Vlinks

Wat we van Catalonië kunnen leren over Brussel

Vlinks Vlinks streeft naar een sociaal, rechtvaardig en inclusief Vlaanderen met maximale autonomie.

Binnenkort komen 20.000 Catalanen betogen in Brussel. Tijd om eens te kijken hoe zij eigenlijk omgaan met de grootstedelijke problemen die we in Brussel kennen maar die ook in hun hoofdstad Barcelona bestaan. ‘Als wij zouden doen wat die Catalanen doen, dan zou Brussel binnen hooguit twee generaties weer een Vlaamse stad zijn.’

Een van de grootste betogingen van dit jaar in Brussel komt eraan, op 7 december. Het zullen Catalanen zijn die komen betogen. Zo’n 20.000 mensen zouden zich al aangemeld hebben, toch wel opmerkelijk. Deze betoging komt ook kort na de gebeurtenissen die ‘betogingen in Brussel’ een redelijk slechte naam bezorgd hebben. Aangezien die Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging nu net naar Brussel komt om te betogen, is het misschien geen slecht idee om eens te kijken hoe die beweging eigenlijk omgaat met de grootstedelijke problemen die we in Brussel kennen maar die ook in hun hoofdstad Barcelona bestaan. Daar valt véél uit te leren. Niet alleen, maar zeker ook voor Vlaams-nationalisten want die laten in deze toch wel ferme steken vallen. Is Brussel een verloren zaak? Een ‘hellhole’, waar straatbendes baas zullen zijn? Nee, niet noodzakelijk en het is net de Vlaamse beweging die er iets aan zou kunnen veranderen door eens effectief te kijken naar de Catalaanse beweging waar ze zich zo graag aan spiegelt.

Wat we van Catalonië kunnen leren over Brussel

Er heerst veel onbegrip over de Catalaanse beweging, wat natuurlijk vooral te maken heeft met het feit dat de hele Catalaanse kwestie door de Belgische media en politiek wordt gereduceerd tot de N-VA en tot de figuur van president Carles Puigdemont, die in bepaalde kringen waar men een ongezonde N-VA-obsessie heeft dan ook ineens wordt voorgesteld als de Catalaanse Bart De Wever (hel en verdoemenis!). De niet-correcte manier waarop de Belgische media en politiek de hele Catalaanse kwestie hebben proberen framen en reduceren tot een N-VA-kwestie heeft z’n effect niet gemist, vraag aan de doorsnee Vlaming wat die denkt over Catalonië en het verglijdt al snel naar een discussie voor of tegen N-VA (niet dat die partij dat zelf zo erg zal vinden). Daar wil ik het verder niet over hebben, maar het is wel belangrijk dat in het achterhoofd te houden: het beeld dat wordt geschetst van die Catalaanse beweging is over het algemeen zéér sterk gekleurd door de bril van de Vlaamse partijpolitiek.

Een opvallend verschil tussen Vlaanderen en Catalonië is dat de Catalaanse beweging veel diverser is dan de Vlaamse, en een heel sterke, zelfs dominante linkse component heeft. Dat op zich is geen basis om het zelfbeschikkingsrecht te evalueren, men erkent het of men erkent het niet, ongeacht op welke partijen die Catalanen stemmen. Maar het zorgt wel voor een aantal opmerkelijke verschillen, met name hoe zij met de migratiekwestie omgaan in hun hoofdstad Barcelona.

Een gegeven dat men in het achterhoofd moet houden wanneer men vergelijkingen maakt met Vlaanderen is dat Catalonië officieel drietalig is (Catalaans, Castilliaans en Occitaans) en dit over het héle grondgebied. In Vlaanderen kennen we zo’n situatie bijna niet. Het Vlaams Gewest is officieel ééntalig Nederlands, abstractie makend van de kwestie van de faciliteitengemeenten. De meeste Nederlandstalige Vlamingen weten eigenlijk niet meer wat het is om in een officieel meertalige zone te leven. De naar schatting honderdduizend overblijvende Nederlandstaligen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest weten dat wel. Zij ondervinden dagelijks niet alleen officiële tweetaligheid, maar ook een omgeving die over het algemeen hoogstens onverschillig, zo niet redelijk vijandig tegenover het Nederlands staat (schendingen op de taalwetten zijn dagelijkse kost in Brussel, quasi altijd in het nadeel van het Nederlands). Projecteer de situatie in Brussel op geheel Vlaanderen en men heeft een idee van wat de toestand in Catalonië is. Er geldt wel al een aantal jaren een voorkeursbeleid voor het Catalaans, maar globaal genomen is de Catalaanse taalsituatie eerder te vergelijken met het Nederlands in Brussel dan met dat in het Vlaams Gewest. Weliswaar in een iets betere toestand, als we de statistieken mogen geloven. Vooral Barcelona is een blijvend probleemgeval voor de Catalaanse taalbeweging en dat heeft natuurlijk te maken met de sterke instroom van migranten. De taalbeweging had dat al heel vroeg begrepen. En het moet gezegd, ze pakt het ook een pak doordachter aan dan de Vlaamse beweging doet.

Migranten

In Catalonië komen veel migranten van andere regio’s in Spanje en spreken van thuis uit al Castilliaans of uit Zuid Amerika, voor wie hetzelfde geldt. Bovendien hadden de meesten van die laatsten voor hun komst naar Europa ook geen flauw benul van het feit dat er in Spanje andere talen worden gesproken dan Spaans.

Waar Brussel generaties lang een verfranste stad was, lijkt ze nu langzaamaan te ‘ontfransen’. Te internationaliseren, zeg maar.

Daarnaast zijn er steeds meer migranten van onder andere Afrika en Azië, die geen Catalaans en geen Spaans spreken. Een situatie die vergelijkbaar is met Brussel: het Nederlands was al een tijdje in de minderheid gesteld tegenover het Frans, maar recente migratiegolven brengen een hoop volk mee dat thuis geen van beide spreekt. Waar Brussel generaties lang een verfranste stad was, lijkt ze nu langzaamaan te ‘ontfransen’. Te internationaliseren, zeg maar. Net als Barcelona. Maar de dominante taal -toch in de perceptie- blijft dus Frans in Brussel, en Spaans in Catalonië en dus kiezen deze migranten er in de eerste plaats voor deze talen te leren en niet Nederlands of Catalaans.

Dat weet de Catalaanse beweging goed. Ze stapte dan ook zelf proactief naar die migrantengemeenschappen. Cursussen Catalaans vind je nu overal in Barcelona, vaak zelfs georganiseerd door migrantenorganisaties zelf. Enkele jaren geleden lanceerden enkele tientallen van die migrantenorganisaties in Barcelona nog een gezamenlijke campagne rond ‘Catalaans, onze gemeenschappelijke taal’. De Catalaanse regering voert uiteraard ook een integratiebeleid met aandacht voor het Catalaans, tenminste tot zover dat binnen haar bevoegdheden valt, maar de rol van de Catalaanse beweging die van onderuit werkt, is toch opmerkelijk. Overigens niet alleen wat taal betreft, ook in het sociale en culturele leven. Dat is op dit moment verre van een groot succes, Barcelona blijft op veel vlakken nog steeds een sterk gesegregeerde stad. Maar de Catalaanse beweging is wel op een positieve manier de bouwstenen aan het leggen om, laten we het even zo simpel stellen, Barcelona in de toekomst weer te ‘Catalaniseren’: institutioneel, via wereldbeeld en strategisch inzicht.

