‘Waarom wordt de andere weggezet als een paria, en labelen we mensen om ons gelijk te halen?’

‘Anderen a priori diskwalificeren als gesprekspartner getuigt van een gesloten geest’, schrijft Gert Verwilt van Vlinks. Hij is nog steeds verbaasd over de brutaliteit op de sociale media, en bij uitbreiding in de publieke ruimte.

Laat honderd bloemen bloeien, laat honderd scholen wedijveren, zo luidt een Oud-Chinees gezegde.

Zelf hanteer ik deze mooie gedachte als leidmotief op mijn Facebookaccount. Dit medium beschouw ik als een venster op de maatschappij, een kans op een open debat. Met respect voor andersdenkenden en vanuit de intentie om de eigen mening te bevragen, te nuanceren of aan te scherpen. Ik let erop geen bubbel van gelijkgezinden te creëren. Van radicaal links tot rechts, van fervent atheïst tot overtuigd religieus, van flamingant tot belgicist, iedereen die zich binnen de democratische bandbreedte van het publieke debat bevindt, is welkom, in een sfeer van respect. Jammer genoeg ziet niet iedereen het zo.

Op nieuwjaarsdag postte iemand een cartoon, ik reageerde en zei terloops dat mensen die zich in Vlaams-Brabant vestigen Nederlands behoren te leren, net zoals mensen die naar Waals-Brabant uitwijken Frans zouden moeten leren. Plots zie ik mijn naam vermeld worden in een reactie: “Rot de pleuris op Gert Verwilt. Wie kan het een moer schelen welke taal mensen spreken? Jij gore Vlaamsch nationalist.” Ik blijf kalm en doe een aanzet tot een inhoudelijk debat, in de hoop dat dit de schreeuwlelijk zou kalmeren. Een haatcartoon met bedreigingen volgde. Opschrift: ‘The only good fascist is a very dead fascist’, met schoten uit een automatisch geweer en bijhorende onomatopee: ratatatatata…

De beledigingen gingen crescendo, tot de gemeenschappelijke Facebookvriend die het gesprek had gestart hem ‘ontvriendde’. ‘Trop is te vuil en te vuil is trop’, zou wijlen Paul Vanden Boeynants hebben gezegd.

De brutaliteit die op de sociale media (en bij uitbreiding in de publieke ruimte) ten toon wordt gespreid verbaast me telkens weer. Komiek Michael Van Peel zei het in zijn eindejaarsconference als volgt: “grofheid is mainstream geworden”.

Ik daal af in mijn herinneringen. Met een bont allegaartje van vredesactivisten (VOS), sociaal-flaminganten (Meervoud) en enkele verdwaalde N-VA’ers (toen was N-VA nog niet rechts-liberaal) trokken we op 23 november 2005 door de straten van Brussel in een ‘andersglobalistische’ betoging. Iemand had een Leo Belgicus bij, een oude Brabantse vlag in de driekleur. Niemand die er om maalde, laat honderd bloemen bloeien, weet je wel. Plots kwamen er enkele tientallen Duitse anarcho-punkers in onze richting. Navraag leerde ons dat ze het niet zo begrepen hadden op de leeuwtjes in de bovenhoek van de vlaggen van Meervoud. Op een drafje renden we ons in veiligheid…

Ik graaf dieper en verzeil in Diksmuide, op de 73^ste IJzerbedevaart van 28 augustus 2000. Frans-Jos Verdoodt spreekt namens het IJzerbedevaartcomité het historisch pardon uit voor de vermaledijde collaboratie tijdens WO II van een deel van de Vlaamse beweging. Het applaus overstemt het boegeroep. Niet ver van mij staan een tiental schreeuwers. Vrank als ik ben stap ik op hen af en vraag welk probleem ze hiermee hebben, hopende op een vruchtbare dialoog. Nadat ik op een schop tegen mijn been werd getrakteerd kom ik snel tot het besluit dat dit geen gezellig onderonsje zou worden…

Gesloten geest

Mijn gedachten meanderen nog verder terug en zo beland ik in 1990 in Leuven, de stad waar ik, jong en onbevangen broekie uit het provinciestadje Lier, ‘op kot’ zat. De universiteitsbibliotheek was mijn favoriete pleisterplaats. Het hele spectrum van de toenmalige geschreven pers lag er ter inzage. Van ’t Pallieterke over het Vlaams Marxistisch Tijdschrift tot Rood en Solidair, ik verslond het. Eenzijdige informatie leidt tot een gesloten geest, de reden waarom ik ook nu geen exclusieven heb in mijn nieuwsgaring.

