‘Vlaanderen kan de onbetaalbaarheid van rustoorden oplossen’

‘Net als in de gezinszorg en de kinderopvang kan een herschikking van alle persoonlijke bijdragen in functie van het inkomen, de zorg voor ouderen betaalbaarder maken’, schrijft Ignace Leus, lid van het redactiecomité van het opinieblad De gids (Beweging.net). ‘En de winst die al dan niet gemaakt wordt op de kap van onze zorgbehoevende ouderen moet openbaar zijn en uitgelegd worden.’

De Vlaamse ouderenzorg kent drie grote financiële uitdagingen. Ten eerste, met een gemiddeld pensioen kan men zijn rustoord niet betalen. We weten het al dertig jaar maar het werd nog eens bevestigd in een nieuwe studie van de socialistische mutualiteiten. Ten tweede zullen we, naast het probleem van een betaalbare zorg een nog veel groter probleem ondervinden, namelijk de nood aan meer zorg van ouderen. Daarenboven komt de vereiste om de personeelsomkadering te verhogen om de zorg kwaliteitsvol te houden.

In de eerste plaats is het absoluut nodig dat de Vlaamse overheid een groeipad uittekent voor de solidaire financiering voor de noodzakelijke uitbouw van de ouderenzorg. Ieder van ons heeft immers meer dan 50% kans om in zijn laatste levensjaren beroep te moeten doen op professionele zorg, zeker de vrouwen. Terwijl er enorm veel aandacht uitgaat naar de wachtlijsten in de gehandicaptenzorg en er deze legislatuur 350 miljoen uitbreidingsbeleid voorzien wordt voor de personen met handicap jonger dan 65 jaar, is het oorverdovend stil wat de cijfermatige onderbouw betreft voor de uitbouw van de zorg voor ouderen.

Nochtans is er voor een solidaire ouderenzorg 400 miljoen euro extra nodig. Zoals de miljoenen voorzien worden voor de zorg voor personen met een handicap, is dit ook nodig voor de langdurige zorg voor ouderen en psychiatrische patiënten.

Kunnen we personen met een ernstige handicap of ouderen met zeer hoge kosten voor hun langdurige verzorging op een wachtlijst laten staan, als er op hetzelfde moment miljoenen geïnvesteerd worden in het terugbetalen van de kost van een gewone griep? Moeten onze sociale zekerheid en herverdelende fiscaliteit niet álle burgers die chronisch dure zorg nodig hebben met voorrang bestaanszekerheid geven?

De opvang van het groeiend aantal ouderen vergt de komende vijf jaar een sterke groei van alle vormen van sociale dienstverlening. We ramen de kostprijs op 400 miljoen euro (sommige zorgorganisaties spreken zelfs over 475 miljoen!). Het Vlaams Parlement beslist elk jaar hoe dat solidair gefinancierd kan worden en wat de gebruiker daarvan zelf zal betalen.

Het was verleidelijk om de zorgpremie van 25 euro te verhogen tot 50 euro, omdat dat geen belasting zou zijn? Maar de dotatie vanuit de algemene middelen werd drastisch verlaagd. Indien men de financiering zou organiseren via de personenbelasting in plaats van via de premie van 50 euro zouden zeven op tien Vlamingen veel minder betalen dan 50 euro!

Gebruikers moeten rustoord zelf kunnen betalen

Vele oudere zorgbehoevenden hebben een pensioen dat te laag is voor het rustoord. De zesde staatshervorming biedt enorme kansen om de betaalbaarheid van de woonzorgcentra voor alle gebruikers sterk te verbeteren. THAB en de Vlaamse zorgverzekering(VZZ) voor de ouderen moeten samengevoegd worden. Beide stelsels willen immers de verzorgingskosten van ouderen dekken. Het stelsel ‘Tegemoetkoming hulp aan bejaarden’ (THAB) wordt via de staatshervorming naar Vlaanderen overgeheveld, waar nu al de zorgverzekering bestaat.

Het THAB is veel selectiever dan de VZZ door de koppeling aan het inkomen, en het gebruik van vijf verschillende zorgbehoefteschalen. Zeven op tien zorgbehoevenden in de zorgverzekering hebben de kost van 130 euro niet, drie hebben veel meer kosten. Laat ons het budget van 250 miljoen van de zorgverzekering integreren in het stelsel van de THAB. Dan kunnen de hoge zorgkosten van zorgbehoevende ouderen met lagere inkomens veel beter gedekt worden. Concreet kan de maandelijkse tegemoetkoming voor de zwaarst zorgbehoevenden per maand verhoogd worden van 600 naar 900 euro. De langdurige thuiszorg en het rustoordverblijf worden dan voor hen volledig betaalbaar en administratief is alles vereenvoudigd.

Net als in de gezinszorg en de kinderopvang kan een herschikking van alle persoonlijke bijdragen in functie van het inkomen, de zorg voor ouderen betaalbaarder maken voor de minder begoeden tussen de ouderen. Maar ook de transparantie van de gevraagde rustoordprijzen moet men voor de gebruiker sterk verhogen. De winst die al dan niet gemaakt wordt op de kap van onze zorgbehoevende ouderen moet openbaar zijn en uitgelegd worden. Daarom moet de Vlaamse administratie versterkt worden met financieel-economisch deskundigen, en moet elke prijscontrole van gesubsidieerde voorzieningen gebeuren via een commissie, met onder andere plaats voor deskundige gebruikers.

Draagkracht verzekeren en versterken

Naast de algemene solidariteit kunnen we ook overwegen om de zorgsector ook met privaat verzekeren aanvullend te ondersteunen, zoals in de ziekenhuissector. De kost van een rustoordverblijf voor drie jaar, bedraagt nu ongeveer 120.000 euro. Na de huidige tussenkomst van de overheid van ongeveer 66.000, euro betaalt de gebruiker zelf nog gemiddeld 54.000 euro om het rustoord te betalen. Dit kan voor hen vergemakkelijkt worden via een betaalbare rustoordverzekering, eventueel solidair gesubsidieerd. Die sociale verzekering zou minstens even nuttig zijn als een hospitalisatieverzekering.

Er moet ook onderzocht worden of de solidaire financiering niet kan verhoogd worden vanuit de sector zelf. Dit kan door de reserves van de voorzieningen sociaal te hergebruiken , bijvoorbeeld door ze verplicht te beleggen in sociale coöperatieven, die deze middelen gebruiken voor investeringen in de zorgsector. Dit verruimt het gebruik van subsidies door ze niet éénmaal te gebruiken, maar door de winst gerealiseerd via die subsidies opnieuw in de sector te pompen.

De familie, de mantelzorger moet als belangrijkste hulpverlener beter ondersteund worden met een aanvullende professionele thuiszorg en een ondersteunde vrijwilligerswerking. Net als voor personen met een handicap kan een fiscale aftrek voor zorg de familiale zorg opwaarderen. De autonomie en de keuzevrijheid van de ouderen en hun familie kan bovendien écht versterkt worden door hen rechtstreeks een zorgbudget toe te kennen in functie van hun objectief vastgestelde zorggraad.

Een strategisch masterplan voor de ouderenzorg binnen een geïntegreerd beleid voor chronische zorg, vraagt om meer maatschappelijke solidariteit die prioriteit geeft aan de chronische zorg. En dit ter ondersteuning van de persoonlijke inzet van familie, buren, vrienden voor mensen met een chronische zorgnood dicht bij ons.

Dit artikel verscheen in De gids op maatschappelijk gebied van juni, opinieblad van beweging.net. Ignace Leus is lid van het redactiecomité.