De vreselijke moordpartij in een homodisco in Orlando (VS) heeft het debat over de zogezegd onmogelijke verhouding tussen ‘Oost’ en ‘West’ weer op scherp gesteld. Want ook al wijst alles erop dat de dader een misogyne, racistische homohater is, het was alweer geen toeval dat hij zich heeft geout als een aanhanger van de Islamitische Staat. Het zelfverklaarde kalifaat is erop gebrand de spanningen tussen het Westen en de moslimwereld op te drijven, en daar heeft deze aanslag van een islamitische terrorist alweer toe bijgedragen.
Orlando is de meest recente van een lange reeks aanslagen die een snel groeiend deel van het westerse publiek het gevoel geeft dat het zich inderdaad middenin de voorspelde ‘clash of civilizations’ bevindt. De contouren van die ‘clash’ heeft de Amerikaanse politicoloog Samuel Huntington een kwarteeuw geleden voor het eerst beschreven. In een artikel in Foreign Affairs voorspelde hij dat het eerste grote conflict na de Koude Oorlog zich niet zou voltrekken tussen natiestaten, maar tussen botsende culturen en religies.
Vandaag valt het bestaan van zo’n nieuwe Kulturkampf niet langer te ontkennen. In het Midden-Oosten wordt die militair uitgevochten, in Noord-Amerika en West-Europa gaat het vooral om een choc des idées, al hebben ettelijke moordpartijen en aanslagen ertoe geleid dat dit ‘politieke debat’ inmiddels ook is uitgegroeid tot de belangrijkste maatschappelijke kwestie van deze tijd.
De inzet is dus hoog, en het spel wordt steeds ruwer gespeeld. Sinds het begin van de Noord-Afrikaanse en Turkse migratie naar België, midden de jaren zestig, is er nog nooit zo veel argwaan en zelfs openlijke vijandschap tegenover de islam geweest – en dat niet alleen tegen militant-jihadistische varianten van die godsdienst, maar ook tegen de vrome praktijken van gewone moslims.
In dat overtrokken klimaat is ook in ons land de ramadan begonnen. En al waren er in het begin van de islamitische vastenmaand veel oprechte gelukwensen van ‘autochtone’ Belgen aan hun moslimvrienden, het was natuurlijk niet goed dat meteen een paar politieauto’s in de fik gingen. Het was opvallend dat uitgerekend in de Vierwindenstraat in Molenbeek de eerste molotovcocktails ontvlamden – op dat adres werd terrorist Salah Abdeslam gearresteerd. Het sterkt het vermoeden dat een aantal geradicaliseerde moslims per se wil laten zien dat elke goede moslim ook een IS-sympathisant is.
Een groeiend aantal ‘Belgen’ gelooft dat graag en wapent zich om elke expansie van de islam tegen te gaan. De ramadan was nauwelijks begonnen of het Brusselse gemeenschapsonderwijs trok al aan de alarmbel. Opvallend veel erg jonge kinderen zouden dit jaar de ramadan strikt opvolgen. Ze eten niet op school – wat op die leeftijd nog erg ongezond is – en willen niet zwemmen – om te vermijden dat ze water binnen krijgen. Meteen brak een discussie los over de hele ramadan: is die wel gezond? Mag een school wel rekening houden met het geloof van de kinderen? Kan een bedrijf accepteren dat sommige werknemers tijdens de ramadan minder fit zijn?
Zeker, de broeierige opstootjes in Molenbeek waren maar klein bier in vergelijking met het geweld en de baldadigheden die de hooligans in Frankrijk veroorzaken. Zulke stuitende taferelen zouden diegenen die ‘de’ westerse cultuur superieur vinden aan alle andere aan het denken moeten kunnen zetten. Maar dat doen ze dus niet. De vechtersbazen en amokmakers wekken afschuw op, maar ze blijven ‘onze’ boeven. Maar zodra een paar stenen in Molenbeek in het rond vliegen, zien we daarin meteen een afwijzing van onze cultuur door ‘de moslims’.
Dat verschil in houding is onfair, maar het is wél een gegeven dat leeft in een brede kring in de samenleving, en waarmee politici en alle andere beleidsmakers dus dringend moeten omgaan. Zwijgen is geen optie meer. Rechts moet van harte een plaats geven aan de gematigde islam. Links moet met overtuiging de strijd aangaan tegen onverdraagzame moslims. Afwachten of wegkijken brengt ons geen stap verder. Toch niet in een tijd waarin de beelden van Orlando op ieders netvlies gebrand staan, waarin jongeren op smartphones ingeprent krijgen dat zich een oorlog aan het voltrekken is. Nu woedt die nog op hun beeldscherm, straks misschien ook in hun hoofd.
WALTER PAULI is redacteur van Knack.
Zodra in Molenbeek een paar stenen in het rond vliegen, zien we daarin meteen een afwijzing van onze cultuur.
