Wanneer fotografie kunst wordt

Fotografie wordt nog altijd gezien als de weergave van de werkelijkheid. En dat is ze in zekere zin ook. Maar, vertrekkend van die realiteit kan ze zich ontwikkelen tot een interpretatie ervan en dan wordt het kunst. De fotograaf kan zijn medium en techniek gebruiken om zijn opnamen een hogere en diepere dimensie te geven en zal er een kunstwerk ontstaan dat nog altijd fotografisch is maar ook meer te vertellen heeft dan de realiteit an sich.

Dirk Braeckman (Eeklo, 1958) is al van in het begin van zijn carrière op zoek geweest naar een formule en techniek om met zijn foto’s een inzicht te geven op de manier waarop hij de realiteit ervaart in functie van een persoonlijke interpretatie. Zijn onderwerpen zijn in se banaal : eerst zelfportretten, dan naakten, dan troosteloze interieurs en soms werkt hij op bestaande schilderijen. Zijn opnametechniek is eenvoudig, een gewone analoge camera, soms een wegwerpexemplaar en een flashlight. Het eigenlijke werk gebeurt in de donkere kamer en in zijn atelier. Aanvankelijk bewerkte hij zijn te ontwikkelen prints door er met een spons, gedrenkt in zuren en andere chemische producten, over te wrijven waardoor vegen en vlekken ontstonden die de ontwikkelde foto een heel apart uitzicht gaf. Bovendien printte hij de foto’s af in een scala van diepzwart tot alle nuances van grijs.

Mettertijd concentreerde hij zich meer en meer op neutrale ruimtes die een gevoel van verlatenheid en daarmee gepaard een uitgesproken tristesse opriepen. Vrijwel zijn hele loopbaan heeft hij zich beperkt tot dezelfde soort onderwerpen, in reeksen of solitair, zonder in herhaling te vervallen. Altijd was er een of ander detail in een (hotel)kamer, een trap, een interieur dat zijn aandacht trok en dat hij gebruikte om een mysterieus beeld te creëren dat een mentale atmosfeer van afstandelijkheid moest oproepen terwijl, anderzijds, onweerstaanbaar een fysieke betrokkenheid bij de toeschouwer ontstond. Die dualiteit, afstoten en aantrekken, is een van de ervaringen die de kijker nieuwsgierig maakt en aan het beeld niet achteloos voorbij zal laten gaan.

In zijn jongste tentoonstelling openbaart hij zich opnieuw als een meester van de zwart-wit techniek en het invullen van zijn geliefkoosde thema’s. En het wordt ook duidelijker dat hij de grens in het plastisch denken, tussen foto en schilderkunst, nog scherper dan voordien weet te overbruggen. Niet dat zijn foto’s op schilderijen zouden lijken maar de plasticiteit, het denken over nuances en onderwerpbehandeling, wordt scherper. Door het doorgedreven zwart-wit procédé wordt de zichtbaarheid minder evident. Braeckman vraagt van de toeschouwer een kijkinspanning, men moet nauwlettend toezien om alle nuances tussen de donkere partijen en de zilvergrijze tonen duidelijk op te merken. Maar het is juist die oefening die zijn werk zo interessant maakt.

Er is een duidelijk voorbeeld bij de reeks van vijf foto’s die als eenvoudig onderwerp een half doorzichtig gordijn hebben met op de voorgrond een deel van de verwarmingsinstallatie. Vanuit hetzelfde standpunt gezien biedt elk van de foto’s toch een gevarieerd beeld van een realiteit die vervluchtigd tot een nieuwe werkelijkheid zodat ieder werk een andere wereld oproept. Geconcipieerd als een reeks, omwille van het thema, kan iedere foto toch als een zelfstandig element gezien en genoten worden. Het is een weergave van een intimiteit waarbij het rechtopstaande middelgrote formaat (90 x 60) bewust gekozen werd om die intimiteit nog te benadrukken. In enkele horizontale meer monumentale werken, waarin het landschappelijke element sterk aanwezig is, toont de fotograaf dat hij even die intimiteit kan doorbreken en dat levert indrukwekkende beelden op waarbij het gebruik van het flaslight een haast dramatisch effect ressorteert dat hij toch niet té uitbundig laat lijken. In één enkele kleuropname, digitaal gerealiseerd, komt de relatie tussen fotografie en schilderkunst wel heel nauw samen wat misschien een nieuwe opening voor de toekomst zou kunnen worden. Wie weet.

Ook met deze expositie toont Dirk Braeckman zijn meesterschap en tevens zijn unieke positie in het Belgisch fotografielandschap. Er is tot nu toe niemand geweest die het aangedurfd heeft hem die te ontnemen. Hij is er nu al haast een kwart eeuw aanwezig maar, sedert zijn prille begin is hij maniakaal verder gegaan op de weg die hij plastisch gekozen had. Zijn hele oeuvre baadt in een sfeer van een zekere melancholie, een gevoeligheid; een sensualiteit die men pas kan ervaren door lang en intens te kijken naar beelden die slechts langzaam hun geheim bloot geven.