Het hoeft niet te verbazen, stelt Jonathan Holslag, dat veel mensen een terughoudende houding aannemen tegenover de massale instroom van vluchtelingen.
Er zit een beetje migrant in ieder van ons. Europa is het resultaat van eeuwenlange verhuizingen en ook uw stamboom buigt vast ergens af naar een ander land. De mijne doet dat naar Nederland en wel op twee momenten: in de zestiende en in de twintigste eeuw. Die eerste knik is bijzonder omdat veel Vlamingen toen net naar het noorden trokken, als gevolg van de Spaanse onderdrukking. Zo rondom 1590 vormden zuidelijke migranten liefst 40 procent van de Rotterdamse bevolking en 65 procent van de Leidse. In zijn boeiende boek over de val van Antwerpen beschrijft Gustaaf Asaert hoe ook die exodus leidde tot culturele en economische spanning.
Wie zijn wij dus om te zeggen dat anderen het geluk niet elders mogen zoeken? Nu al zijn er 25 miljoen ontheemden rondom de Europese Unie. Met onze vergrijzende samenleving zitten we letterlijk tussen twee continenten waar de bevolking de komende dertig jaar met 1,8 miljard mensen zal groeien. Je kunt er donder op zeggen dat geweld, armoede en natuurrampen een flink deel van hen naar onze contreien zullen drijven. Wie denkt dat te kunnen stoppen door het Schengenverdrag of de vluchtelingenconventie van Genève te herzien, of door prikkeldraad, die draait zich een rad voor de ogen. De demografische realiteit onderdruk je niet.
‘Wie zijn wij om te zeggen dat anderen het geluk niet elders mogen zoeken?’
Maar als we het begrijpelijk vinden dat mensen hun toekomst zoeken in Europa, dan moeten we ook proberen te begrijpen waarom veel Europeanen zich zorgen maken dat de vele vluchtelingen door de uitzichtloze toestand in hun land hier zullen blijven. In West-Europese landen meent gemiddeld 46 procent van de bevolking dat de migratie uit arme landen beperkt of gestopt moet worden. In Duitsland is ongeveer de helft van de bevolking bezorgd over de vluchtelingeninstroom. We riskeren een nieuw hoogtij van extremisme en zelfs etnische conflicten als we niet beter verklaren wat de oorzaken van die houding zijn.
Een eerste factor is natuurlijk dat we van het migratiebeleid in het verleden gewoon een potje hebben gemaakt. Zelfs na verschillende generaties, is de kloof met miljoenen mensen van vreemde origine nog steeds fenomenaal – en die valt nu eenmaal grotendeels samen met een religieuze breuklijn. Weinig wijst erop dat Europa die polarisatie deze keer zal voorkomen, en daarom kun je mensen hun spontane terughoudendheid tegenover de nieuwe migratiestroom niet kwalijk nemen.
Die houding kan worden versterkt door het gebrek aan samenhorigheid binnen de blanke meerderheid. Zelfbewuste globetrotters ervaren niet meteen een probleem, maar voor veel mensen gaan de teloorgang van het buurtleven, de vereenzaming en het wegvallen van gezamenlijke waarden gepaard met een gevoel van kwetsbaarheid en angst voor groepen nieuwkomers die ogenschijnlijk wél aan elkaar hangen. Het gebrek aan een sterke positieve identiteit doet mensen vaak hun toevlucht zoeken tot een negatieve identiteit. Ook dat is een natuurlijk verdedigingsmechanisme.
‘We gaan gemakkelijk voorbij aan het feit dat migratie wel degelijk een economische uitdaging vormt.’
We gaan ook gemakkelijk voorbij aan het feit dat migratie wel degelijk een economische uitdaging vormt. Vaak horen we dat elke nieuwe arbeidskracht extra groei oplevert, maar dan moet er wel behoefte aan arbeidskrachten zijn. In tegenstelling tot de migratiepiek van de voorspoedige jaren zestig, komt de huidige op een moment dat de werkloosheid gigantisch is, onderbetaalde baantjes in opmars zijn en doorgedreven automatisering nog meer slachtoffers dreigt te maken. Het hoeft dus niet te verbazen dat mensen met een klein inkomen migratie vaak een erg slechte zaak voor de economie vinden.
Je kunt het bloedbad in het Midden-Oostennatuurlijk niet vergelijken met de economische zorgen van een groot aantal mensen hier en politieke opportunisten gooien inderdaad olie ophet vuur, maar onveiligheid en onzekerheid zijn in beide situaties cruciaal. Wat Europa betreft, kunnen we daar wat aan doen. Uiteraard moeten we nieuwkomers goed spreiden en een duidelijk traject naar het zo gekoesterde
Europese burgerschap aanbieden. Waar het evenwel op aankomt, is een samenleving te bouwen waarin we onszelf opnieuw thuis voelen, steden te transformeren zodat we ons er meer geborgen voelen, een economie te creëren die voor ons allen meer kansen schept en ambities voor de toekomst te formuleren waar we ons allen als één man achter kunnen scharen. Pas als we van Europa een veilig, voorspoedig en rechtvaardig huis maken, zal het echt gastvrij kunnen zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
