De Duitse fotograaf Thomas Ruff (°1958) is vooral bekend door zijn op groot formaat geprinte portretten van anonieme modellen die naar, maar vaak ook langs de toeschouwer kijken waardoor het objecten worden eerder dan subjecten.
Hij werd er wereldberoemd mee en vrijwel alle belangrijke musea bezitten er een of meerdere exemplaren van. Ook Jan Hoet kocht er destijds drie exemplaren van die nu in de vaste collectie van het S.M.A.K. te zien zijn. Het Gentse museum heeft de kunstenaar, misschien daarom, nu uitgenodigd, samen met de Kunsthalle Düsseldorf,.om een tentoonstelling samen te stellen met de andere aspecten van zijn oeuvre.
Ruff studeerde aan de Staatliche Kunstakademie van Düsseldorf bij het befaamde fotografenechtpaar Bernd en Hilla Becher samen met die andere latere sterren aan de fotografiehemel, Andreas Gursky, Candida Höfer en Thomas Struth die in de jaren tachtig van de vorige eeuw, en daarna, de Duitse fotografie op de wereldkaart zouden zetten. Ruff is een geval apart omdat hij gaandeweg nieuwe oplossingen voor het medium fotografie tracht te vinden. Zijn denk- en werkproces is gebaseerd op dat van een “wetenschappelijk kunstenaar”.
Hij onderzoekt bijvoorbeeld voortdurend de aspecten van het licht als een evident essentieel element van het fotografisch beeld. Zonder licht uiteraard geen beeld maar van welk soort licht bedient zich de fotograaf, daglicht, kunstlicht, gemanipuleerd licht en hoe gaat hij er verder mee om bij het gebruik en het reproduceren ervan. Dat zijn de soort vragen die hij zich voortdurend stelt en die hij tracht op te lossen, minstens aan te duiden, in opeenvolgende reeksen die telkens een bepaald facet van het probleem “belichten”. Op de expositie zijn er vier samengebracht die zijn onderzoek illustreren. “Interieurs” (1979-1983), “Sterren” (1989-1992), “Fotogrammen” (2012 tot nu) en “Negatieven” (2014).
Bij “Interieurs”, de vroegste reeks, toont hij na-oorlogse binnenzichten van woningen tot in hun banale details, een bloempot op de inoxplaat van een spoelbak, een deel van een lavabo, verscheidene details van huis- en slaapkamers. Het is een afstandelijke benadering van een kleinburgerlijk milieu waarbij het diffuse licht zijn functie heeft bij de sociaal-kritische keuze en benadering van het gekozen onderwerp.
De reeks “Sterren” omvat monumentale foto’s van de sterrenhemel die Ruff, met een fascinatie voor astronomie, baseerde op negatieven die hij kreeg van de Europese Zuidelijke sterrenwacht in Chili. Zich bestaand beeldmateriaal toe-eigenen en hergebruiken is een nog voorkomende werkwijze bij hedendaagse fotografen.. Uit de negatieven selecteerde hij specifieke details die hij uitvergrootte tot een uniform formaat met een duidelijk esthetische bedoeling. Wetenschap en artistieke interpretatie vinden er elkaar. De foto’s lijken op het eerste zicht op abstracte beelden maar bij langer toekijken vindt men witte punten (de sterren) en lichtnevels. Het gaat hier dus weer om het spel van licht in het duister universum en meteen ook om een tijdsfactor, de rijd die sterren nodig hebben om voor ons zichtbaar te worden.
De reeks “Nachten” op kleiner formaat, vormt een combinatie van de realiteit met techniciteit. Ruff koos voor een urbane omgeving, en gebruikte een fotografische techniek die door de strijdkrachten van de Verenigde Staten gebruikt werden in de Golfoorlog. Met een speciale lichtuitrusting kon men ’s nachts tot in details vijandige bewegingen volgen die normaal niet waar te nemen vallen. Zijn foto’s hebben dat specifieke groene licht dat eigen is aan het procédé en krijgen daardoor iets beklemmend. Het was ook de zijdelingse bedoeling van de fotograaf om de opkomende bewakingstechnieken met nachtcamera’s kritisch te evalueren.
“Fotogrammen” is een transpositie van een aloude techniek die er in bestaat om in de donkere kamer voorwerpen onder het vergrotingstoestel op lichtgevoelig fotopapier te plaatsen zodat bij ontwikkeling een spel van silhouetten ontstond. Wanneer Ruff deze techniek opnieuw toepast gaat het in eerste instantie weer om de werking van het licht. Maar hij herhaalt de experimenten uit het verleden niet want met behulp van de computertechnologie kan hij verder gaan. Hij zoekt effecten door middel van diverse belichtingscondities, transparantie, solarisatie en met het verschil in de substantie van materialen bij de voorwerpen die hij gebruikt. Hij werkt daarbij niet in de traditionele DOKA maar met een geavanceerd digitaal programma. Het resultaat zijn fascinerende abstracte beelden die als driedimensionale composities met zachte kleuren een zekere experimentele poëzie uitstralen, fascinerend. E
En dan is er de reeks “Negatieven”, een primeur voor het SMAK. Het procédé is niet ongekend want men neemt een negatief, het moederbeeld voor de foto, zo men wil, en drukt het als zodanig af. Het blijft dus een negatief dat blauwdruk wordt genoemd omdat het vroeger werd gebruikt voor plannen en werktekeningen in de bouwsector. Deze oude techniek gebruikte Ruff om negatieven van vroegere studio opnamen of portretten van Indiase maradja’s te bewerken. We zien dus de negatieve beelden waarbij de donkere partijen licht worden en vice versa. Hij stelde daarbij vast dat door de omkering de compositie van het beeld anders werkte.
Deze expositie is geen eenvoudige opgave voor de bezoeker. Hij dient zich bewust te worden van de stappen die de kunstenaar moeizaam zet in de studie van het licht, essentieel in de fotografie. Het gaat niet meer om een zuiver esthetische beleving, al is die uitdrukkelijk aanwezig, maar om een zoeken naar een essentieel element voor het medium, het licht in al zijn aspecten, puur rationeel. Wie die zoektocht wil aangaan wordt beloond voor zijn moeite.
Tentoonstelling “Lichten, werk van Thomas Ruff”. Gent SMAK nog tot 24 augustus.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier