Walter De Smedt

‘Wordt Europa een totalitair systeem, en doet België daar aan mee?’

Walter De Smedt Strafrechter op rust, enige Belg die ooit zowel lid was van het Comité P als het Comité I

Gewezen strafrechtert Walter De Smedt ziet overeenkomsten tussen recente ontwikkelingen in het rechtssysteem van Polen en België.

In de Poolse stad Lodz weigerde een drukker het logo van een forum te drukken omdat hij de homobeweging niet wilde ondersteunen. Het geschil eindigde voor het Hooggerechtshof: de rechters vonden dat de drukker het niet had mogen doen. Daarop kwam de justitieminister tussen: ‘Het Hof promoot volgens viceminister van Justitie Marcin Warchol ‘een totalitair systeem’ waarin rechters bepalen hoe gewone Polen moeten leven en waar ze in geloven.’

Het is maar een tipje van de ijsberg: begin juli gaan een dertigtal rechters van het Hof op pensioen en zullen zij volgens de nieuwe wet vervangen worden door politieke benoemingen. Polen is België niet, bij ons is dat onmogelijk. Of toch wél?

Hooggerechtshof

Ook wij hebben een Hooggerechtshof. Zoals het Poolse moet dat niet enkel toezien op de eerbiediging van de eigen Grondwet maar is het ook gebonden door de supranationale regelgeving. Probleem is dat die regelgeving, hier de Europese, precies voorschrijft aan welke vereisten het ‘eerlijk’ proces moet voldoen en dat die voorschriften ook voor de nationale rechters en overigens ook voor het nationaal beleid dwingend zijn.

Wordt Europa een totalitair systeem, en doet België daar aan mee?

Voor ons land hoeft dat geen probleem te zijn: onze Grondwet is immers niet in tegenspraak met de Europese regelgeving. Zoals in Polen zit het probleem ook bij ons in wat het beleid met dergelijke basisteksten doet. Zelfs als het nationaal beleid zijn eigen grondwet miskent stuit het nog altijd op de rechtsspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens en kan dat een veroordeling door dit Hof tot gevolg hebben. Werd ons land reeds voor dergelijke miskenningen veroordeeld? Die gevallen zijn niet meer te tellen.

Als voorbeeld: nadat België in 2009 in de zaak-Taxquet daarvoor reeds was veroordeeld kwam in 2014 nogmaals een veroordeling door het Europese Hof omdat in ons land in niet minder dan vier dossiers het assisenhof zijn uitspraken onvoldoende had gemotiveerd, de reden van de uitspraak onvoldoende had aangegeven. Pas dan werd de Belgische wetgeving aangepast. Omdat België toen voorzitter was van de Raad van Europa maakte ons land het ook duidelijk dat het tijdens zijn voorzitterschap een prioriteit wilde maken van de effectieve uitvoering van de uitspraken van het Mensenrechtenhof. Of dat ook gebeurde is een andere zaak.

Teruggefloten

Sinds de belofte dat wij de rechtspraak van het Mensenrechtenhof prioritair zouden toepassen heeft ons Grondwettelijk Hof, bij toepassing van die rechtspraak, het beleid meermaals moeten terugfluiten. Dat was onder meer het geval met de ‘afkoopwet’, de afschaffing van het assisenhof, en de herleiding van de rechterlijke tussenkomst bij huiszoeking.

Vooral de afkeuring van de afkoopwet, de wet die aan het parket toeliet een strafproces te beëindigen buiten iedere rechterlijke tussenkomst door met de verdachte een ‘schikking’ te maken geeft duidelijk aan waar het om gaat. Het Hof stelde vast dat de wet strijdig was met de vereisten van het ‘eerlijk proces’ omdat er geen daadwerkelijk rechterlijk toezicht meer was en het parket, dat naar ‘opportuniteit’ kon beslissen, onder het gezag van de justitieminister staat: lees: een opportuniteit kan ook een politieke opportuniteit zijn.

