Vlinks
‘Waarom maken we geen werk van een samenleving waar beslissingen door de burgers genomen worden?’
Tom Garcia van Vlinks over het belang van burgerbewegingen, ook in het jaar van lokale verkiezingen.
Terwijl onze politieke partijen zich stilaan opmaken voor de komende gemeenteraadsverkiezingen, wordt er links en rechts ook wel nagedacht over andere manieren om de samenleving te organiseren. Blijft het bij vluchtige overpeinzingen of zijn we ook echt bereid om die andere manieren uit te werken? De keuze is aan ons en het zal ook van ons, de ‘burgers’, moeten komen.
Zo lanceerde de econoom Geert Noels de idee dat de toekomst aan de stadstaat is. Volgens hem heerst teveel de gedachte dat alles altijd groter moet zijn. Dat de antwoorden op de uitdagingen van onze tijd schuilen in meer globalisering, meer groei, grotere banken, enzovoort. Noels zelf gelooft meer in decentralisatie. Kleinere entiteiten zijn volgens hem robuuster en vooral flexibeler. Vandaar dat hij gelooft dat de oplossingen voor onze problemen en uitdagingen eerder te vinden zijn in steden en stadstaten.
Ook Dirk Holemans, coördinator van denktank Oikos en ijveraar voor een sociaal-economische samenleving, gelooft niet in ongebreidelde en onbegrensde (economische) groei. In een opiniestuk op de website van Trends stelt hij zelfs dat het een slecht idee is om een land te besturen met de grootte van het bruto binnenlands product als enige maatstaf. De mens en de samenleving zijn immers meer dan de som van wat ze economisch produceren. En een groeiende economie zal wellicht voor meer werkgelegenheid en andere economische voordelen zorgen, maar ze is in geen geval een graadmeter voor het welbevinden van de bevolking.
Er is wel wat voor te zeggen, voor een (her)organisatie van onze samenleving, waarbij de beslissingsmacht terug dichter bij de burger komt. Zeker als het doel is om het beleid beter af te stemmen op de noden en wensen van die burger en om die burger meer bij dat beleid te betrekken. Het is een manier, zo niet dé manier om een veel hechtere samenleving te bouwen. Als je als burger het gevoel krijgt dat er naar je geluisterd wordt, dat je iets kan bijdragen en dat jouw acties en inzet ook iets betekenen voor jouw samenleving, dan zal je ook bereid zijn om er meer energie in te steken.
Verantwoordelijkheid
Je zal ook bereid zijn om verantwoordelijkheid op te nemen. Als je zelf mee aan de beslissingstafel zit, is het immers niet alleen moeilijker om je af te zonderen en aan de kant te gaan staan mopperen, je zal ook sneller en met meer overgave een beslissing steunen die je zelf mee hebt gevormd. In ons huidige systeem waarin de macht geïnstitutionaliseerd is, kan je je verantwoordelijkheid makkelijk afwimpelen op de politici, de oppositie, de administratie, de procedures, enzovoort. Ook beleidsmakers verstoppen zich al te vaak en te gemakkelijk achter instituten, bevoegdheden, procedures en regeltjes.
Dat leidt soms tot absurde toestanden die niet alleen hinderlijk zijn maar, in extreme gevallen, zelfs dodelijk. Een paar dagen geleden zagen we daar nog een triest voorbeeld van. Aan een zogenaamd zwarte kruispunt in Gent werd enkele dagen geleden een jonge fietster aangereden door een vrachtwagen. Het meisje van 16 overleefde het niet. Al meer dan 16 jaar staat dat kruispunt op een lijst om ‘aangepakt’ te worden, maar omdat de ene weg onder de bevoegdheid van het gewest valt en de andere onder die van de stad, ligt het dossier gewoon stil. Nochtans weet iedereen in de ruime buurt van dat kruispunt hoe gevaarlijk het daar is. Stel nu eens dat een buurtcomité dat in handen kon nemen, al dan niet bijgestaan door experten en vakmensen. Met als enig doel doel de heraanleg van dat ene kruispunt, zodat ze niet afgeleid kunnen worden door ‘andere prioriteiten’ of gehinderd door administratieve procedures. Zou het dan, zelfs met in achtname van allerlei veiligheidsvoorschriften en budgettaire beperkingen, niet in minder dan 16 jaar opgelost zijn?
