“Tijd voor een totaal rookverbod”

De voorbije jaren werden belangrijke stappen gezet in de richting van een rookvrije samenleving. Toch geeft de Vlaamse Liga tegen Kanker het Belgische en Vlaamse tabaksbeleid van de afgelopen vijf jaar een stevige onvoldoende.

De Vlaamse Liga tegen Kanker (VLK) maakte een grondige analyse van de voorbije vijf jaar, samen met tabakexperts als Luc Joossens en Hedwig Boudrez (UGent). De conclusies zijn ontgoochelend. Tussen 2004 en 2008 daalde het aantal rokers in ons land maar met drie procent tot nog steeds een kwart van de bevolking. En ook in de maatregelen van de verschillende overheden is de VLK teleurgesteld, zegt de auteur van het rapport, Cathy Rigolle.

‘Er zijn zeker stappen vooruit gezet, maar het was absoluut niet voldoende. België heeft in 2005 de Kaderovereenkomst voor de Bestrijding van het Tabaksgebruik (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geratificeerd, net zoals 171 andere landen. Vele van de prioriteiten waar ons land zich toen achter had geschaard, zijn niet gerealiseerd. Zo vraagt het verdrag om het roken in publiek zo veel mogelijk te bannen. Maar wij hebben nog altijd slechts een gedeeltelijk verbod in de horeca. Ook hadden die landen zich geëngageerd om elke vorm van tabaksreclame te verbieden. Stap een Belgische krantenwinkel binnen en je ziet dat dit nog niet volledig is gebeurd.’

U bent ook zeer teleurgesteld in het tabaksfonds, dat in 2004 door toenmalig minister van Volksgezondheid Rudy Demotte (PS) werd opgericht.
Rigolle: De bedoeling van dat fonds was dat alle overheidsniveaus daarin zouden samenkomen, om de strijd tegen tabak in België te coördineren. Maar dat bleek onmogelijk met onze huidige staatsstructuur. Het geld van het fonds is federaal, en daarmee kun je niet aan preventie doen, want dat is een regionale bevoegdheid. Daarom wordt het geld van het tabaksfonds nu enkel nog gebruikt om bijvoorbeeld aan stoppen met roken te werken, want dat kan als een behandeling gezien worden. De regering-Leterme wou dat oplossen met een samenwerkingsprotocol met de deelregeringen, maar dat is niet gelukt door de val van de federale regering. Terwijl de overheid nog zoveel zou kunnen doen.

Is een totaalverbod politiek gezien realistisch?
Rigolle: We evolueren zeker in die richting. De uitzonderingen die het verbod in de horeca nu nog kennen, zouden uiterlijk tegen 2014 opgeheven moeten zijn. Dat beveelt de EU in ieder geval aan, en huidig minister van Volksgezondheid Laurette Onkelinx (PS) heeft dat mee ondertekend. Bovendien blijkt uit een recente evaluatie van de federale administratie dat de huidige wetgeving nog steeds voor verwarring zorgt, en dat er nog veel achterpoortjes zijn. Terwijl die wetten net gemaakt zijn om de vorige te verduidelijken. Er duiken ook nog nieuwe problemen op. Wij horen bijvoorbeeld steeds meer van discussies in appartementsgebouwen. De rook van andere bewoners hangt in de gangen en dringt ongevraagd binnen bij de buren. Die mensen kunnen daar vandaag juridisch nog niets tegen beginnen.

Toch was er ook vooruitgang de voorbije jaren. Rigolle: Absoluut. Een heel belangrijk signaal was het complete rookverbod in de scholen. Geen aparte rookkamers meer voor leraren. Dat helpt zeker om roken minder normaal te maken. Vooral onder Demotte is er veel gebeurd. Hij heeft het verdrag geratificeerd en hij had ook een eigen plan. Zo zijn de sigarettenautomaten aan banden gelegd, en zijn de grote stands op festivals en concerten verdwenen. De controle op het rookverbod in de horeca is ook uitgebreid. Dat alles maakt de samenleving steeds meer rookvrij. Niet-roken is de norm geworden.

Hoe doen we het internationaal? Rigolle: Expert Luc Joossens heeft die oefening gemaakt voor de periode 2005-2007, en toen zaten we met een achtste plaats in de Europese middenmoot. Heel belangrijk daarbij is volgens mij de prijs van tabak, en daar scoren we internationaal zwak. Bij ons zijn sigaretten veel te goedkoop, en er zijn ook nog te veel prijsverschillen. Roltabak is bijvoorbeeld veel goedkoper, en dus zijn vele jongeren daarop overgestapt. We waren wel een voorloper met de foto’s van de gevolgen van tabak op de pakjes. Maar het is maar de vraag of deze hielpen. Er zal vast even een schokeffect geweest zijn, maar hielden mensen ook op met roken door die beelden? Houdt dat de jongeren van de sigaretten? Ik vrees dat vandaag niemand nog naar die foto’s van rotte tanden kijkt.

Thomas Verbeke