze het Mann-archief tot ver in de jaren negentig met materiaal bevoorraden. Daartoe behoorden niet alleen de al genoemde niet-geregistreerde brieven, maar ook voorwerpen zoals door Thomas Mann gesigneerde en met opdrachten opgeluisterde boeken, foto’s, een hoed, een wandelstok, een aansteker en andere objecten uit het bezit van de schrijver en Nobelprijswinnaar. De vraag is hoe al die spullen in het bezit kwamen van Anita Naeff, die in 2000 overleed.

Kleptomane?

De ‘Frankfurter Allgemeine’ heeft het over haar ‘kleptomanische voorzorg’. In elk geval ziet het ernaar uit dat Anita Naeff zich in het Kilchberger huis goed bediende, zij het niet om zichzelf te verrijken, want aangenomen wordt dat ze de meeste spullen in de loop van de jaren hoe dan ook aan het Mann-archief bezorgde. Naeff bracht haar laatste levensjaren in München door. Sommige bezoekers herinneren zich dat ze soms verdween in een belendend kamertje dat niemand mocht betreden en dat ze daaruit terugkeerde met nu eens een originele brief en dan weer een zakdoek van Thomas Mann.

Frido Mann (°1940), een kleinzoon van Thomas Mann, is niet te spreken over de zorgeloosheid waarmee de nalatenschap van zijn familie in het Mann-archief behandeld wordt. Maar de Zwitsers schamen zich blijkbaar ook over hun nalatigheid. Ze hebben snel een half miljoen Zwitserse franken uitgetrokken om de drieduizend niet-geregistreerde brieven te ontsluiten, te digitaliseren en zo toegankelijk te maken.

Niet brandbestendig

Of het Mann-archief in het Bodmerhuis blijft is niet zeker, want het gebouw zou niet brandbestendig zijn. In het Bodmerhuis bevinden zich ook enkele voorwerpen die deel uitmaakten van Thomas Manns werkkamer: zijn schrijftafel, boeken, sculpturen en een aantal meubels.

Piet de Moor

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content