‘Wanneer SP.A weer kiezers kan overtuigen, zal dat niet aan de schreeuwende omstanders liggen’

Wat te doen? Het is een vraag die sociaaldemocraten zich in Europa al meer dan tien jaar stellen, en die ook de nieuwe voorzitter van sp.a minstens tot aan de volgende verkiezingen zal achtervolgen. John Crombez kan enkel doen alsof hij het antwoord weet. Niemand gaat het hem kunnen vertellen.

Er zijn nochtans heel wat omstanders die pogingen ondernemen om sp.a weer uit het dal te helpen. En de plannen die ze met de partij hebben zijn niet een klein beetje ambitieus. “Neem een voorbeeld aan Podemos in Spanje en Syriza in Griekenland en neem een totaal nieuwe start”, zei Tom Lanoye onlangs over SP.A. “Ze moeten met elkaar gaan praten om één grote linkse beweging te maken”, raadde hij de drie linkse partijen in Vlaanderen aan. Hij herhaalde zijn oproep deze week met veel aplomb in Humo.

Slecht cabaret

Daarmee bewijst Tom Lanoye dat hij even weinig politiek talent heeft als hij Bruno Tobback verwijt. Of denkt hij werkelijk dat John Crombez als de oud-kabinetschef van Johan Vande Lanotte een protestleider kan worden zoals de jongensboekhelden van Syriza en Podemos dat zijn? Denkt hij dat uit de decenniaoude structuren van sp.a een beweging kan opstaan die de geschiedenis van de partij doet vergeten? Dat zijn geen goedbedoelde aanbevelingen. Dat is slecht cabaret.

Het wordt de rode partijsoldaten die het goed voorhebben met deze wereld niet eenvoudig gemaakt. Of ze moeten toch van goede huizen zijn om hun partijpolitieke overtuiging onderweg niet kwijt te raken. “Laat ik eerlijk zijn: ik weet niet of de partijdemocratie nog te redden valt”, beweerde Rutger Bregman in alle ernst op De Correspondent. Hij beschreef het einde van politieke partijen, of probeerde althans te bewijzen dat ze hun nut hadden verloren. In Vlaanderen is het David Van Reybrouck die deze rol van modieuze en charmante onheilsbraker heeft opgenomen.

Het einde van de partijdemocratie

Altijd zijn het figuren waar sociaaldemocraten minstens sympathie voor moeten veinzen die het einde van de partijdemocratie afkondigen. Maar we kunnen moeilijk van politici verwachten dat ze hun baan en hun geloof opgeven. Ze kunnen er tijdens een congres gerust een discussiepanel over organiseren, of af en toe een toespeling op meer participatie en democratische vernieuwing maken in een speech, maar politici zijn als onlosmakelijk onderdeel van het systeem niet in staat het systeem te veranderen. Met de adviezen van Bregman en Van Reybrouck kunnen ze niets aanvangen.

En zelfs de raad van die sympathisanten, om het partijprogramma enkel iets of wat te herschrijven, is vaak van bedenkelijke aard. Na een vijf jaar durende zoektocht van Ed Miliband naar de linkse roots van zijn partij, slaagde hij er niet in Labour in mei aan een verkiezingsoverwinning te helpen. Nochtans is het dat wat de meeste critici de sociaaldemocraten aanraden: de partij moet weer naar links. In Engeland wordt er vandaag gepleit voor een terugkeer naar het centrum. Met hangende pootjes. En moet sp.a een harder migratiebeleid voorstaan om oude Vlamingen aan te spreken, of de multiculturele samenleving bezingen om nieuwe Vlamingen te overtuigen? Voor een voorzitter die enkel wordt afgerekend op verkiezingsresultaten moet dat een verscheurende keuze zijn.

De voorzitterscampagne ging niet over ideeën: enkel voor de vorm werd er af en toe iets over de inhoud gezegd. Het was een langgerekte afscheidstournee van Bruno Tobback. Het debat over de koers van sp.a wordt meer buiten dan binnen de partij gevoerd. Alleen schuift iedereen zijn hoogstpersoonlijke mening naar voor als toekomstvisie van de partij.

Niemand die precies weet wat SP.A moet doen om weer eens verkiezingen te winnen, en misschien lukt het de partij wel nooit meer. Maar wanneer sp.a weer kiezers weet te overtuigen, zal dat niet aan de schreeuwende omstanders hebben gelegen.