‘Veranderingen zijn pas duurzaam als ze gedragen worden door mensen, niet als ze worden opgelegd’

‘Er zijn in Vlaanderen genoeg voorbeelden van groepen mensen die niet meer wachten, maar alvast beginnen met alternatieven voor onze dolgedraaide maatschappij’, schrijft Reinout Buys van Vlinks. Hij hoopt dat dergelijke initiatieven een inspiratie kunnen zijn voor Vlaams minister van Natuur Joke Schouvliege.

Recent beloofde de Vlaamse regering een Vlaamse klimaattop te organiseren. Met de glimlach zegde landbouw- en leefmilieuminister Joke Schauvliege (CD&V) haar medewerking toe. Well done. Een hot item in de media en iedereen valt rond het thema te mobiliseren. De minister slaakte een zucht van verlichting. Even werd de discussie tussen haar en komiek Wouter Deprez naar de achtergrond geduwd.

Dat het beleid van de betrokken minister steeds meer een bol kaas vol gaten aan het worden is, bleek vorige week ook weer nadat de vereniging BOS+ op vraag van Knack voor het eerst sinds 2012 met hun “bosbarometer” naar buiten kwam. Bleek dat er afgelopen jaren nog nooit zoveel houtkap in Vlaanderen geweest is. Op basis van cijfers van de Vlaamse overheid geeft de barometer aan dat er in 2014 bijna een hectare bos per dag verdween. Dat niet iedereen het probleem vanuit dezelfde hoek bekijkt, wordt duidelijk als we de boswijzer van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) er op naslaan. De boswijzer baseert de bosoppervlaktecijfers op digitale luchtfotografie. Volgens die boswijzer is er zelfs een lichte stijging in bosoppervlakte van meer dan 8.000 hectare sinds 2010. Die stijging is echter kleiner dan de foutenmarge op de meting. Men vergeet dat veel boskap niet altijd meteen wordt gecompenseerd.

Als een bedrijf een bos kapt van een aantal hectare en het plant niet zelf een nieuw bos, dan moet het een bepaald bedrag storten in het boscompensatiefonds. Met dat geld koopt de overheid de nieuwe percelen grond aan waarop dan het nieuwe bos aangeplant kan worden. Wat blijkt? De kosten voor de aankoop van de gronden zijn hoger dan het betaalde bedrag aan het boscompensatiefonds. Een eeuwenoud bos is immers veel waardevoller dan een jong nieuw bos. Om zo’n bos te compenseren met een jonge aanplant heb je driemaal meer grondoppervlak nodig. Grond waaraan in de stadsrand wel een zeer hoog prijskaartje hangt. Heeft de belastingbetaler gevraagd om dat bos te kappen? In plaats van zelf de aanplanting van een nieuw bos op zich te nemen, schuiven vele bedrijven de meerkost af op de samenleving.

Op de koop toe kwam vorig jaar nog aan het licht dat acht miljoen euro geblokkeerd zit in het compensatiefonds door ‘begrotingsregels’.

De hypocrisie gaat verder dan ontbossing, want nu blijkt dat met een uitzonderlijke ministeriële toestemming de jacht geopend wordt op een aantal Europees beschermde vogelsoorten. Omdat ze her en der schade zouden aanrichten. Sommige gemeentebesturen pleiten voor lokale verdelging. Terwijl wetenschappers zulke lokale acties als je reinste onzin bestempelen, omdat de vogels dan simpelweg elders hun gading zoeken. Meer gekapte dan aangeplante bomen en laten jagen op beschermde vogelsoorten toont aan dat Joke Schauvliege geen eenduidige visie op natuurbehoud heeft.

Actief ondernemend in plaats van passief

Dat toonde de clash tussen minister Joke Schauvliege (CD&V) en komiek Wouter Deprez aan in verband met de uitbreidingsplannen van transportbedrijf Essers in Limburg. Nochtans bewijst wat ik in de volgende alinea vertel dat economie en ecologie hand in hand zouden moeten gaan of hoe het actiecomité Zonhoverheide Schemmersberg het op hun Facebookpagina schrijft: “De actie voor het behoud van de Zonhoverheide is niet tegen het bedrijf Essers gericht. Laat het duidelijk zijn dat wij vóór Essers zijn. Deze provincie heeft nood aan bedrijven die jobs creëren, en verschillende van onze leden en sympathisanten werken actief mee aan het creëren van die jobs; weliswaar jobs die geen natuurvernietiging veroorzaken. Deze actie is geen verhaal waarbij we moeten kiezen tussen natuur of economie. Het is een verhaal van natuur én economie. Beiden gaan in Limburg samen.”

Ecologie voor economie. Prompt verwijs ik naar het boek “Landschappen voor het leven” van Johan Van Den Bosch van het nationaal park Hoge Kempen in Limburg. Hij slaagt er in van dit nationaal park een succesformule te maken. Zijn visie is eerder actief ondernemend, dan passief beschermend. Een derde van het zevenhonderdvijftig vierkante kilometer Regionaal Landschap Kempen en Maasland (RLKM) is bestemd als groengebied. Maar die natuurwaarden inzetten voor economische ontwikkeling en dus natuurgericht toerisme vereist een blik achter de gesloten muur van lintbebouwing, groothandelszaken en verrommeling. Het idee dat mensen met de fiets de streek achter die muur kunnen ontdekken lijkt vanzelfsprekend, maar in een tijd dat toerisme synoniem was voor bungalowparken, funshoppen en zwemparadijzen was fietstoerisme slechts een klein nicheproduct. In twaalf gemeenten in het Regionaal Landschap worden de fietsers onafhankelijk van elkaar elektronisch geteld en hun aantal schommelt rond de 900.000 per jaar. Met een opbrengst van 21 miljoen euro per jaar blijkt de Limburgse natuur nog niet zo een slechte ondernemer te zijn. Het probleem is soms de oplossing. Het toont juist aan dat economie en ecologie hand in hand kunnen gaan.

Doordachte herbebossing

Nog een project van Vlaamse bodem dat een evenwicht daarin vond, is de organisatie Ondernemers Zonder Grenzen. Zij wensen de verwoestijning in de Sahel in Burkina Faso een halt toe te roepen door een doordacht herbebossingsproject. De resultaten liegen er niet om, een investeringsproject dat voor iedereen een win-winsituatie oplevert. De biodiversiteit neemt toe, de voedselproductie stijgt en vrouwen worden financieel onafhankelijker. Elke 1.000 hectare nieuw bos weerhoudt 10.000 mensen om te migreren door betere lokale leefomstandigheden.

Het kan ook anders, zoals in Sint-Lievens-Esse bijvoorbeeld, waar een aantal mensen een hoeve aankochten en er een zelfoogstboerderij en cultuurcentrum willen oprichten, de “Welenhoeck”. Zo zijn er nog tal van voorbeelden van groepen mensen die niet meer wachten, maar alvast beginnen met alternatieven voor onze dolgedraaide maatschappij. Veranderingen zijn pas duurzaam als ze gedragen worden door de mensen, niet als ze worden opgelegd.

(Reinout Buys is kernlid van Vlinks)