Onze thriller- en non-fictiespecialist Fred Braeckman is lyrisch en ronduit euforisch over ‘Verdwaald’, een verhalenbundel van de Ierse Emma Donoghue.
Twee keer is de in Ierland geboren Emma Donoghue voorgoed vertrokken. Toen ze twintig was ging ze studeren in Engeland. Acht jaar later trok ze naar Canada. Voor de liefde. In ‘Verdwaald’ brengt ze veertien prachtige verhalen die alle over migratie gaan.
Historische fictie, zo noemt Donoghue haar verhalen. Ze vertellen op een paar uitzonderingen na over onbekende mensen die emigreerden naar Noord-Amerika. De bundel overkoepelt een periode van vier eeuwen en is onderverdeeld in wat je hoofdstukken zou kunnen noemen: ‘Vertrek’, ‘Op doortocht’, ‘Aankomst en nasleep’. Elk verhaal krijgt een naschrift waarin Donoghue uitlegt waarop ze steunde voor haar kortverhaal. Meestal archieven of brieven, soms krantenartikels. Zo een naschrift is nuttig. Elk verhaal is ook een soort tranche de vie, slechts een stukje uit het leven van de personages. Momenten waarop belangrijke beslissingen zijn genomen, of zaken zijn gebeurd die het leven van de personages in grote mate hebben beïnvloed. Het verhaal laat ons nieuwsgierig achter met de vraag: wat is er daarna gebeurd? In de korte naschriften kan je dat meestal lezen.
Olifant
‘Man en jongen’ is een beetje een uitzondering in het geheel. Het gaat om het min of meer bekend verhaal van Jumbo, een olifant van het Londense Zoölogische Genootschap die aan het Amerikaanse Barnum werd verkocht. Zijn jarenlange oppasser, Matthew Scott, vertelt Jumbo dat ze moeten emigreren, de Atlantische Oceaan moeten oversteken. Dat zich verzetten geen zin heeft. Maar dat hij meegaat, waar Jumbo ook belandt. Een prachtig liefdesverhaal tussen twee wezens die niet uit vrije wil emigreren. En wie doet dat wel, lijkt Donoghue zich af te vragen.
Cholera
Nog ontroerender is in het deeltje ‘Op doortocht’ het verhaal van Jane Johnson (‘De dagen tellen’) die nog een dag te varen heeft vóór ze na een bootreis van vijf weken in Québec zal aankomen. Ze vertrok in Belfast, vergezeld van twee kleine kinderen. We zijn in 1849, misschien wel het ergste jaar van de Ierse hongersnood. Haar man Henry is haar een jaar geleden voorafgegaan en ze verwacht hem op de kade in Québec. Dertien authentieke brieven vertellen voor een stuk zelf hun verhaal. De gevoelens van Henry en Jane vertolkt Donoghue in korte gedachtestromen. ‘Maak me tot wat ik nog niet ben geweest, een goede vader, een zorgzame echtgenoot’, bidt Henry tot zijn niet sentimentele God. Hij zal de kade van Québec niet meer halen. Cholera.
Bezeten
‘Het verloren zaad’ uit ‘Aankomst en nasleep’ speelt in Cape Cod in 1639. Op de nederzetting Yarmouth speelt Richard Berry de zelfbenoemde opperrechter. Hij heeft voor de plantage nieuwe wetten gemaakt en veroordeelt Seb die drie kinderen verloor tot een zware boete ‘omdat hij onbetamelijke en blasfemische opmerkingen uitsprak tegen zijn Schepper’. Seb moet zijn varken afstaan om de boete te kunnen betalen. Later zal Berry bezeten geraken door het seksleven van de andere bewoners van de plantage en vindt hij zich ‘Gods eigen engel’.
Actueel
In elk verhaal toont Donoghue enorme sympathie voor haar personages. Of het nu Berry is op Cape Cod. Of een paar dieven die het lijk van president Abraham Lincoln willen stelen. Of Nikker Brown die zijn meester vermoordt, wegvlucht en wordt vergezeld door de vrouw van zijn vermoorde meester. Sommige historische verhalen doen heel actueel aan. Zo gaat het nu eens over kindsoldaten en verkrachting als oorlogsmisdaad, dan weer over een meisje dat nooit zal weten waar ze vandaan komt, nog een ander over de problemen van integratie als de nieuwe bestemming niet beantwoordt aan de verwachtingen. Niet alleen qua inhoud is ‘Verdwaald’ een schitterende verhalenbundel vol melancholie en hoop. Ook stilistisch is elk verhaal een juweeltje. Donoghue schrijft even briljant in zowel de eerste, tweede als derde persoon en geeft elk personage een compleet eigen stem. Overigens ook lof voor vertaalster Amon Smits.
Fred Braeckman
Van Emma Donoghue verschenen eerder in het Nederlands ‘Geroerd’, ‘De verzegelde brief’ en ‘Kamer’. Dat laatste boek, ‘Room’, werd een bestseller vertaald in meer dan dertig talen. Het boek wordt verfilmd en stond in 2010 op de shortlist van de Man Booker Prize en een jaar later op de longlist van de Orange Prize. De roman is geïnspireerd op de zaak Fritzl in Oostenrijk. Een jongetje van vijf beseft dat de wereld wel groter is dan de kleine gesloten kamer waarin hij samen met zijn moeder sinds zijn geboorte opgesloten zit.
Emma Donoghue, Verdwaald, Atlas-Contact, 269p., 24,95 euro, ISBN 978 90 254 4130 2
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier