Taalkundigen: ‘Bart De Wever is geen populist’

Is Bart De Wever een populist? Ons zusterblad Le Vif L’Express vroeg het aan taalkundigen. ‘Hij doet zich voor als de man die de belangen van de ‘gemiddelde Vlaming’ in een wereld in crisis kan verdedigen.’

Wat is het DNA van het taalgebruik van Bart De Wever ? Onze collega’s van Le Vif L’Express ondervroegen taalkundigen over betwiste televisie-uitspraken van Bart De Wever.

Van Berbers over wallonisering naar islam en spaghetti, Bart De Wever verdeelt graag en geeft dat grif toe. ‘Zijn taalgebruik en thema’s zijn vaak populair,’ zegt Martina Temmerman, professor in discoursanalyse aan de VUB. Maar de voorzitter van N-VA is geen populist, zegt ze.

‘Zijn taalgebruik was niet altijd zo populair. Hij is steeds concreter geworden en weet zeer goed wat de ‘gemiddelde Vlaming’ zorgen baart. De Wever doet zich voor als de man die hun belangen in een wereld in crisis kan verdedigen.

‘Hij probeert redelijk te blijven, door zijn bekwaamheid voorop te stellen en als een man met gezond verstand door te gaan. Zijn geloofwaardigheid wordt versterkt omdat hij zijn standpunten niet als persoonlijke meningen maar als rationele redeneringen voorstelt. Hij aarzelt ook niet op de angsten van sommige Vlamingen in te spelen, maar hij doet het met argumenten en cijfers, zoals wanneer hij het over de criminaliteit in Antwerpen heeft of over de asielpolitiek in Europa…’

In naam van de groep

Éen van de eigenschappen van zijn toespraken op televisie, is dat hij erin spreekt en denkt in naam van de groep.

‘Een efficiënt middel voor hem om altijd zeker van zijn gelijk te zijn, om altijd in het goede kamp te zitten door te beweren dat problematische situaties altijd de schuld van de andere zijn, of het nu de Franstaligen, de socialisten, de vakbonden, de werklozen of de buitenlanders zijn. Op die manier probeert hij als een staatsman door te gaan, die moeilijke onderwerpen niet uit de weg gaat, gespierde beslissingen neemt in een land dat verdampt of in een Europa waar het achterpoortje open is voor migranten’, aldus Temmerman.

‘Dat creëert een sterker groepsgevoel, dat verder gaat dan enkel de kiezers: hij raakt er een belangrijk deel van de publieke opinie mee, gezien de weerklank van zijn uitspraken.’

Migranten of Franstaligen: inwisselbaar

‘Wat de migranten of de Franstaligen betreft’, zegt Philippe Hiligsmans, professor Nederlandse taal en taalkunde aan de UCL, ‘die begrippen zijn inwisselbaar in zijn discours. Het gaat im dezelfde strijd, waarmee hij elke beschermingsmaatregel tegenover om het even welke minderheid als een probleem kan beschouwen.’

Om de PS of Wallonië aan te halen, gebruikt hij constant uitdrukkingen als ‘blijven aanmodderen’. Op de VRT nam hij bij de sluiting van Ford Genk de metafoor ‘wallonisering’ in de mond. Hij wou immers een einde maken aan de ‘steeds groter wordende publieke uitgaven, de steeds harder vakbondsacties, een negatieve sfeer tegenover ondernemers en een groeiend aantal mensen dat afhangt van een vervangingsinkomen’.

Volgens Julien Perrez, professor Nederlandse taal en taalkunde aan de UCL, ‘is de termwallonisering vooral een gelegenheid om de mensen eraan te herinneren dat stemmen op N-VA de PS in Vlaanderen weghoudt en dus ook een reeks gevolgen, zoals een niet-werken belasteringsregering die aan een infuus ligt’.

In dezelfde categroie is er de ‘stilstand’ om de institutionele situatie van het land te sprake te brengen of België als een schoonmoeder beschouwen die voor alles zorgt terwijl Vlaanderen wil vooruitgaan. ‘Die wil om vooruit te gaan, is zeer aanwezig in zijn discours, en niet enkel op televisie’ analyseert Julien Perrez. De Wever wil naar meer Vlaamse autonomie. ‘Toch is zijn standpunt inzake confederalisme niet zo duidelijk: hij spreekt erover, zegt dat de andere partijen voor hetzelfde pleiten maar speelt duidelijk op de vaagheid van de term om het separatisme van zijn partij te verbergen. In het Nederlands wordt dat ‘dubbeldenk’, het dubbele discours, genoemd.’

Scherpe kantjes zijn gebleven

De door Le Vif L’Express bevraagde taalkundigen zijn ervan overtuigd: sinds N-VA in de federale regering zit, heeft de N-VA de scherpe kantjes er niet afgehaald. ‘Herinner u de polemiek na de voorstelling van zijn antidrugspolitiek in Antwerpen waar hij voor harde repressie pleitte. Dat klonk alsof er geen ruimte was om te onderhandelen’, verklaart de specialist van de ULg. ‘De Wever had een zeer gespierd discours tegen dealers en gebruikers, maar zoals dat ook het geval is bij andere onderwerpen, de kwestie van de homoseksuele t-shirt bijvoorbeeld, wordt zijn standpunt altijd voorgesteld als een zaak van gezond verstand of in het balng van iedereen’.

Alles wat hij zegt is berekend, verklaart Julien Perrez. ‘Hij zegt luidop wat velen stilletjes denken, maar hij distantieert zich van het Vlaams Belang. Onder dat pragmatisch voorwendsel roept hij op tot zin voor verantwoordelijkheid en zegt hij veel dingen die borderline genoemd kunnen worden. Het is zo dat hij dan op televisie zegt dat het economisch kompas die migranten de weg naar België wijst.’

Populiserende kantjes

‘Hij is zonder twijfel niet bang om te choqueren’, voegt Philippe Hiligsman er aan toe. ‘Hij heeft populiserende kantjes… Om iets te benadrukken of om de politieke agenda te bepalen. Maar het is vooral een houding om de N-VA-kiezers gerust te stellen, om te bewijzen dat hij altijd aan het hoofd van de Vlaamse strijd staat, ook al weet hij goed dat die thema’s tussen haakjes staan.’

Pierre Jassogne