‘We hebben dringend nood aan zelfrespect om de verzuring in de maatschappij te voorkomen’

‘Is onze samenleving de afgelopen jaren daadwerkelijk verzuurd?’, vraagt voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging Bart De Valck zich af. ‘Het neerhalen van de concurrentie moet het eigen postje helpen veiligstellen, terwijl de beloften aan de kiezers weinig concreet blijven.’

Kent u het nog, het begrip ‘zuurtegraad’? Je hoort het woord minder dan vroeger. Is er ook effectief minder zurigheid? Naar mijn aanvoelen was er zelden van een echte ‘verzuring’ van de samenleving sprake. Over ‘zure Vlamingen’ hoorde je vaak tijdens de regeerperiodes van paarse coalities, die ondertussen al bijna twintig jaar geleden een legislatuur of twee aan de macht kwamen. Het paarse sprookje duurde (niet toevallig…) het langst op federaal niveau, zo tot 2007.

In Vlaanderen keerden de christendemocraten (met in hun zog de N-VA) al terug naar de regeringsbanken in 2004. Met ‘zuur’, ‘verzuring’ en ‘zuurtegraad’ werd alles en iedereen als asociaal en vastgeroest weggezet die niet mee wou gaan in het voluntarisme van liberaal Guy Verhofstadt en zijn progressieve rode en groene coalitiepartners. PS-pasionaria Laurette Onkelinx‘ kreet “Avec Verhofstadt, c’est génial!” ging de annalen in van de Wetstraatpers. ‘Zuur’ was heel de oppositie (christendemocraten en nationalisten), maar vooral de gemiddelde Vlaming, die geen pap lustte van veel van wat Verhofstadt I en II hem voorzetten.

Modelstaat

‘De’ verzuring bestond niet en al zeker niet ‘plots’. Het was een botsing tussen enerzijds het geloof in de maakbaarheid van een betere collectieve toekomst en anderzijds het realisme en de praktische geest van de Vlamingen. Dat het een botsing werd, is de schuld van niemand (dus: niet van deze of gene partij of maatschappelijke stroming) en tegelijkertijd is het de schuld van iedereen. In de ogen van de politieke klasse van toen waren ‘de Vlaming’ en ‘Vlaanderen’ hinderpalen op weg naar vooruitgang. Dat Vlaanderen van zijn kant koesterde al snel tonnen wantrouwen; was Vlaanderen niet al decennia goed bezig, dus waarom moest het nu zo snel gaan onderweg naar de ‘modelstaat’?

We hebben dringend nood aan zelfrespect om de verzuring in de maatschappij te voorkomen.

Naar mijn mening is men nooit vertrokken vanuit de sterktes van de Vlaamse samenleving zelf. Dat is meteen mijn grootste kritiek op het politieke bedrijf van vandaag de dag, of die nu Vlaams of federaal Belgisch is: er wordt te veel gepolariseerd. De zwakte die inherent is aan het eigen grote liberale, sociaal- of christendemocratische of nationalistische gelijk is tegelijkertijd oorzaak én gevolg van de polarisering met politieke tegenstanders.

Aan dat opbod met andere partijen wordt enorm veel speeksel en inkt verspild. Kijk maar naar het steekspel tussen de partijen in aanloop naar de lokale verkiezingen. Het neerhalen van de concurrentie moet het eigen postje (in het beste geval: het eigen dossier) helpen veiligstellen, terwijl de eigen beloften aan de kiezers vaak weinig concreet blijven. Na verkiezingsdag zitten de gezworen vijanden met elkaar samen om een coalitie te smeden, terwijl de kiezer wat verweesd achterblijft: waarvoor heeft hij of zij in feite gestemd?

Vuilbekkerij

Nu, deze analyse over nut en onnut van verkiezingen is allesbehalve nieuw. Ik wil vooral even doorgaan op de negativiteit in heel het politieke en maatschappelijke bedrijf. Er wordt heel wat gescholden, geklaagd en zelfs voor rechtbanken geprocedeerd. Misschien is een opbod tussen partijen in de hete fase van een verkiezingscampagne nog enigszins normaal te noemen. Kritiek mag en moet kunnen.

