We moeten het gevoel van verbondenheid vasthouden’, schrijft Jonathan Holslag, professor internationale betrekkingen aan de VUB. ‘We moeten beseffen dat veiligheid ook in het hart van Europa géén vanzelfsprekendheid meer is. De voorbije decennia van vrede en onbezonnenheid liggen achter ons.’
En plots begonnen de mensen te praten in de trein op weg naar Brussel, taxi’s werden gedeeld en taxi’s reden gratis. Toen het station ontruimd werd, hoorde ik twee Marokkaanse jonge mannen tegen de militairen zeggen: “Merci de nous protéger.” Het was een kippenvelmoment. In de straten voelde je verbondenheid: uitgesproken en onuitgesproken. Dit is onze stad, onze samenleving en onze waardigheid. Deze aanslagen, hoe verschrikkelijk ze ook zijn, kunnen onze samenleving sterker maken. Dan moeten we het gevoel van verbondenheid vasthouden.
‘Onverschilligheid is geen optie’
Steden herleven wonderlijk snel na grote tragedies als deze. Ook in Brussel zal het leven zal zijn normale gang hervatten. Terrassen zullen vollopen en mensen zullen spoedig opnieuw het vliegtuig nemen naar hun vakantiebestemming. De terroristen hebben ons niet klein gekregen, zullen mensen dan zeggen. Toch vind ik dat het daar niet mee mag ophouden, met de terugkeer van de routine. In Parijs gebeurde dat ook, maar ondanks de routine blijft de terreurdreiging reëel, werden de spanningen tussen bevolkingsgroepen groter en hulde de grote massa zich opnieuw in onverschilligheid.
Onverschilligheid is geen optie. Onze samenleving is als een kwetsbaar eiland in een zee van miserie en geweld. Als we na tegenslagen als deze ons steevast blijven wentelen in onverschilligheid en routine, dan zullen de aanslagen en het geweld in Europa eveneens routine worden. We moeten beseffen dat veiligheid ook in het hart van Europa géén vanzelfsprekendheid meer is. De voorbije decennia van vrede en onbezonnenheid, waarbij terrorisme vooral verafgelegen landen teisterde, ligt achter ons. En hoezeer we nu woorden van hoop zouden moeten uitspreken, het is uitermate belangrijk dat we ons dat realiseren.
‘België niet in een permanente angstpsychose jagen’
Dan is er de vraag wat we eraan doen. Evident is dat we blijven investeren in onze veiligheidsdiensten, zeker na een lange periode van verwaarlozing, en ervoor te zorgen dat ze beter werken. Maar zelf zouden we ook best wat alerter mogen zijn. We moeten ons land niet in een permanente angstpsychose jagen, maar net als in druk verkeer, mogen we toch iets waakzamer zijn op drukke, kwetsbare plaatsen en meer respect tonen aan de talrijke mannen en vrouwen in uniform die instaan voor ons welzijn. Het gaat me vooral om het bewustzijn dat we een veilige samenleving samen moeten bouwen.
Een tweede opdracht is om betere steden te bouwen. In de meeste Belgische steden, net zoals in Europa, wordt de spanning tussen rijk en arm onhoudbaar. Daarvan zijn overigens niet alleen migranten het slachtoffer, maar zij vormen wel de grootste groep. De schotten tussen het rijke centrum en de arme buitenwijken moeten weg. Hechte steden, dat hebben we nodig. We zouden voor al onze steden een meesterplan moeten uitrollen om meer banen te scheppen, betere scholen te bouwen en aangenamere publieke ruimtes te creëren. Mensen die nu aan de marge staan en meedoen, krijgen nieuwe kansen in een nieuwe samenleving. Voor mensen die de uitnodiging weigeren, gaat de deur definitief toe.
Menselijkheid vasthouden
Het zou formidabel zijn, moesten we de generositeit van vandaag in Brussel, menselijkheid en de hulpvaardigheid kunnen vasthouden. Menselijkheid is net wat de terroristen willen vernietigen, maar menselijkheid is ook meer dan een terugkeer naar de Brusselse terrasjes. Het gaat om kleine dingen: een hulpbehoevend persoon helpen opstappen op de trein, even een praatje maken met de eenzame man op een bank, met de donkere vluchteling die stilzwijgend door de straat van je dorp wandelt, bijspringen op de school van je kinderen. Dat zou een krachtig signaal zijn. Pas door zelf menselijkheid te tonen, kan je het ook eisen van anderen en behoud je het moreel gezag om op te treden tegen mensen die onze samenhang willen verzwakken.
Tot slot moeten we werk maken van een sterker buitenlandbeleid. Verbondenheid heeft ook te makken met gezamenlijke geopolitieke belangen tussen de Europese landen. De Europese buitengrenzen moeten beter beschermd worden, maar daarbuiten dienen we een veel grotere inspanning te leveren om de ontbering waarin tientallen miljoenen moslims leven aan te pakken. Als we ons denken weg te stoppen achter de brede rug van dictators, dan zijn we onszelf aan het bedriegen. Er is nood aan een nieuwe inspanning voor Syrië, voor Palestina, voor Irak en voor Libië. Ons wegsteken achter de Middellandse Zee, zoveel is nu wel duidelijk, heeft gewoon geen zin.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier