‘Zou Reynders niet de ideale bewoner van Wetstraat 16 zijn?’

‘De afspraak bij de toewijzing aan CD&V van het postje bij de Europese Commissie was, dat de liberale familie de premier zou mogen leveren’, zegt hoogleraar Herman Matthijs (VUB/UGent). ‘Logischerwijze gaat het premierschap naar MR met Didier Reynders als ideale bewoner van Wetstraat 16.’

Sinds eerste minister Hubert Pierlot in 1945 aan de kant geschoven werd, is het zowat de gewoonte geworden dat een Vlaming in de Wetstraat 16 belandt. Bruggeling Achiel Van Acker was daar het eerste voorbeeld van. Maar de laatste jaren hebben de Vlaamse politieke partijen geen electoraal succes gekend toen ze dat adres bemanden. Ook de almachtige PS echter heeft met Elio Di Rupo een electorale dreun gekregen ondanks het premierschap.

De kanshebbers

In de huidige Zweedse coalitie waar sprake van is, zijn er vier politieke partijen die kans maken om de premier te leveren. De vraagt rijst wie de functie zal opnemen, ermee rekening houdend dat het ambt van federaal regeringsleider twee punten kost bij de verdeling van de mandaten.

In orde van klein naar groot geeft dat de volgende analyse. Open VLD is de kleinste partij binnen de Zweedse coalitie en komt zo het minst in aanmerking voor het zitje in de Wetstraat 16. Het premierschap zou voor Open VLD ook resulteren in minder mandaten binnen de regering. Bovendien heeft de partij al aardig moeten manoeuvreren bij de onderhandelingen om zich in alle drie de regeringen – federaal, Vlaams en Brussels – te werken.

CD&V is de nummer drie van de regeringsonderhandelaars. De partij bepaalde de samenstelling van de coalities gedurende decennia en is de naoorlogse recordhouder van het bemannen van de federale kanselarij. Maar hun premierschappen van de laatste vijftien jaar hebben electoraal niets opgeleverd. Ook het vorige Vlaamse minister-presidentschap kon op 25 mei niet tot electoraal succes leiden.

Als CD&V de premier zou leveren, zou dat de partij – net als Open VLD – parten spelen bij de verdeling van de mandaten. Bovendien mag men niet vergeten dat de Vlaamse christendemocraten reeds bedeeld zijn met het Belgisch lidmaatschap in de Europese Commissie.

Het is tevens de eerste keer dat CD&V in een federale regering zit zonder ’tegenhanger’ cdH. Hoewel we na afgelopen verkiezingen moeten vaststellen, dat een enorm vergrootglas nodig is om nog gelijkenissen te bespeuren tussen beide partijen.

N-VA, de grootste Vlaamse partij, is niet echt gebrand op het zitje. Tenzij de grote leider de ambitie heeft te worden voorgedragen als graaf van Antwerpen. Nee, de grootste politieke partij van België kan niet in de Wetstraat 16 intrekken omwille van haar standpunten.

Daarnaast staat N-VA, voor het eerst in haar geschiedenis, aan het roer van de Vlaamse regering. Gezien alle uitdagingen op dat niveau, is het niet evident dat het minister-presidentschap van Geert Bourgeois een electoraal succes zal opbrengen in 2019.

Ook als we op de recente politieke geschiedenis terugblikken, zien we dat het niet altijd de grootste partij was die de sleutel tot de Wetstraat 16 in handen kreeg. Een voorbeeld daarvan waren de paarse regeringen waar PS het premierschap overliet aan kleinere partijen zoals de liberalen.

De nummer twee binnen de Zweedse coalitie is MR. De partij leek van de macht uitgesloten te worden toen PS, cdH en FDF toenadering zochten. Maar in de Zweedse coalitie ziet MR heel wat federale regeringsleden.

De afspraak bij de toewijzing van het postje bij de Commissie was, dat de liberale familie de premier zou mogen leveren. Logischerwijze gaat het zitje naar MR. Op die manier zouden de Franstalige liberalen een regeringsleider hebben in een regering zonder Franstalige meerderheid in de Kamer, noch de Senaat. Een goede strategische zet tegenover het Franstalige landsgedeelte.

De drie Vlaamse partijen zullen het wel aan hun achterban verkocht krijgen, dat de enige Franstalige partij in de regering met het premierschap gaat lopen. De functie is namelijk electoraal niet zo interessant. Voorts is er de politieke kostprijs dat er compromissen gesloten moeten worden om de regering varende te houden.

MR neemt een groot risico en de toekomst zal moeten uitwijzen of de ‘een tegen allen’-strategie in Franstalig België de MR parten zal spelen of niet. De kans is in elk geval zeker niet onbestaande de MR de winnaar wordt van de verkiezingen in 2019.

De praktijk leert ons dat het vicepremierschap met een zware bevoegdheid eigenlijk interessanter is binnen het regeringsgebeuren. Maar het toekennen van het premierschap aan MR, betekent dat de drie Vlaamse politieke partijen maximaal slechts zeven ministers zullen kunnen verdelen.

Het is sinds 1937-1938 geleden dat de Franstalige liberalen met Paul-Emile Janson het premierschap in handen hadden. Maar welke MR-politicus zal de eerste minister van het federale koninkrijk België worden?

Didier Reynders

Is Didier Reynders niet de ideale bewoner van de Wetstraat 16? De kenner van de moderne leer van Machiavelli is perfect tweetalig en heeft reeds lange ervaring in het federale politieke gebeuren.

In zijn dertienjarige loopbaan als minister van Financiën heeft hij de decumul ingevoerd, de crisisbelasting op de personenbelasting afgeschaft en de belastingschalen naar het historisch archief verwezen. Geen enkele andere minister van Financiën heeft dat ooit gepresteerd. Iedereen heeft meer netto-inkomen gekend onder zijn bewind. De fiscale regels waren stabieler, wat een voordeel is voor zowel werkenden als investeerders. Tot slot heeft Reynders ook het voordeel van zijn internationaal, Europees netwerk.

Een ander pluspunt is dat Reynders goede relaties heeft met N-VA-voorzitter Bart De Wever en zich regelmatig laat zien in Vlaanderen.

Een vaak gehoorde kritiek was echter dat Reynders te veel functies cumuleerde. Hij was partijvoorzitter, vicepremier, minister van de eurogroep enzovoort. Maar het is een feit dat anderen dat toelieten. Als premier zal dat cumulatieprobleem in elk geval van de baan zijn.

Uiteindelijk zal de plaats van Reynders in de Wetstraat 16 afhankelijk zijn van de ‘deal’ binnen zijn partij met de groep die coformateur Charles Michel steunt. MR komt niet echt over als een homogeen blok.

Conclusie

Vandaag is de Zweedse coalitie als federale regering nog steeds niet verzekerd. De tijd begint te dringen, want midden oktober verwacht Europa een ontwerpbegroting in het kader van het budgettair toezicht. De landing van die begroting kan niet lang meer duren. Daarna moet nog een formateur worden aangesteld om in pole position naar de Wetstraat 16 te gaan. Maar als de onderhandelaars tegen midden oktober geen regering op de been krijgen, moeten we ernstige vraagtekens plaatsen bij de geboorte van de Svenska Koalition.