Mijn aangeboren rechtvaardigheidsgevoel had me van jongs af aan richting Vlaamse beweging gedreven, het had ook rood of groen kunnen zijn. Manu Ruys, de ‘éminence grise’ van de Vlaamse journalistiek was mijn goeroe, Willy Kuijpers, de verdediger der onderdrukte volkeren, mijn held. Dus werd ik lid van het eerbiedwaardige Katholiek Vlaams Hoogstudenten Verbond (met Wilfried Martens en Paul Goossens als ex-praesessen) en de VU-jongeren. Sociaal en Federaal, ik kon me er wel in vinden. Beide verenigingen riepen hun leden op mee op te stappen in een manifestatie voor Vlaamse autonomie. De hoofdorganisator was de rechts-nationalistische studentenvereniging NSV. Nadat MLB (Marxistisch-Leninistische Beweging, de studenten afdeling van het toenmalige maoïstische Amada) had opgeroepen om tegen te betogen hadden KVHV en VUJO in extremis besloten niet mee op te stappen. Informatie die me echter niet tijdig ter ore was gekomen. Dus liep ik daar samen met een vijfhonderdtal betogers. Tot mijn verbazing waren er enkele duizenden tegenbetogers.

Pas later kwam ik te weten dat het een Leuvense traditie was dat MLB een tegenbetoging hield bij de jaarlijkse NSV-betoging. De manifestatie was halfweg toen ik iemand zag die ik kende van in mijn collegeperiode. Het was al een poosje geleden dat ik hem had gezien en ik dacht dat hij me hartelijk zou begroeten. Niets was minder waar. Een luide kreet: “Verwilt, fascist!” werd mijn deel. Ik besloot meteen de betoging te verlaten, zo ontdaan was ik. De man is nu hoogleraar aan de UA. Het is hem al lang vergeven.

Ik ga nog verder terug in de tijd en beland op veertienjarige leeftijd in het ouderlijke huis te Lier. Mijn beide (oudere) broers behoorden tot de Antwerpse punkscene aan de Stadswaag. Zo werden ze lid van het Anti Fascistisch Front (AFF), een organisatie die een bijwijlen agressieve strijd voerde tegen extreemrechts. Ik weet niet waarom, waarschijnlijk vanuit een ‘guilty by association’-redenering, bracht mijn broer tijdens een discussie de Romeinse groet terwijl hij de Vlaamse Leeuw aanhief. Ik stond perplex en begreep het niet.

Intellectuele agressie

De hamvraag bij dit alles: vanwaar die intellectuele agressie, waarom wordt de andere weggezet als een paria, en labelen we mensen om ons gelijk te halen? Mogelijke etiketten: de sossen, de Vlaamsch-nationalisten, de Walen, de syndicalisten, de tsjeven, de linksen, de vendelzwaaiers, de rechtse rakkers, de N-VA’ers, de Amadezen, de fascisten, de cryptofascisten, de groene naïevelingen, de cryptocommunisten, de islamofoben, de islamofielen … Het is zo gemakkelijk, maar evenredig steriel. Anderen a priori diskwalificeren als gesprekspartner getuigt van een gesloten geest en doet denken aan het takfiri-jihadisme. Dit houdt in dat de zuiveren in de leer het recht hebben om islamieten die van de rechte leer zijn afgeweken als kafir (ongelovige) te bestempelen, waardoor ze buiten de oemma (islamitische geloofsgemeenschap) worden geplaatst en het statuut van vogelvrije krijgen. Ik weet het, deze analogie gaat kort door de bocht, maar ik hoop dat u de metafoor vat.

De netwerkgroep Vlinks (www.vlinks.be) biedt een positief antwoord op de polarisering en verharding binnen de publieke ruimte. We staan voor een warme en open samenleving, waarbij niemand wordt uitgesloten, ook niet uit het publieke debat. Toen uitgever en opiniemaker Karl Drabbe naar aanleiding van onze persconferentie in Doorbraak schreef dat Voka, Vlaams Belang en N-VA de natuurlijke vijanden van Vlinks zouden zijn, hebben we dat onmiddellijk weerlegd. Vlinks vertrekt niet vanuit vijandbeelden en sluit niemand uit als gesprekspartner. We beseffen dat we een bescheiden actor zijn binnen het publieke debat, maar we willen toch enkele steentjes verleggen in de brede bedding der meningen. Moge deze nobele poging om te verbinden ook anderen inspireren. Laat honderd bloemen bloeien, laat honderd scholen wedijveren.

(Gert Verwilt is kernlid van Vlinks)