Olivier Pintelon

‘Tax shift naar btw: betalen uitkeringen het gelag?’

Olivier Pintelon Politicoloog, expert sociaal beleid bij de progressieve denktank Minerva

‘Aangezien de laagste inkomens een groter deel van hun inkomen consumeren, werkt een tax shift naar btw herverdelend van arm naar rijk’, schrijft Olivier Pintelon van Poliargus. Hij waarschuwt voor de gevolgen voor wie van een uitkering leeft.

De discussie over de ’tax shift’ blijft het politieke debat beheersen. Wat onder de term moet verstaan worden, is niet altijd duidelijk. Sommige toppolitici lichten echter een tipje van de sluier. Minister van Financiën Johan Van Overveldt (N-VA) stelde onlangs dat er in de eerste plaats moet gekeken worden naar consumptie, vervolgens naar milieuvervuiling en pas in laatste instantie naar een bijdrage van de vermogens. Het lijkt erop dat de roep naar meer sociale rechtvaardigheid in dovemansoren is gevallen. De vrees die Poliargus eerder uitte, lijkt daarmee de waarheid te worden. Wat weinigen echter beseffen, is dat de uitkeringstrekkers het kind van de rekening dreigen te worden. Een relaas.

Koopkrachtverlies door indexsprong

Het verhaal begint bij de regeerverklaring van het kabinet-Michel. Onder de noemer van een ‘sociaal gecorrigeerde indexspong’ zou de indexsprong worden gecompenseerd voor de lage inkomens en de uitkeringen. Alhoewel er meer correcties zullen volgen, is het onduidelijk of de regering zijn belofte zal nakomen. Het akkoord gesloten tussen de sociale partners voorziet zo dat enkel voor de laagste uitkeringen (onder meer de forfaits) het inkomensverlies door de indexsprong volledig wordt gecompenseerd. Het lijkt er zo op dat de uitkeringstrekkers zo de eerste keer het kind van de rekening zullen zijn.

Een tax shift naar btw

Er is echter meer. Bij de aangekondigde ’tax shift’ kijkt men steeds meer in de richting van consumptie. Steeds meer mensen beseffen dat de lage inkomens hierdoor een prijs zullen betalen. De gevolgen voor de uitkeringen zijn echter nog problematischer. Een (nieuwe) welvaartsdaling voor de uitkeringstrekkers dreigt.

Een studie van Decoster, De Swert & Verbist (2006) simuleerde het effect van een verschuiving van loonbijdragen naar btw. Doordat de laagste inkomens een groter deel van hun inkomen consumeren, werkt de maatregel herverdelend van arm naar rijk. Decoster en Spiritus (2012) stelden echter vast dat een verlaging van het laagste btw-tarief en een verlaging van de btw op gas en elektriciteit de negatieve gevolgen deels compenseren.

Als de zwaksten de lasten dragen

Eén gevolg staat echter als een paal boven water: het verlies voor de uitkeringstrekkers. Dat hangt niet enkel samen met het sociaal regressieve karakter van een btw-verhoging, maar ook met het feit dat uitkeringstrekkers nauwelijks sociale bijdragen betalen. Kortom, ze halen nauwelijks voordeel uit een verlaging van de ‘lasten op arbeid’, terwijl ze de btw-verhoging even sterk (of zelfs sterker) voelen.

Ter illustratie: een modale werknemer betaalt 13,07% sociale bijdrage, een gepensioneerde slechts 3,55%. Hetzelfde geldt voor de andere uitkeringstrekkers – waaronder de werklozen en de zieken. Een tax shift naar btw vereist bijgevolg dat alle uitkeringen worden opgetrokken. Zo niet, dragen de zwaksten in de samenleving de lasten.

Bijdrage vermogens is de olifant in de kamer

Een lineaire verhoging van de btw werkt sociaal regressief. Enkel met heel wat compenserende maatregelen – een verlaging van het laagste btw-tarief in combinatie met hogere uitkeringen – kunnen de negatieve gevolgen voor de uitkeringstrekkers weggewerkt worden. Een verschuiving naar btw werkt dus nooit écht herverdelend. Nochtans werd de ’tax shift’ naar voren geschoven als antwoord op de roep naar meer sociale rechtvaardigheid.

Zouden er misschien alternatieven zijn? Een belasting die vooral de hogere inkomensgroepen treft? Laat ons even denken. De baanbrekende studie van Kuypers en Marx (2014) toonde aan dat ongeveer één derde van het totale vermogen geconcentreerd zit bij de rijkste 5%. Zou dat eventueel misschien een valabel alternatief zijn? Aan u de keuze.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content