Institutioneel is er één belangrijk verschil met Vlaanderen, waar wij Vlamingen in de nabije toekomst niet veel aan gaan kunnen verhelpen: Barcelona is geen apart gewest. Het is gewoon hoofdstad van de Catalaanse regio en de regering heeft daar dezelfde bevoegdheden als in elke andere Catalaanse stad. Juist om die reden zou het fout zijn al onze hoop te vestigen op de Vlaamse regering om de boel ‘op te kuisen’ in Brussel; dat kan ze namelijk niet. Maar de gewestgrens is niet louter institutioneel, het lijkt ook een mentale grens geworden te zijn, de Vlaming moet over het algemeen niet van Brussel weten. Ook de Vlaamse beweging niet, veel Vlaams-nationalisten hebben Brussel al opgegeven. Dat wordt dan uiteraard een ‘self fulfilling prophecy’.

Het wereldbeeld van de Catalaanse beweging is ook redelijk anders. Laten we eerlijk zijn, de doorsnee Vlaams-nationalist zou maar vies opkijken als men hem of haar voorstelt van eens met die migrantengemeenschappen in Brussel te gaan praten. Het zal niet pakweg de Vlaams Belang-stemmer zijn die het initiatief neemt om massaal cursussen Nederlands te organiseren voor de Marokkanen en Berbers in Molenbeek, of er gezamenlijke culturele initiatieven op te zetten. Dat doet de Catalaanse beweging en de Catalaanse gemeenschap in haar geheel wél.

Nochtans is net dat de sleutel tot een goede ‘Brussel-strategie’. De énige sleutel. Dat hebben de Catalanen begrepen: deze migranten hebben eigenlijk geen emotionele verknochtheid aan de Spaanse staat of identiteit. Voor oudere generaties immigranten en ‘verspaanste Catalanen’ is de onafhankelijkheidskwestie iets dat hun eigen identiteit sterk aanbelangt en zij zijn dan ook de meest fanatieke tegenstanders van al dat ‘Catalaans gedoe’. Een goed equivalent kunnen we wel vinden bij de klassieke Franskiljons, de meest rabiate Vlamingenhaters in Brussel, te vinden bij afstammelingen van verfranste Vlamingen en inwijkelingen uit Wallonië en vandaag vaak dirigenten in de traditionele machtspartijen zoals PS, MR en het voormalige FDF. In Catalonië vind je die felle tegenstanders bij de Partido Popular en Ciudadanos, de twee conservatieve partijen die steunen op de stem van die (niet-Catalaanse) conservatieve Spanjaarden. Maar de nieuwe golf migranten heeft die band met ‘de natie’ niet. De doorsnee Pakistaan die in Barcelona aankomt kan het eigenlijk niet direct schelen of het land nu Spanje dan wel Catalonië heet. Dat begrijpt de Catalaanse beweging zeer goed en in plaats van integratie op te dringen, stimuleren ze vooral initiatieven vanuit de gemeenschappen zelf. Zo reikte het Catalaanse ‘platform voor de taal’ vorig jaar een belangrijke prijs uit aan de Sikh-gemeenschap, die een sterke campagne voerde voor het Catalaans als ‘bindtaal’.

De doorsnee Pakistaan die in Barcelona aankomt kan het eigenlijk niet direct schelen of het land nu Spanje dan wel Catalonië heet.

Juist op dat vlak is het contrast met Brussel opvallend. Er is geen Vlaamse basisbeweging die op dezelfde grootschalige en systematische manier de hand reikt aan de migrantengemeenschappen. We rekenen te veel op de Vlaamse overheid op dat vlak, niettegenstaande het een publiek geheim is dat de Brusselse franstalige autoriteiten dat werk op alle manieren die ze ter beschikking hebben zullen blijven ondermijnen. Waar blijft de Vlaamse beweging in deze? Als er nu één thema is waar een Vlaamse beweging het verschil kan maken op langere termijn, is het wel dat.

Onafhankelijk mét of zonder Brussel

Rest de vraag: waarom zou ze dat doen? Voor Vlaams-nationalisten is dat een existentiële keuze over wat voor (onafhankelijk) Vlaanderen ze willen: mét of zonder Brussel. Zijn ze bereid hun grootste én hoofdstad definitief op te geven? Dan is een ‘Brussel-strategie’ voor hen niet nodig. Ik betwijfel ten zeerste de levensvatbaarheid van een Vlaamse staat zonder Brussel, maar dat terzijde. Er is een veel belangrijker reden om deze strategie te volgen en waarom net de Vlaamse beweging dat moet doen. Het is de enige redding voor Brussel zelf. Want van de Brusselse partijpolitiek zal geen oplossing komen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest -laten we eerlijk zijn- is een ongelofelijke miskleun al denken een aantal Brussel-regionalisten allicht dat de stad een soort Euro-DC-utopiaatje kan worden eens losgesneden van dat vieze, boze, stoute Vlaanderen. De Brusselse problemen zijn fundamenteel gelinkt aan de Belgische nationale kwestie, de oorzaak van het ontstaan van dat gewest dat nooit had mogen bestaan. De francofone partijen hebben zelf geen baat bij betere levensomstandigheden in de Brusselse getto’s, want dat zou niet alleen hun cliëntelistische machtsbasis verzwakken, maar ook de politiek strategische Waals-Brusselse ‘federatie’ (zeg maar: wederzijdse wurggreep) in het gedrang brengen. Een sociale beweging van onderuit zou een optie of zelfs een onvermijdelijke noodzakelijke reactie zijn, ware het niet dat elk initiatief meteen zal gerecupereerd worden door net diezelfde Brusselse machtspolitiek. Tenzij vanuit Vlaanderen nu eindelijk de hand wordt gereikt.

De francofone partijen hebben zelf geen baat bij betere levensomstandigheden in de Brusselse getto’s

Waarom dan specifiek de hand van de Vlaamse beweging? Net omdat die beweging in staat is om buiten de vastgeroeste Belgische structuren te denken. Geen enkele ‘sociale’ beweging die niet Vlaams is -of anders gezegd die Belgisch is- zou dat kunnen of willen. Wil men radicaal breken met het wanbeleid in Brussel, dan moet men radicaal breken met het hele denkkader dat achter dat wanbeleid zit, een denkkader dat in essentie Belgisch is. Een Vlaamse beweging die Brussel genegen is, moet durven zeggen tegen de al dan niet relschoppende Marokkanen, Turken, Koerden, Afrikanen… in Brussel: “De Brusselse machtspolitiek heeft u in de steek gelaten. Wij zullen dat niet doen. Bouw met ons mee aan een Vlaanderen waarin Brussel een leefbare hoofdstad zal zijn en waar u als volwaardig burger over dezelfde rechten en plichten als elke andere Vlaming zal beschikken. Wij willen Brussel weer omarmen als een Vlaamse stad, met een internationaal karakter en jullie zijn daarbij onze eerste gesprekspartner”.

Dat is de boodschap die de Catalaanse beweging aan de migranten in Barcelona geeft. Het is een deel van de dagelijkse strijd die die Catalaanse beweging moet voeren om als taal- en cultuurgemeenschap zelf te overleven. Wij Vlamingen hebben het wat dat betreft iets gemakkelijker, behalve dan in Brussel. Juist daarom zouden wij -met dezelfde strategie- snel een enorm resultaat kunnen bereiken. Ik ben misschien optimistisch, maar ik durf het zeggen: als wij zouden doen wat die Catalanen doen, dan zou Brussel binnen hooguit twee generaties weer een Vlaamse stad zijn, halen de Vlaamse partijen er genoeg stemmen om dat failliete Brussels Hoofdstedelijk Gewest eindelijk op te doeken en zijn de problemen veroorzaakt door dat Brussels wanbeleid verleden tijd.

Kevin De Laet is kernlid van Vlinks

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content