Vlaamse regering moet publiek-private samenwerking voor scholen ten volle benutten

‘In tijden van budgettaire besparingen is het alles behalve evident voor Hilde Crevits (CD&V), minister van Onderwijs, om iets structureels te doen aan de wachtlijsten. Net daarom is samenwerking met private partners, en inbreng van private financiering, zo belangrijk en verdient een verbeterde versie van ‘Scholen van Morgen’ een tweede kans’, schrijft Tom Willems (UAntwerpen).

Op 1 september hebben Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) en minister van onderwijs Hilde Crevits (CD&V) de eerste school – het Gemeentelijk Technisch Instituut in Londerzeel – uit het grootschalige DBFM -programma (Design, Build, Finance en Maintain) ‘Scholen van Morgen’ officieel geopend. Dit is een publiek-private samenwerking tussen de Vlaamse overheid, AG Real Estate en BNP Paribas Fortis. Een haast symbolisch moment, waar lang naar uitgekeken werd. Na een moeizame aanloop met tal van hindernissen (de val van Fortis en verkoop aan BNP Paribas in volle crisis, wantrouwen bij de onderwijskoepels over de betaalbaarheid, twijfels bij Eurostat over de ESR-neutraliteit om er maar enkele te noemen), is het belangrijk dat die eerste school nu effectief open gaat. 164 scholen zullen nu snel volgen. Tegen 2017 moeten alle scholen klaar zijn.

‘Scholen van Morgen’ zal een aanzienlijke bijdrage leveren in het wegwerken van de wachtlijsten in schoolinfrastructuur. Maar het is onvoldoende, de maatschappelijke noden zijn simpelweg te hoog: bijna 5 miljard euro is er nodig. Nu duurt het meer dan 10 jaar vooraleer een school aan de beurt is.

Schaalvoordelen en tijdswinst

En wat nu? Uit de vele interviews van Hilde Crevits als nieuwbakken minister van Onderwijs bij het begin van het nieuwe schooljaar blijkt twijfel over Publiek-private samenwerking (PPS) als methode. Enerzijds verwijst ze naar de redelijk succesvolle Via-Invest projecten in haar vorige beleidsdomeinen ‘mobiliteit en openbare werken’. Anderzijds is PPS geen tovermiddel gebleken: het is niet altijd sneller, laat staan goedkoper.

PPS is in Vlaanderen zijn politieke aantrekkingskracht volledig kwijtgespeeld. Het lijkt wel een besmette term geworden. Dit is jammer, want PPS blijft een waardevol beleidsinstrument dat onder bepaalde voorwaarden meerwaarde kan opleveren. Een bijdrage in De Tijd stelt terecht dat ‘Scholen van Morgen’ nu de verwachte schaalvoordelen en tijdswinst begint op te leveren. De programmagerichte benadering, geleid door een gespecialiseerd team, begint zijn vruchten af te werpen.

Kritische lessen

Er is het voorbije decennium een enorme inspanning gedaan om publieke knowhow op te bouwen om dit soort grootschalige PPS- projecten te realiseren. Als je dat éénmalig doet, dan is de hamvraag ‘is de sop wel de kool waard geweest?’ Je moet zodanig veel leergeld betalen, dat zich pas terugbetaalt als je het voldoende keren herhaalt. De investeringsbehoeften in schoolinfrastructuur zijn van die aard om het nog eens te herhalen.

Bovendien is de private interesse om de ‘machine’ nog eens te laten draaien is ook aanwezig. Een cruciale voorwaarde is natuurlijk dat je voldoende kritische lessen trekt uit die eerste PPS-ronde. Het programma ‘Scholen van Morgen’ heeft natuurlijk pijnpunten, maar het zou een gemiste kans zijn om hier gewoon te stoppen. Zo heeft Eurostat geen problemen met PPS op zich, maar wel met de hoge overheidswaarborgen en herfinancieringsgaranties. Een nieuw PPS-programma in schoolinfrastructuur zou dus sowieso anders gestructureerd moeten worden.

Budgettaire besparingen

Crevits’ voorganger, Pascal Smet (SP.A), heeft jarenlang een grondige evaluatie van PPS scholenbouw en een tweede inhaalbeweging beloofd. Helaas zonder veel resultaat. De nieuwe Vlaamse regering gaat een masterplan scholenbouw opstellen en wilt op vlak van financiering alternatieve mogelijkheden benutten. Het is nu aan de nieuwe minister van Onderwijs om meer te doen dan alleen mooie plannen te maken en echt iets structureels te doen aan de wachtlijsten.

Dit is allesbehalve evident in tijden van budgettaire besparingen. Net daarom is samenwerking met private partners, en inbreng van private financiering, zo belangrijk en verdient een verbeterde versie van ‘Scholen van Morgen’ een tweede kans. Als de nieuwe ploeg onder leiding van Geert Bourgeois een échte Vlaamse investeringsregering wil zijn in economisch moeilijke tijden, dan is ze verplicht om alle kansen die PPS als methode biedt ten volle te onderzoeken en benutten (in plaats van ze onder de mat te vegen).

Tom Willems, Postdoctoraal onderzoeker UAntwerpen