‘Wil N-VA communautaire vrede, dan zal het moeten aanvaarden dat PS meekijkt’

Bart De Wever (N-VA), Elio Di Rupo en Paul Magnette (PS) © BELGA
Simon Demeulemeester

Vier vragen aan Bart Maddens over communautaire vrede en ambras, de vinger in de pap van de PS en het Belgische dilemma van de N-VA. ‘Het is wishfull thinking van N-VA dat de PS zich zal terugplooien. Of ze dat nu graag heeft of niet, de Zweedse coalitie zal voortdurend de PS tegenkomen op haar weg.’

Leuvens politicoloog Bart Maddens hield in een driedelige reeks op de Vlaamsgezinde website Doorbraak de strategie van N-VA tegen het licht. Centrale vraag die de even Vlaamsgezinde Maddens stelde: ‘Waarom veegde N-VA het communautaire zo snel van tafel?’. Vier vragen aan Bart Maddens over communautaire vrede en ambras, de vinger in de pap van de PS en het Belgische dilemma van de Vlaamsnationalisten.

Zal N-VA zich kunnen houden aan vijf jaar communautaire vrede?

On peut faire du communautaire de 1001 façons‘ verklaarde CDH-voorzitter Benoît Lutgen op 24 juni, en hij heeft gelijk. De N-VA zou de communautaire spanning bijvoorbeeld kunnen opdrijven door een of meerdere radicale Vlaams-nationalisten een belangrijke ministerportefeuille te geven. In de Franstalige media kijkt men daar nu al met argusogen naar. Het is immers van 1991 geleden dat er nog Vlaams-nationalisten zaten in de Belgische regering.

Maar die Volksunie-ministers waren altijd relatief salonfähige figuren die zich wel konden schikken in hun Belgische rol. Het is twijfelachtig of dat ook het geval zal zijn met meer rebelse politici zoals Jan Jambon of Theo Francken.

Theo Francken, Jan Jambon en Ben Weyts (N-VA)
Theo Francken, Jan Jambon en Ben Weyts (N-VA)© BELGA

Stel dat Jambon minister van Binnenlandse Zaken wordt, zal hij dan rechtstaand de Brabançonne meezingen op officiële plechtigheden? Zal hij die plechtigheden überhaupt wel bijwonen? Zullen de portretten van het vorstenpaar blijven hangen op het kabinet van minister Francken?

Er zullen eindeloos veel aanleidingen zijn tot incidenten. De aanwijzing van de N-VA ministers zal hoe dan ook een belangrijk politiek signaal zijn. Om de radicale achterban te vriend te houden zal Bart De Wever wellicht aan minstens één volbloed Vlaams-nationalist een belangrijke portefeuille moeten geven.

Samenwerking tussen overheden wordt onderschat

Daarnaast zal het communautaire hoe dan ook blijven spelen omdat de verschillende overheden verplicht zijn intens samen te werken. Dat is het gevolg van de extreem verbrokkelde bevoegdheidsverdeling in België en het ontbreken van een normenhiërarchie. Ik heb het gevoel dat dit soms wordt onderschat. Die samenwerking zal de komende vijf jaar zelfs nog intenser moeten zijn dan normaal als gevolg van de uitvoering van de zesde staatshervorming, met 26 samenwerkingsakkoorden die moeten worden afgesloten.

Er is al een paar keer gezegd dat het zwaartepunt van de uitvoerende macht is verschoven van de federale regering naar het Overlegcomité, waar de federale regering samen zit met de deelregeringen. Daar moeten bijvoorbeeld afspraken gemaakt worden over de begrotingen. De Waalse en Franstalige regering, en dus de PS, kunnen een veto stellen in het Overlegcomité. Beide PS-regeringen kunnen ook stokken in de wielen steken van de federale regering via belangenconflicten.

Of ze dat nu graag heeft of niet, de Zweedse coalitie zal voortdurend de PS tegenkomen op haar weg

De drie Franstalige constitutionalisten die in Le Soir van leer trokken tegen ‘de kamikaze’ verwachten dat dit effectief zal gebeuren. Met andere woorden, of ze dat nu graag heeft of niet, de Zweedse coalitie zal voortdurend de PS tegenkomen op haar weg. En als het federale regering enerzijds en de Waalse/Franstalige regeringen anderzijds het hard spelen, dan zal dit communautair vuurwerk opleveren. Speelt de federale regering het niet hard, dan zal dat erop neerkomen dat de PS onrechtstreeks een vinger in de federale pap houdt.’

Dus N-VA is gebaat bij communautaire rust?

‘De meer radicale Vlaams-nationalisten in de N-VA hopen erop dat de Zweedse constructie de communautaire spanning zal opdrijven, zodat de partij in 2019 kan scoren met het confederalisme en een grote staatshervorming onafwendbaar wordt. De partij kan van ‘de kamikaze’ inderdaad een stresstest maken voor het Belgische federalisme, in de hoop dat het systeem vierkant draait en het confederalisme nog het enige alternatief is.

Bart De Wever (N-VA)
Bart De Wever (N-VA)© BELGA

Maar het risico bestaat dat de N-VA in 2019 mee de rekening zal betalen voor een communautair brokkenparcours, ook al zou dit paradoxaal genoeg het gelijk van de partij bewijzen. Vergeet immers niet dat de N-VA in 2019 al vijf jaar lang deel zal hebben uitgemaakt van de regering. De geschiedenis leert dat het vooral de oppositiepartijen zijn die profiteren van communautaire heibel.

In 2019 zal de positie van de N-VA een beetje te vergelijken zijn met die van de Volksunie in het najaar van 1991. Een communautaire crisis rond de derde fase van de staatshervorming en de wapenuitvoerlicenties voor FN leidde toen tot de val van de regering van Wilfried Martens, waar de VU deel van uitmaakte. Het was de VU die de stekker toen uittrok. De partij rekende erop de verkiezingen te winnen met een communautair geladen verkiezingscampagne. Maar de partij werd, na drie jaar regeringsdeelname, al beschouwd als een onderdeel van het systeem. De anti-systeemkiezers passeerden de VU en kozen massaal voor het Vlaams Blok. Voor de VU was dat het begin van het einde.

Elio Di Rupo
Elio Di Rupo© Belga Image

Vanuit die redenering heeft de N-VA er inderdaad baat bij om het communautaire vuur juist niet op te poken, maar zich eerder te profileren als een verantwoordelijke beleidspartij, als gangmaker van het economische herstel. Maar als men communautaire hoogspanning wil vermijden, dan zal men de conflicten met de door de PS gedomineerde deelregeringen ook niet op de spits mogen drijven, en dus moeten aanvaarden dat de PS over de schouders meekijkt.’

Blijft een probleem voor N-VA niet dat als het goed werk levert in de federale regering, nodig om herkozen te worden, de partij haar eigen centrale stelling onderuithaalt: namelijk dat België niet werkt?

‘Dat is nu precies het dilemma waar de N-VA voor staat. Als de partij als een verantwoordelijke en succesvolle beleidspartij naar de kiezer wil trekken in 2019 met een ‘Geen Ommekeer’-campagne, dan komt het communautaire verhaal in het gedrang. De partij kan toch moeilijk de pluim op de hoed willen steken voor een performant federaal beleid én tegelijkertijd beweren dat het federale niveau niet werkt.

Philippe Muyters, Liesbeth Homans, Bart De Wever en Geert Bourgeois (N-VA)
Philippe Muyters, Liesbeth Homans, Bart De Wever en Geert Bourgeois (N-VA)© BELGA

Natuurlijk zal de N-VA de huidige constellatie communautair proberen te framen : ‘De Franstalige belastingregering is vervangen door een Vlaamse besparingsregering.’ Maar dat is nog iets anders dan opnieuw uitpakken met confederalisme. En nochtans is het dat wat de Vlaams-nationale achterban zal eisen in 2019.

Een Vlaams-nationale partij kan het zich misschien één keer veroorloven om de core-business onder het tapijt te vegen, en geen breekpunt te maken van de Vlaamse staatsvorming, maar zeker geen twee keer. Dan houdt de N-VA op een Vlaams-nationale partij te zijn. Artikel 1 van de statuten wordt dan vergelijkbaar met wat het Charter van Quaregnon was voor de socialisten tot het einde van de jaren zeventig : een symbolische fetisj zonder praktische politieke gevolgen.’

U gelooft niet dat PS zich in de strategie van N-VA zal laten dwingen: met een rechts federaal beleid de socialisten in regionale hoek drijven?

‘Dat is inderdaad iets waar veel Vlaams-nationalisten in de N-VA op hopen: dat de PS zich zal terugplooien op het regionale niveau en zelf vragende partij zal worden voor een grote staatshervorming. Mij leek het altijd wishful thinking dat de partij zo’n bocht van 180 graden zou maken.

'Wil N-VA communautaire vrede, dan zal het moeten aanvaarden dat PS meekijkt'
© Belga

Dat wordt nu bevestigd door een interessante analyse van Le Vif/L’Express-journalist François Brabant. De huidige leiders van de PS (Elio Di Rupo, Paul Magnette, Laurette Onkelinx, …) zijn overtuigde Belgischgezinden en willen onder geen beding raken aan de federale sociale zekerheid. Maar zelfs een van de meest radicale regionalisten van de PS, voormalig Waals minister-president Jean-Claude Van Cauwenberghe, pleit in het interview met Le Vif/L’Express tegen een nieuwe grote staatshervorming in 2019. Dat zou betekenen dat we moeten raken aan de fundamenten van het federale België, zo argumenteert hij, en daarmee zouden we enkel in de kaart spelen van de N-VA.

‘U houdt niet van België, u houdt van de transfers’, was een van de scherpe replieken van Bart De Wever in het tweede verkiezingsdebat met Paul Magnette. Met andere woorden, als De Wever bij de PS toch appetijt wil creëren om België verder af te bouwen, dan moet hij via de Zweedse coalitie de geldkraan van de transfers dichtdraaien. Want dan zou voor de PS de bestaansreden van België wegvallen. Maar dat kan de MR onmogelijk aanvaarden. En overigens heeft De Wever er zich al bij neergelegd dat aan één van de belangrijkste transferstromen, die via de financieringswet, niet zal worden geraakt.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content