Wouter Van Bellingen: ‘Jammer dat net zij die Vlaamse waarden verdedigen, zo weinig empathie tonen’

Wouter Van Bellingen, kersvers directeur van het Minderhedenforum, wil het roer omgooien en de expertise die de organisatie in huis heeft, ‘vermarkten’. ‘Ik zie veel gelijkenissen tussen de ontvoogdingsstrijd van de Vlamingen en die van de huidige nieuwkomers. Daarom vind ik het zo jammer dat net zij nu zo weinig empathie tonen.’

Wouter Van Bellingen volgt Naima Charkaoui op als directeur van het Minderhedenforum, een organisatie die etnisch-culturele verenigingen in Vlaanderen en Brussel vertegenwoordigt en mensen met een migratieachtergrond een stem geeft. Van Bellingen werd bekend in Vlaanderen als ‘eerste zwarte schepen’ in Sint-Niklaas. In die functie ontstond een relletje rond zijn persoon, toen in 2007 bleek dat er drie koppels niet door hem getrouwd wilden worden. Net omwille van die huidskleur – die om de een of andere reden altijd met zijn functie werd meegegeven. Van Bellingen liet het niet aan zijn hart komen. ‘Ik had dat wel vaker meegemaakt,’ zegt hij vandaag aan Knack.be.

Van Bellingen wil een ommekeer bij het Minderhedenforum. ‘Dat is noodzakelijk. We moeten offensief onze verantwoordelijkheid opnemen. Net zoals Oxfam Wereldwinkels in het verleden heeft gedaan, moeten wij onze expertise, diversiteit en kansenbeleid beter vermarkten.’

Een gesprek over het nut van een minderhedenorganisatie, het Vlaamse regeerakkoord en haar tekortkomingen, en de verantwoordelijkheid van de media.

Het Minderhedenforum bestaat volgend jaar 15 jaar, maar het imago en de positie van minderheden in de samenleving zijn erg zwak en de kloof lijkt zelfs groter te worden. Kijkt het forum aan tegen een onmogelijke opdracht?

Wouter Van Bellingen: ‘Onze taak is allesbehalve eenvoudig, dat geef ik toe. Want de doelgroep is super divers: van hoogopgeleiden, vluchtelingen, nieuwkomers en Belgen met een migratieachtergrond, tot voormalige koolmijnarbeiders. Toch hebben we al een heleboel bereikt. De belangrijkste verwezenlijking is dat we samen met de federaties etnisch-culturele minderheden een gezicht hebben gegeven. We zijn een stem voor hen en na vijftien jaar worden de problemen in ons land eindelijk benoemd. We hebben gesprekspartners gevonden, maar dat volstaat niet. ‘

In welke richting moet het forum onder uw leiding evolueren?

Van Bellingen: ‘Om te beginnen, besef ik dat de uitdaging gigantisch is: bijna 50 procent van onze doelgroep leeft in armoede, op 10 jaar is de werkloosheid verdubbeld en 25 procent van de allochtone jongens en meisjes haalt geen diploma.

Bovendien liggen de uitdagingen ook intern. Onze sector is heel erg meegegaan in de integratiegedachte, dat wil zeggen dat we ons soms te defensief opstelden. We zetten onze kwaliteiten te weinig in de verf, waardoor men ons enkel aansprak op onze zwaktes. Maar onze mensen spreken allemaal meerdere talen, ze kunnen helpen met bemiddeling op de werkvloer.

Een ommekeer is dan ook noodzakelijk. We moeten de expertise die we in huis hebben meer gebruiken. We moeten offensief en constructief onze verantwoordelijkheid zelf opnemen. En net omwille van die grote uitdagingen, moeten we sterker zijn dan het reguliere middenveld.

Daarom ga ik actief op zoek naar alle mogelijke partners uit alle hoeken van de samenleving. Ik wil samenwerken met de media, maar ook met onder meer de Vlerick Business School en de werkgeversorganisatie Voka. Net zoals Oxfam Wereldwinkels in het verleden heeft gedaan, moeten wij onze expertise – diversiteit en kansenbeleid – beter vermarkten. Vroeger had eerlijke handel een geitenwollensokken imago, nu vindt elk bedrijf het vanzelfsprekend om thee of koffie te schenken uit eerlijke handel.’

U wilt het Minderhedenforum omvormen tot een bedrijf?

Van Bellingen: ‘Neen, maar er is inderdaad niets mis mee om instanties te helpen tegen betaling. In het verlengde van onze belangenbehartiging moeten we ook onze expertise kunnen aanbieden. Zo kunnen wij en onze federaties minder afhankelijk worden van overheidshulp. Als we andere instanties inschakelen, gaat het vaak traag, en dan denk ik: dat kunnen wij ook.

Om maar enkele voorbeelden te noemen: we kunnen aan jobcreatie doen, maar ook dienstverlening aanbieden en zo hogeropgeleiden aan het werk helpen. We hebben de expertise en door de globalisering hebben mensen met een migratieachtergrond contact met de ganse wereld. We hebben veel potentieel, maar nog te weinig een gezamenlijke strategie.’

Was er in het verleden een gebrek aan ambitie?

Van Bellingen: ‘Het Minderhedenforum en zijn federaties werden in het verleden vanuit de samenleving te veel aangesproken op hun zwaktes en te weinig op hun sterktes. Onbewust ga je je daar naar gedragen. Een groot voordeel op dit moment is dat er een nieuwe generatie klaarstaat. Jonge mensen die hier zijn geboren en getogen. Ze spreken de taal vloeiend en willen meewerken aan de samenleving, maar krijgen daar niet altijd de kans toe.

Vroeger werden dingen op touw gezet ‘voor’ de minderheden, terwijl het ‘met’ en ‘door’ de specifieke doelgroep moet gebeuren. Wat er tijdens de vorige eeuw gebeurde met arbeiders en vrouwen, moet nu gebeuren met minderheden, namelijk aansluiting vinden bij ons welvaartsmodel. En dit kan vooral via werk en onderwijs.’

Om die aansluiting te vinden, heeft u toch ongetwijfeld steun nodig uit politieke hoek. Kunt u zich vinden in het Vlaamse regeerakkoord?

Van Bellingen: ‘Eerst en vooral wil ik benadrukken dat we los van welke partijen er in de regering zitten, moeten uitgaan van onze eigen kracht en in dialoog treden.’

‘In elke regeerakkoord zitten negatieve en positieve elementen. Zo treft de Vlaamse regering wel specifieke maatregelen voor jongeren, mensen met een handicap en 55-plussers, maar ik betreur dat mensen met een migratieachtergrond en langdurige werkzoekenden niet worden opgenomen als aparte doelgroep. Nochtans een aanbeveling van de Europese commissie. Zo wordt onze achterban dubbel geraakt. Want mensen met een migratieachtergrond zijn vaak langdurig werkloos.’

‘Wat me ook enorm stoort is dat de Vlaamse regering zelf haar beloftes niet nakomt.’

Zoals?

Van Bellingen: ‘De Vlaamse regering beloofde 500 nieuwe staanplaatsen voor woonwagenbewoners en creëerde er uiteindelijk slechts twaalf. Nochtans verdienen de woonwagenbewoners onze volle aandacht. Daarom zijn we ook naar de gouverneur, de minister en het parket gestapt voor een volledig onderzoek na het incident in Landen. We leren onze kinderen dat pesten niet mag. Maar een dj die doelbewust mensen wegjaagt door luide muziek te spelen en daarbij ook de wet overtreedt, geven we vrijkaarten voor Tomorrowland als beloning en voeren we op als cultpersoon op de Gentse Feesten. Op zo’n moment moet de samenleving naast het signaal ‘dat dit niet kan’ ook optreden.

Maar acties bleven uit, dus was het onze verantwoordelijkheid als mensenrechtenorganisatie en als belangenbehartiger om niet alleen onze stem te laten horen, maar ook te handelen. Ook in die zin moeten we ons assertiever opstellen.’

Wat zijn de positieve punten in het regeerakkoord?

Van Bellingen: ‘Het integratiepact is een goede zaak. Al moet ik eerlijk toegeven dat ik het woord integratie een term uit het verleden vind. We moeten evolueren naar verbondenheid. Kijk maar naar de Rode Duivels. Onze nationale trots kent geen grenzen. De ploeg is een bonte mix en iedere Belg ging op in het enthousiasme. Diversiteit kan een team of een samenleving naar een hoger niveau tillen.’

Uw voorgangster Naima Charkaoui zei: ‘Een van de problemen is dat de politiek niet duidelijk toont welke weg ze wil uitgaan wat betreft migratie en de omgang met nieuwkomers.’ Is met dit integratiepact duidelijkheid geschapen?

Van Bellingen: ‘Dat valt nog af te wachten. Net zoals een bedrijfsleider het bedrijfsklimaat bepaalt, bepalen politici de samenleving. Maar burgers hebben snel door wanneer iets menens is en wanneer niet. Propagandataal of marketingtaal volstaat niet.’

Zo is de nieuwe Vlaamse regering volledig ‘wit’.

Van Bellingen: ‘Voilà, dat zegt genoeg. Mensen zijn niet dom. Als je zegt ‘ik vind dit belangrijk’, maar tegelijkertijd doe je het omgekeerde, dan beseffen burgers dat je het niet meent. Dat is in elk geval niet het juiste signaal naar de burgers toe. Misschien moet er niet per se een minister met een migratieachtergrond in de regering zitten, maar de politiek moet wel voor etnisch-culturele minderheden de weg vrijmaken naar topposities. Politici hebben een voorbeeldrol en mogen migratie niet als een probleem voorstellen, maar als een kans tot diversiteit en blikverruiming. Een samenleving die daar niet voor open staat, zet zichzelf onder druk.’

Stoort u zich aan de Vlaamse media en hoe ze berichten over onder meer nieuwkomers?

Van Bellingen: (resoluut) ‘Ja, ik stoor me aan de waan van de dag. De media versterken te veel mechanismen in plaats van ze te ontmaskeren en te duiden. Ik heb geen heimwee naar de tijd van de verzuiling, maar toen wist je wel nog wat het referentiekader was van een bepaalde journalist. Op dit moment vindt er een verschraling plaats, iedereen zegt constant hetzelfde. Voor mij zijn de media stilaan geëvolueerd naar een eenheidsworst.’

‘Daar komt nog eenss bovenop dat de samenleving is verhard. Eigenlijk is Vlaanderen een stolp. Een slechte walm geraakt niet weg. Met gevolg dat als je dertig jaar lang minderheden in een slecht daglicht stelt, dat idee blijft hangen.’

Hoe wilt u die ‘stolp’ wegwerken of anders gezegd: het heersende discours over nieuwkomers en andere minderheden wijzigen?

Van Bellingen: ‘Iedereen kent het verhaal wel, ‘den buurman, dat is een goede, maar het zijn de andere die slecht zijn’. Dat moeten we omdraaien: ‘Het goede is collectief en het slechte is iemand die iets fouts heeft gedaan.’ Door meer dagelijks contact met elkaar kunnen we dat bereiken, denk ik. Door bijvoorbeeld elkaar te ontmoeten: aan de schoolpoort, op de arbeidsvloer of in een sportclub.’

‘Dat is een verantwoordelijkheid van iedereen: ik als buurman, ik als collega en ik als leerkracht. Dat overstijgt de functie van politici. Al moet de overheid dit uiteraard mee ondersteunen, maar het moet een en-en-verhaal zijn. Al ben ik niet naïef: racisme en discriminatie zullen altijd blijven bestaan. Maar het verschil zit hem in hoe je er mee omgaat als samenleving. Laat je het toe, subtiel of niet, of veroordeel je het.’

‘Ik zie veel gelijkenissen tussen de vroegere ontvoogdingsstrijd van de Vlamingen en die van de huidige nieuwkomers. Daarom vind ik het zo jammer dat net diegenen die opkomen voor de Vlaamse waarden, nu zo weinig empathie vertonen. Het gaat om respect, verdraagzaamheid, vrijheid en dat zijn net de waarden waaruit de Vlaamse beweging is ontstaan. Ook de burgers die wij vertegenwoordigen, willen vrijheid en respect. Wat is het verschil?’