Beleid

Ons huidig beleid in strafzaken steunt op de overweging dat het openbaar ministerie het monopolie van de strafvordering heeft. Daaruit zou volgen dat alleen de procureur kan beslissen of er al dan niet wordt vervolgd, het parket de bevoegdheid heeft om in iedere stand van het geding, en dus ook indien een zaak reeds bij een onderzoeksrechter zit of zelfs reeds aan het oordeel van een strafrechter werd overgemaakt, te beslissen wat er verder mee gebeurt.

Door de afkoopwet kon de procureur dan met de verdachte overleggen hoeveel de verdachte moet betalen om te verhinderen dat zijn zaak in openbare zitting voor de strafrechter zou komen. Daar ging het niet bij blijven. De volgend stap in dit beleid is aan de procureur ook het monopolie van het gehele vooronderzoek te geven, de figuur van de onderzoeksrechter af te schaffen en er een rechter van het onderzoek van te maken die enkel toeziet en zelf niet meer kan onderzoeken. Nog een volgende stap moet het geheel rond maken: het recht van de burger om zich te verzetten tegen een eenzijdige beslissing van de procureur om niet te vervolgen, en door een ‘burgerlijke partijstelling’ een onderzoek door een onderzoeksrechter op te starten, moet ook worden afgeschaft.

Doel

Het doel van deze “hervormingen” kan door iedereen worden onderkend: als het beleid zijn zin krijgt heeft het openbaar ministerie het monopolie over de gehele actie in strafzaken: vervolgen of seponeren, zonder gevolg laten, al of niet onderzoeken, al of niet een schikking maken, al of niet voorleggen aan de strafrechter. En zelfs wanneer er dan toch een rechter is tussengekomen, een vonnis is uitgesproken, dan doet het beleid er nog mee wat het wil, wordt de uitvoering niet of willekeurig gewijzigd.

Het moet ook voor de gewone burger stilaan duidelijk worden wat de gevolgen zijn van dit beleid: alle macht aan één procespartij die dan nog verplicht is het strafrechtelijk beleid zoals door de minister bepaald uit te voeren.

Totalitair

Het Hof promoot volgens viceminister van Justitie Marcin Warchol ‘een totalitair systeem’ waarin rechters bepalen hoe gewone Polen moeten leven en waar ze in geloven. Indien het Belgisch beleid zijn zin krijgt wordt dat bij ons anders: ‘De justitieminister bepaalt door zijn strafrechtelijk beleid hoe de gewone Belgen moeten leven en waar ze in geloven, en zijn procureurs krijgen alle monopolies om dit beleid uit voeren.’

Kan ons Grondwettelijk Hof en het Europese Mensenrechtenhof zich daar bij neerleggen? En het Europese Hof?

Eind 2008 stapte een Brusselse vrouw naar het Mensenrechtenhof omdat haar klachten over verkrachting en aanranding tussen 1996 en 1998 zonder gevolg bleven. Het Hof antwoordde dat de Belgische autoriteiten de plicht hadden om een “echt” onderzoek te doen en dat, bij toepassing van artikel 3 van het Europees Verdrag, de miskenning ervan zelfs als een ‘onmenselijke en vernederende behandeling’ diende beschouwd te worden.

Omzeild

Niet alleen op het departement justitie wordt artikel 3 van het Europees Verdrag miskend. In de marge van een vergadering van EU-ministers in Luxemburg lanceerde staatssecretaris Theo Francken zijn asielmodel: het terugsturen van bootvluchtelingen, zogenaamde pushbacks, moet weer een mogelijkheid worden en het artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens moet daarvoor op een of andere manier omzeild worden.

Francken doet op zijn departement net hetzelfde als Koen Geens op het zijne.

Onze premier mag dan bij een bezoek aan Europol in Den Haag beweren dat België de Europese en internationale regels respecteert, doen ze dat in werkelijkheid nog wel?

Wat is dan nog het verschil tussen ons land en de nieuwe vrije staten als Polen en Hongarije of ook het Oostenrijk en zelfs het Italië van vandaag? Wordt Europa een totalitair systeem en doen wij daar aan mee?

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content