Herman Matthijs (UGent, VUB)

‘Welke lessen kan Vlaanderen trekken uit de Nederlandse verkiezingsuitslag?’

Nederland heeft gekozen. Gaan we in de richting van een regering-Rutte III, vraagt professor Herman Matthijs zich af. ‘Welke lessen zijn er te trekken vanuit het gidsland voor ons in Vlaanderen?’

Vlaanderen kan tien lessen trekken uit de Nederlandse verkiezingen:

1. De eerste verliezers zijn de peilingen. Die zaten er ook in de Nederlandse kiesstrijd naast. Het werd nog maar eens duidelijk dat de talrijke peilingen zeker niet de ideale graadmeter zijn om de houding van de kiezers te kennen.

2. De regering-Rutte II heeft de rit uitgereden, maar de electorale campagne heeft in Nederland te lang geduurd. Het is duidelijk dat nogal wat partijen de laatste weken geen nieuw verhaal meer hadden en dat de kiezers niets hebben aan campagnes die veel te vroeg beginnen. Dat is zeker een les voor onze politieke wereld, namelijk: zo lang mogelijk goed bestuur afleveren en een kortere campagne houden.

3. Geert Wilders wint met zijn PVV vijf zetels (van 15 naar 20 zetels) en toch gaat Europa er vanuit dat de kiezers geen problemen hebben met de Europese Unie. Merkwaardig, zeker als je weet dat zowat alle Nederlandse partijen tijdens de kiescampagne kritiek hebben geleverd op Brussel. De rel met Turkije en de asielcrisis heeft zeker geleid tot een kritischere opstelling in Nederland tegenover de EU. De meest pro-Europese partij is D66. Deze laatste wint wel zeven zetels (van 12 naar 19 zetels) maar of zij in een nieuw kabinet op de rem kunnen gaan staan is zeer twijfelachtig. Nederland stapt dan wel niet uit de EU, het wordt geen ‘Nexit’ zoals Wilders wilde, maar wel het wordt wel minder Brussel. Daarbij valt het af te wachten wat het kabinet-Rutte III gaat antwoorden op het plan Juncker voor de toekomst van de EU: meer EU, minder, een status quo , à la carte of een kern- EU ? Hoe dan ook, voor de PVV rest alleen de oppositie. Vele kiezers geven geen stem aan een partij die niet ‘salonfähig’ is voor een regeringsdeelname. Ook dat is een les voor Vlaanderen.

4. In de Nederlandse Tweede Kamer (TK) komen er liefst 13 partijen. Dat is evenveel als in onze Kamer van Volksvertegenwoordigers. Als Nederland onze kiesdrempel van 5 procent zou invoeren, zijn er nog 7 partijen in de TK: VVD, PVV, CDA, D’66, GL, SP en PvdA. Dat zijn er evenveel dan in het Vlaamse Parlement. De PvdA haalt met 5,7 procent nog nipt die drempel. Dit versnipperd politiek landschap is ook een probleem voor de formatie. Maar is er voor het invoeren van een kiesdrempel een meerderheid in Nederland? Het antwoord is waarschijnlijk ‘neen’, omdat er kleinere partijen nodig zijn voor de regeringsformatie.

5. De eigen partij van de derde generatie Turken en Marokkanen ‘Denk’ heeft met drie zetels een mooi resultaat gehaald. Deze partij is een afscheuring van de PvdA. Gaat zich dat bij ons ook herhalen als gevolg van de uitlatingen van de Erdogan-fans tegenover de SP.A? Want de SP.A heeft electoraal het meest ingezet op deze groep.

6. De grootste verliezer is ongetwijfeld de sociaaldemocratische PvdA (van 38 naar 9 zetels). Daardoor wordt één van de drie historische traditionele partijen, naast het CDA en de VVD, gedecimeerd. De partij heeft een barslechte campagne gevoerd en is momenteel stuurloos. De nacht der lange messen moet nog beginnen bij de PvdA. Op links is Groen Links (van 4 naar 14 zetels) de winnaar. Maar het is een nieuwe situatie aan de linkerkant van het politieke spectrum: Groen Links en de linkse SP (één zetel verlies maar ook 14 zetels) die groter zijn dan de sociaal democraten. Bij de recente verkiezingen in Spanje en het Verenigd Koninkrijk zagen we reeds een langere tendens van die socialistische neergang. De opmars bij ons in Vlaanderen van Groen en het extreemlinkse PVDA gaat electoraal ook grotendeels ten koste van de SP.A.

7. De Nederlandse economie en de begroting staan er veel beter voor dan bij het begin van het kabinet-Rutte II. Desalniettemin is dat blijkbaar alleen de VVD ten goede gekomen. Wel dient men op te merken dat de VVD met zijn 33 zetels in de TK wel uitgesproken de grootste partij blijft, al is ze er ook 8 kwijtgespeeld. Daarover zal men zich ook eens moeten bezinnen bij de rechtsliberalen.

8. De liberalen doen het globaal goed in Nederland. De progressief-liberalen van D66 boeken een ruime winst (van 12 naar 19 zetels). Daardoor zal de invloed van de VVD en D66 in de liberale fractie van het Europees Parlement zeker toenemen. Hier is zeker een gelijkenis te trekken met Vlaanderen, waar de Open VLD en de N-VA op sociaaleconomisch en budgettair vlak allebei als liberaal zijn te kenmerken. Maar het valt nog af te wachten of de liberale partijen enige rol van betekenis gaan spelen bij de aankomende verkiezingen in Frankrijk en Duitsland.

9. De verschuiving naar rechts in Nederland wordt ook gekenmerkt door het resultaat van de christelijke partijen. Het CDA is zich rechtser gaan opstellen en dat heeft geloond (van 13 naar 19 zetels). Gaat dat inspiratie geven aan het CD&V en de CDU-CSU? In elk geval heeft het CDA opnieuw een ticket voor de regering. Opvallend is ook dat deze CDA winst niet ten koste is gegaan van de calvinistische partijen: CU (blijft op 5 zetels) en SGP (blijft op 3 zetels).

10. De opkomst in Nederland bedroeg liefst 80 procent. Het is duidelijk dat de kiezers interesse tonen voor het beleid, en dat zelfs op een werkdag. Waarom zouden we bij ons de bestaande opkomingsplicht niet vervangen door het stemrecht. In de praktijk komen wij op een zondag ook op een dergelijk percentage uit en dit als gevolg van de vele niet opdagende kiezers (reis, ziek enzovoort).

Rutte III?

Het succesvolle economische budgettaire beleid van de laatste jaren geeft het nieuwe kabinet een mooie startpositie. Maar de kiezers hebben signalen uitgestuurd waar Rutte III mee moet rekening houden, namelijk: de zorg, de migratie, de integratie, de veiligheid en Europa.

De kern van dit nieuwe kabinet wordt VVD-CDA en D’66. Samen hebben deze drie partijen 71 zetels en daardoor krijgt Nederland een centrumrechts kabinet. De kaap van de 76 kan gehaald worden met een vierde partij: Groen Links (14 zetels). Maar die ligt moeilijk op economisch alsook budgettair vlak bij de VVD en het CDA. De twee calvinistische partijen geven 79 zetels in de TK. Maar deze beiden liggen moeilijk voor de ethische dossiers van D66.

Er zal dus nog wat masseerwerk nodig zijn, en zolang blijft de PvdA de honneurs waarnemen in de lopende zaken met de almachtige VVD.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content