De repliek op die kritiek al evenzeer; alleen via woord en wederwoord wordt het duidelijk wie met elkaar door een deur gaat geraken om samen het land (of een stad of gemeente) te besturen op basis van een akkoord. Maar met de tirades en slagen onder de gordel loopt het de spuigaten uit. De zichtbaarheid van zulke gemeenheden is via internetberichtgeving en sociale media exponentieel toegenomen en – helaas – is er een publiek dat zich maar al te graag laat binden aan de meest vuilbekkende politicus.

Wees beginselvast en rechtlijnig, durf gewaagde voorstellen te doen, maar blijf hoffelijk en laat elkaar in jullie waarde.

Ik ben nooit de partijpolitiek ingegaan. Dat het er in de coulissen van de macht vaak niet altijd even vrolijk en vriendelijk aan toe gaat weet ik echter wel. Ook binnen de eigen partij levert de politiek je geen (echte) vrienden op, of maar hoogst uitzonderlijk. Dat de samenleving verruwt door het slechte voorbeeld dat politici geven, vind ik wel bijzonder jammer. De stijl van politici heeft een grote impact op de manier waarop mensen in onze gemeenschap onderling geschillen regelen. Mijn uitnodiging aan de politici is dan ook om radicale programma’s te schrijven in aanloop naar de verkiezingen van deze herfst en naar de regionale en nationale campagnes van volgend voorjaar. Probeer eens radicaal te zijn en duidelijke, concrete voorstellen te doen die niets aan de verbeelding overlaten.

Want dat is radicaal: zeg gewoon eens waar het op staat. Zeg wat je wil bereiken, wat hervormd moet worden, welke structuur daarvoor in de weg staat. Maar licht vooral toe wat ervoor in de plaats moet komen. Hoe kunnen politiek en maatschappelijk actieve mensen in Vlaanderen hun verantwoordelijkheid nemen, zonder dat ten koste te doen gaan van hoe we spreken en denken over onze medemensen? Ik ben van oordeel dat dit de grote vakantietaak is waaraan Vlaamse politici zich tijdens de zomervakantie moeten wijden.

Om te kunnen groeien als gemeenschap moeten we het wantrouwen achter ons laten.

Wees beginselvast en rechtlijnig, durf gewaagde voorstellen te doen, maar blijf hoffelijk en laat elkaar in jullie waarde. Doe dat ook met de kiezer, ongeacht zijn of haar gezindte. Doe eens wat minder cynisch. Van het woord ‘radicaal’ loopt elk rechtgeaard politicus gillend weg, maar elkaar voor rotte vis uitschelden is ondertussen blijkbaar de normaalste zaak ter wereld. Een paradox of gewoon tekenend voor de zeden van deze tijd?

Zelfrespect

De ‘verzuring’ is geen recente uitvinding. Ze heeft altijd bestaan en is dus geen proces dat al enige tijd aan de gang is of was. Ze is het resultaat van het fundamentele wantrouwen in elkaar van vele Vlamingen, of ze nu macht hebben of niet. Wantrouwen komt in alle samenlevingen voort en kan gezond zijn. In Vlaanderen is het nochtans een langgerekte overlevingsstrategie geworden. Ze heeft ons geholpen bezettingen door vreemde mogendheden te overleven. Ze heeft ons kracht en energie gegeven om het beter te doen dan onze buur, zodat we geen beroep moesten doen op zijn solidariteit in tijden van nood en onheil. In de eenentwintigste eeuw loopt ze echter tegen een grens aan.

Om te kunnen groeien als gemeenschap moeten we het wantrouwen achter ons laten. Niet het voorbehoud tegen wat ons tegenstaat op grond van ons persoonlijk zelfrespect. Maar de ongezonde na-ijver tussen mensen zou best wel wat minder kunnen. Het zou de basis kunnen vormen voor ons zelfrespect als natie. Want, en dat zal niet verbazen, aan dat zelfrespect is dringend nood. Anders blijft ons op termijn slechts verbittering over gemiste kansen. En een begin van échte ‘zurigheid’.