Subsidiair
Wat houdt ons eigenlijk tegen om werk te maken van een samenleving waar beslissingen door de burgers genomen worden? Een subsidiaire samenleving waar de beslissingsmacht slechts aan een hoger niveau doorgegeven wordt als er zekerheid bestaat dat op die manier sneller en efficiënter tot een beter resultaat kan gekomen worden. Een samenleving waar dat hogere niveau een welomlijnd mandaat mee krijgt van de burgers en zich daar ook te allen tijde voor verantwoordt bij die burger.
Elke buurt en elke wijk weet het best wat ze nodig heeft of om het samenleven te optimaliseren, alsook met welke buurt of welke wijk ze het beste samenwerken om grotere problemen aan te pakken. Infrastructuur, mobiliteit, milieu, sociale cohesie, integratie… er is geen enkele reden waarom dat te complex zou zijn voor ‘de mensen’. Er bestaan genoeg manieren om gezamenlijk op een ordentelijke en efficiënte manier tot breed gedragen beslissingen te komen.
‘Jaja, maar de mensen hebben daar geen tijd voor. Die moeten werken, voor het huishouden zorgen, de kinderen rondrijden enzovoort.’ Daar zijn ook oplossingen voor. We kunnen de raad van voornoemde Dirk Holemans opvolgen en bijvoorbeeld minder op economische groei focussen en meer op algemeen welzijn. We zouden samen kunnen beslissen dat onze bedrijven niet alleen maar aan hun winstcijfers denken maar ook hun verantwoordelijkheid voor de samenleving erkennen en opnemen. Of als dat in een eerste fase net iets te veel gevraagd is, zouden we eens ernstig, zonder vooringenomenheid of taboes over een basisinkomen kunnen nadenken. Dat zou veel tijd vrijmaken, die we dan in onze gemeenschap zouden kunnen steken. Of toch op zijn minst in het discuteren en beslissen over wat we er het beste mee kunnen doen, zodat het er voor iedereen beter leven is.
Actie
De grootste hinderpaal voor het uitbouwen van zo’n subsidiaire samenleving is echter niet de haalbaarheid of betaalbaarheid ervan. Nee, dat zijn we zelf. Ook u zal wellicht op zijn minst even meewarig geglimlacht hebben bij het lezen van deze column. Tussen droom en daad staan immers wetten en praktische bezwaren, dichtte Willem Elsschot al. We zijn er van overtuigd dat onze wereld zo complex in elkaar zit, dat je die niet zomaar eventjes kan veranderen. Om de vijf jaar kunnen we wat beleidsmakers verkiezen die het dan maar moeten oplossen en waar we op kunnen foeteren als het ons niet aanstaat. Die beleidsmakers houden ons ook altijd voor hoe complex onze wereld toch wel in elkaar zit en dat je dus niet zomaar dingen kan veranderen. Bovendien hebben we het eigenlijk ook weer zo slecht nog niet, toch? En zo kabbelen we gewoon verder.
Als we echt willen dat er iets verandert, mogen we niet wachten tot een ander het voor ons doet. Straks kunnen we gerust op onze favoriete lokale politicus of partij kiezen, maar beter zou het zijn dat we ook betrokken blijven, dat we initiatief nemen of aan initiatieven deelnemen, dat we ons engageren in de buurt, de gemeenschap waarin we leven. Het kan beginnen met een straatfeestje en eindigen bij burgerbijeenkomsten rond prangende problemen in uw buurt, wijk of gemeente.
Niets is onmogelijk en wat we zelf doen, doen we echt wel beter.
Tom Garcia is kernlid van Vlinks
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier