‘Vlaanderen moet weer zijn traditie van een sterk middenveld aanwakkeren’

‘Het middenveld in Vlaanderen kan op lokaal niveau krachtenbundelaar zijn om tot een sterke solidaire en zelfvoorzienende samenleving te komen’, zo schrijft Vlinks.

‘Be the change that you want to see in the world.’ Wees zelf de verandering die je wil zien in de wereld is een bekend citaat van Mahatma Ghandi. Lees het als een oproep tot actie zonder uitstel. Staak het klaaggezang en neem verantwoordelijkheid op. Vlinks streeft naar een inclusief, solidair en onafhankelijk Vlaanderen, een thuis voor iedereen. Laat ons vragen stellen over wat we onder die principes verstaan. Neem nu onafhankelijkheid. Gaat het over een staatkundige onafhankelijkheid? Of om zelfvoorzienende gemeenschappen? En solidair? Hebben we een overheid nodig die ons via tal van kanalen solidariteit oplegt? Een overheid is zeker nodig, de vraag is echter of deze louter centralistisch moet zijn. Breng een dynamiek op gang waarbij lokale organisaties, verenigingen en wijkcomités de handen in elkaar slaan en een lokaal netwerk van diensten vormen, van het telen van groenten, ouderenhulp, kinderoppas of uitvoeren van herstellingen. Je kunt je afvragen af of dit alles niet al bestaat. Terecht. Ze noemen zichzelf LETs, Transitie… Ze doen het voor elkaar of voor een betere samenleving. Vlaanderen telt zevenhonderdduizend vrijwilligers, een sterke “Vlaamse beweging”. Geen tromgeroffel of vlaggengezwaai, maar onbezoldigde inzet voor tal van organisaties en verenigingen.

Het middenveld in Vlaanderen kan op lokaal niveau krachtenbundelaar zijn om tot een sterke solidaire en zelfvoorzienende samenleving te komen. Dit kan in een vorm van lokale kernen met vertegenwoordigers van diverse organisaties, die op regelmatige tijdstippen met elkaar in contact treden. Noem het een parallelle gemeenteraad die in samenwerking met de reguliere overheden of los ervan concrete zaken verwezenlijkt in plaats van af te wachten. Concrete acties gaan van samen ­aankopen van elektriciteit, voedselteams vormen, elkaars kinderen opvangen, voor eenzamen zorgen, klusjes voor elkaar opknappen,… Deze initiatieven zijn nu al aanwezig, maar veel te fragmentair. Dat is ook logisch als je weet dat vrijwillig engagement aan de basis ligt. De vrijwilliger is lokaal verankerd omdat persoonlijk contact en een zorgzaam klimaat zo belangrijk is. De meeste vrijwilligers staan niet echt stil bij wat er boven hun hoofd allemaal afspeelt aan samenwerkingen. Dat is ook niet zijn of haar rol. Het is de overheid die voor de nodige opschaling kan zorgen door middel van projectsubsidie.

Onafhankelijker worden van multinationals

Solidariteit begint met het helpen van je buur en passie voor je buurt. In de Koerdische regio’s in Syrië experimenteren burgers met de ideeën van wijlen Amerikaans activist Murray Bookchin. Een communist die na omzwervingen langs anarchisme en libertarisch socialisme belandde in het “communalisme”. Het communalisme ziet de samenleving kleinschalig en zelfvoorzienend. Het bestuur is in handen van democratische dorpsraden en kent een grote participatie van de bevolking bij het organiseren van de samenleving. Deze autonome steden en gemeenten confedereren zich met elkaar en vormen zo kantons, die op hun beurt geconfedereerd zijn tot een regio. In plaats van van bovenuit opgelegde natievorming, groeit deze organisch van onderuit, met participatie en een ruim draagvlak. De idee van kleinschaligheid en zelfvoorzienend leven is niet nieuw. Decennia geleden kwam het Baskische dorp Mondragon in het nieuws met hun coöperatief alternatief economisch systeem. Een utopisch concept? In alle geval wordt het debat gevoed over volkssoevereiniteit en voedselsoevereiniteit. Verenigingen kunnen gezamenlijke activiteiten organiseren rond voedselsoevereiniteit. Hoe kunnen we minder afhankelijk worden van de grote warenhuisgiganten? Hoe kunnen we ons zelf organiseren om via de korte keten producent-consument zoveel mogelijk te voorzien in eigen voeding en zo minder afhankelijk te zijn en dus onafhankelijker te worden van multinationals? Gemeenten en steden moeten verder inzetten op het aanleggen van volkstuinen. Ook leegstaande serres bieden voortreffelijke locaties voor moestuinen. Een lokaal netwerk van verenigingen kan hierbij een voortrekkersrol spelen door activiteiten te organiseren rond thema’s als permacultuur en biologisch tuinieren.

Minder elitair

Het culturele leven zou best wat minder elitair mogen worden. Door doordachte samenwerkingen kunnen artiesten aan redelijke toegangsprijzen hun act brengen en tegelijkertijd wordt er aan gemeenschapsvorming gedaan omdat alle lagen van de bevolking welkom zijn. Sla de handen in elkaar en organiseer maandelijks concerten, geef lokale theatergezelschappen alle kansen, geef elke tuinder de kans om producten te verkopen of plantgoed aan te kopen.

Stel een charter op waarin vernoemde zaken te boek worden gesteld, zodat de weg voor eenieder duidelijk is. Uiteraard mag daar verschil op zitten, afhankelijk van de lokale context. In dat sociaal contract zou moeten staan waar we samen voor gaan en wat we willen bereiken. Vlaanderen moet op een gedurfde en mobiliserende manier weer zijn traditie van een sterk middenveld -gegroeid in dorpen en steden- aanwakkeren. Zo kunnen we samen groeien naar een zelfstandige Vlaamse gemeenschap en een solidaire samenleving. Daarvoor zou het middenveld in Vlaanderen voluit moeten gaan.

Reinout Buys, kernlid van Vlinks.