Zijn droom, mijn land

In de reeks Migratie, toen en nu komen jongeren tussen 15 en 30 met een migratieachtergrond aan het woord.

‘In het weekend gingen we wandelen in het centrum van de stad. Ik trok op met een aantal vrienden. Ik bleef steeds samen met hen. Overal was er volk! Zoveel mensen had ik nog nooit gezien. Wij vielen vrij snel op. Alle winkeliers spraken ons aan als ‘broer soldaat’. Alsof het op ons voorhoofd geschreven stond.’

Wanneer ik mijn grootvader vraag om over zijn jeugd te vertellen begint hij meestal over zijn dienstplicht in het Turkse leger. Hij werd naar Izmir gestuurd, de derde grootste stad van Turkije. Misschien was dit wel het kleurrijkste deel van zijn leven voor hij de drastische beslissing nam om zijn geboorteland te verlaten, richting West-Europa.

Mijn grootvader werd geboren in een dorp aan de voeten van het Akdag-gebergte, in zuidwest-Anatolië. Behalve veefokkerij was er niet veel te doen. Er waren weinig toekomstperspectieven voor de jongeren. Er was vooral armoede. zoals de meeste gezinnen in het dorp was ook het gezin van mijn grootvader arm. Op zoek naar een beter leven besloot mijn grootvader om naar België te migreren.

België was het land waar je geld kon verdienen. Althans dat beweerden sommige dorpsgenoten die familie hadden in België. Of zich baseerden op verhalen die in de hele regio circuleerden over het zoete westen.

Mijn opa vertrok eerst naar Istanbul om het papierwerk in orde te brengen. Iets waarmee hij helemaal niet vertrouwd was. Het meest imponerende vond hij echter de medische controle, van kop tot teen. ‘Ik voelde mij net een schaap dat te koop stond’, zegt hij. Veel keuze had hij niet want zonder een positief attest van de dokter was er geen weg richting het westen.

In Istanbul nam opa de trein richting België. De eerste grote stop was Belgrado waar ze warm eten kregen. Vervolgens richting noorden. Hoe groter de afstand werd van zijn heimat, hoe groter het heimwee.

Maar waarom verlaat iemand zijn vertrouwde omgeving, zijn geboortedorp? En zijn jonge vrouw met twee kinderen? Voor hem was het zeer eenvoudig. Geld verdienen. De gelegenheden die hij niet vond in het thuisland zocht hij elders. Mijn tweede oudste oom nam hij mee.

Eenmaal aangekomen in België gingen ze op zoek naar ‘gastarbeiders’ uit hun geboortestreek. Vlaanderen doorkruisen was geen probleem, desnoods zouden ze heel België trotseren. Ze hoorden her en der weleens dat er een streekgenoot in Luik of in Charleroi verbleef en dan gingen ze hem bezoeken. Mensen die over dezelfde geuren en kleuren konden praten, met hetzelfde accent dan nog.

Mijn grootvader heeft hard gewerkt en veel gezweet. Hij heeft mee België gebouwd. Vanaf dag één mocht hij werken in algemene grondwerken. Sleuven graven en ondergrondse kabels en leidingen plaatsen, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. In het begin werd er geen rekening gehouden met de weersomstandigheden. In weer en wind werkten ze door. Later, na protest van Vlaamse collega’s, mochten ze pauzeren als het hard regende.

Als we nu terugblikken naar de jaren van toen, kan grootvader het niet laten om aan te geven dat het toen beter was. Ze hadden niet veel, maar hij had een doel voor ogen. Ook al werd hij nooit met zijn voornaam aangesproken, toch voelde hij zich meer welkom dan nu.

Soms durft de rebellie in hem weer naar boven te komen, dan zegt hij heel robuust: ‘Als ze me hier weg willen, dan moeten ze me al mijn inspanningen en mijn jeugd teruggeven. Dan pas zal ik teruggaan.’ Op zo’n moment staan wij, kinderen en kleinkinderen, aan de grond genageld. Geconfronteerd worden met ondankbaarheid weegt zwaar. Toch maakt hij ons attent op de mogelijkheden die er in België werden aangeboden. Hier had hij een vast en continue inkomen, meer zekerheid en toekomstperspectieven.

Of dat nog steeds zo is, is een andere vraag. En toch is de mogelijkheid voor een terugkeer naar Turkije ver van mijn gedachten. Ik ben geboren en getogen in België, voor mijn grootvader ooit het verre land van mogelijkheden, voor mij het land waar ik leef en werk.

Mustafa Tokgoz is 29 jaar.