Week tegen pesten: ‘Waar blijft de Vlaamse regering?’

Ook de Vlaamse regering moet pesten hoger op de politieke agenda zetten, zegt Erika Coene van de Gezinsbond. ‘Een regering die de kinderrechten ernstig neemt, kan niet anders dan nu werk te maken van de implementatie van een antipestbeleid. Wij geven alvast een voorzet’.

De omvang van het probleem is groot en de gevolgen zijn ernstig. De meest recente cijfers van de vierjaarlijkse HBSC-bevraging van de Gentse universiteit, in opdracht van de Wereldgezondheidsorganisatie, leren ons dat ongeveer 1 op 5 van de Vlaamse leerlingen pestervaringen heeft. Nog pijnlijker is dat ongeveer 1 op 20 (34.500 leerlingen) tussen 10 en 18 jaar week na week wordt gepest. Cijfers om stil bij te staan.

De gevolgen voor de betrokken kinderen en jongeren zijn vaak dramatisch. Het vermaarde tijdschrift The Lancet Psychiatry toonde in 2015 aan dat pesterijen die jongeren van 7 tot en met 16 jaar hebben moeten ondergaan, zwaardere gevolgen hebben dan seksueel en fysiek misbruik tijdens de eerste acht levensjaren. De Zweedse organisatie ‘Friends’ becijferde de economische impact van het leed dat pesten veroorzaakt. De kostprijs voor de generatie die nu op de Zweedse schoolbanken zit, gespreid over de volgende dertig jaar, loopt op tot 1,7 miljard euro. Ook in Vlaanderen moet de kostprijs enorm zijn.

Ondanks deze omvang en impact missen we in Vlaanderen nog altijd een consequent beleid rond pesten, gestoeld op een duidelijke visie. Daarom zijn organisaties als het Netwerk Kies Kleur tegen Pesten zo belangrijk, want de deelorganisaties zetten alles op alles om het thema op de agenda te houden. Onder meer door ieder jaar opnieuw de ‘Week tegen Pesten’ te organiseren. In de loop van de jaren hebben we een fijne samenwerking opgebouwd met Ketnet. Zij zetten mediafiguren in als uithangbord, en vervullen op de manier een megafoon-functie die kan tellen. Dit jaar werd de traditionele ‘move tegen pesten’ vervangen door de STIP IT-campagne. Met vier stippen tonen zij (en hopelijk heel veel mensen, jong en oud, met hen) aan dat ze zich verzetten tegen pesten, en zich tegelijk vier engagementen opnemen:

• Ik vind pesten niet oké en ik zal er nooit aan mee doen.

• Ik praat erover als pesten mij bang of verdrietig maakt.

• Ik sluit niemand uit. Voor mij hoort iedereen erbij.

• Ik zal altijd proberen op te komen voor iemand die wordt gepest.

Maar sensibilisering en solidariteit zijn onvoldoende. Ook de overheid heeft een belangrijke verantwoordelijkheid in het bestrijden van pesten. De vier stippen van de week tegen pesten kunnen ook symbool staan voor de vier Vlaamse ministers die het thema binnen hun beleidsdomein kunnen kaderen: minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V), minister van Jeugd Sven Gatz (Open VLD), minister van Sport Philippe Muyters (N-VA) en minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V). Wij vragen dat zij naar buiten komen met een krachtige boodschap en van de vier stippen (lees beloftes) op korte termijn werk maken. Wij geven alvast een voorzet.

Een kenniscentrum maakt een doordacht beleid mogelijk

Scholen, sportclubs, jeugdverenigingen, meestal zijn ze wel overtuigd van het belang van een antipestbeleid. Door gebrek aan knowhow beperken ze zich echter vaak tot vluchtige sensibiliseringscampagnes en ad hoc oplossingen. Niet alleen ouders, maar ook betrokken kinderen, leerkrachten, directies, Centra voor Leerlingenbegeleiding… hebben belang bij een gespecialiseerd kenniscentrum. Een centrum dat de regie in handen neemt, actoren in het veld versterkt door kennisdeling, wetenschappelijk onderzoek vertaalt naar de praktijk, instrumenten ontwikkelt om mee aan de slag te gaan, opleidingen aanbiedt en beleid ondersteunt. Zo kunnen kennislacunes diepgaand en duurzaam aangepakt worden. Verschillende landen zijn ons al voorgegaan met de oprichting van een onafhankelijk multidisciplinair kenniscentrum, mét resultaat.

Een centraal meldpunt zorgt voor bereikbaarheid

Mensen die te maken krijgen met een geëscaleerde pestsituatie weten niet waar ze terechtkunnen voor hulp en ondersteuning. De reden hiervoor is even eenvoudig als verbijsterend: er bestaat in het Vlaamse landschap geen centraal aanspreekpunt voor pesten. Er blijven gevallen waar het aanwezige hulp- en ondersteuningsaanbod niet voldoet om betrokken kinderen, jongeren, ouders, maar ook scholen, sportclubs en jeugdorganisaties adequaat en snel bij te staan.

Een goede toegankelijkheid tot deze hulplijn vereist een meldknop op relevante websites.

Idealiter wordt dit meldpunt ingebed in voornoemd kenniscentrum. Maar in afwachting van de oprichting daarvan kan het evengoed in bestaande structuren. Alleen staan daar mensen en middelen tegenover, die de overheid moet aanreiken.

Duidelijk verwachtingskader voor scholen haalt schemerzone weg

Op vlak van sociaaleconomische ontwikkeling (en dus ook pestpreventie) zou onze samenleving expliciete verwachtingen moeten hebben van scholen. De school is immers de eerste plek waar kinderen met anderen moeten leren samenleven. Zij moet elk kind een veilige omgeving garanderen waarin optimale ontwikkeling mogelijk is. Tot op vandaag is geen enkele Vlaamse school verplicht bij wet om een concreet, aanwezig en werkzaam antipestbeleid te hebben. Dat resulteert in een vrijblijvende toestand waarbij sommige scholen op eigen kracht heel mooi werk verrichten, terwijl kinderen en ouders in andere scholen volkomen in de kou blijven staan. Wij vragen dat het beleid scholen aangeeft waaraan zij minimaal moeten voldoen om ervoor te zorgen dat pesterijen en ander grensoverschrijdend gedrag doeltreffend wordt voorkomen, aangepakt en opgevolgd.

Sterke ouders zijn sterke partners

Het is wenselijk dat ouders verantwoordelijkheden opnemen die aansluiten bij het beleid op een school. Geef hen ook die kans door hen degelijk te informeren. Verschillende organisaties hebben een lange staat van dienst in het organiseren van vormingen voor ouders over (cyber)pesten, maar worden daarvoor niet structureel ondersteund. Denken we bijvoorbeeld aan het Veilig Online programma van de Gezinsbond.

Het implementeren van een op wetenschappelijke bevindingen gebaseerd en afgetoetst antipestbeleid in onze samenleving is een werk van lange adem. Reden te meer om er meteen werk van te maken. Want onze kinderen verdienen het om op te groeien in een warme en veilige omgeving. Een regering die de kinderrechten ernstig neemt, kan niet anders dan nu de koppen bij elkaar steken en gezamenlijk actie ondernemen.

Erika Coene