Vrije Tribune

‘Wil België wel af van kernwapens?’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

Deze week starten in New York historische VN-onderhandelingen die mogelijk al in juli 2017 leiden tot een internationaal kernwapenverbod. Meer dan 123 landen zijn voor, maar België boycot voor het eerst sinds lang een diplomatiek VN-proces.

Een nieuw verbodsverdrag is minder revolutionair dan het lijkt. Het staat niet gelijk met onmiddellijke en volledige nucleaire ontwapening, maar is een deeltjesversneller richting een kernwapenvrije wereld. Het Internationale Rode Kruis, 17 Nobelprijswinnaars, meer dan 3000 wetenschappers en voormalig Amerikaans defensieminister William Perry hebben het over noodzakelijke en historische onderhandelingen.

Bedoeling van een nieuw verdrag is om de druk op de kernwapenstaten te verhogen opdat ze eindelijk hun juridisch bindende beloftes over volledige nucleaire ontwapening uitvoeren. Bij alle andere massavernietigingswapens is het altijd zo gegaan: ze werden verboden, gestigmatiseerd en uiteindelijk geëlimineerd. In die volgorde. Het heeft immers weinig zin om een massavernietigingswapen pas te verbieden als het al geëlimineerd is.

Wil België wel af van kernwapens?

Zo’n druk is broodnodig: het tempo van nucleaire ontwapening gaat enorm traag, terwijl alle kernwapenstaten bezig zijn met grootschalige en langdurige moderniseringen van hun nucleaire arsenalen. Een verbodsverdrag heeft bovendien een onmiddellijke en concrete impact op de financiering van kernwapens aangezien banken twee keer zullen nadenken om illegale wapensystemen verder te financieren. Een nieuw verbodsverdrag is dus geen doel op zich maar een extra drukkingsmiddel en kan onmiddellijk onderhandeld worden. Indien nodig zonder medewerking van de kernwapenstaten.

België tegen diplomatie

België zal de VN-onderhandelingen echter boycotten. Ons land bewijst wel lippendienst aan het streven naar een kernwapenvrije wereld, maar wil de Amerikaanse kernwapens in Kleine Brogel behouden en nieuwe gevechtsvliegtuigen uitrusten met kernwapens.

Belgische diplomaten stellen dat een kernwapenverbod “niet realistisch” is, maar schuiven als alternatief enkel oude voorstellen naar voren die al meer dan twee decennia herhaald worden. Het simpelweg recycleren van oude voorstellen, zonder een concreet plan om deze op korte termijn te realiseren, is allesbehalve “realistisch”. Het is een conservatieve verankering van de status quo. Een nieuw verbodsverdrag zorgt daarentegen voor een noodzakelijke nieuwe dynamiek die de druk op de kernwapenstaten verhoogt om de oude beloftes eindelijk uit te voeren.

De afgelopen twee decennia tonen het failliet van een aanpak waarin de kernwapenstaten enkel vriendelijk gevraagd worden hun ontwapeningsbeloftes eindelijk uit te voeren. De kernwapenstaten eisen in de praktijk immers een eeuwigdurend recht op het bezit van kernwapens, wat regelrecht ingaat tegen het juridische bindend Nucleair Non-Proliferatie Verdrag. België staat erbij, kijkt ernaar, en stemt in.

Het simpelweg recycleren van oude voorstellen is een conservatieve verankering van de status quo.

Russische roulette

Een nieuw kernwapenverbod is bovendien dringend nodig om een nieuwe nucleaire wapenwedloop te vermijden. Steeds meer landen raken in toenemende mate gefrustreerd over het gebrek aan ontwapening en de moderniseringsplannen van de kernwapenstaten. Deze niet-kernwapenstaten beloofden in 1970 om geen kernwapens te verwerven in ruil voor de belofte van de kernwapenstaten om volledig te ontwapenen. Doordat deze “grand bargain” niet wordt nageleefd door de kernwapenstaten, groeit het risico dat de niet-kernwapenstaten zich niet langer iets aantrekken van hun belofte om geen kernwapens te verwerven. Dan spreken we niet over één Noord-Korea, maar misschien wel vijf Noord-Korea’s die hun eigen weg gaan.

Sinds 1945 is er ook veelvuldig sprake geweest van het bijna-gebruik (bewust of incidenteel) van kernwapens, en ontkwam de wereld tientallen keren op het nippertje aan een nucleaire ramp of oorlog. Militaire experts waarschuwen daarnaast voor diefstal of nucleaire cyberhacking door terroristen. Het gevaar op een nucleaire ontploffing met wereldwijde catastrofale humanitaire gevolgen is dus urgent en reëel, terwijl het maar de vraag is of de huidige bewoner van het Witte Huis koelbloedig kan omgaan met kernwapens.

België moet dringend kleur bekennen en zich alsnog aan de juiste kant van de geschiedenis scharen

Wat België moet doen

Aangezien minstens 123 landen de verbodsonderhandelingen steunen, is het niet de vraag of een verbodsverdrag er komt maar wel welke vorm dit verdrag aanneemt. Door de onderhandelingen te boycotten, verspeelt België elke kans om het verbodsverdrag mee vorm te geven. NAVO-bondgenoot Nederland zal daarentegen wél deelnemen aan het diplomatieke proces, juist omdat het wil wegen op de uiteindelijke vorm van het verbodsverdrag.

België moet dringend kleur bekennen en zich alsnog aan de juiste kant van de geschiedenis scharen. Wil ons land de komende decennia echt Russische roulette blijven spelen met een nucleaire Armageddon als inzet, of nemen we dringend actie om de ingedommelde nucleaire ontwapeningsdynamiek nieuw leven in te blazen?

Tom Sauer is professor internationale betrekkingen aan de Universiteit Antwerpen

Willem Staes is beleidsmedewerker bij Pax Christi Vlaanderen

Pieter Teirlinck is medewerker bij Vrede vzw

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content