‘Sportwereld geeft goede voorbeeld: allochtonen zijn vertegenwoordigd én worden toegejuicht’

‘Er valt niet veel te vieren bij 50 jaar migratie’, stelt Veli Yüksel (CD&V).’Er zijn nog een heleboel blinde vlekken waar allochtonen onder- of helemaal niet vertegenwoordigd zijn. Toch ben ik hoopvol, want het kan anders. Kijk naar de sportwereld: tijdens het WK schaarde heel België zich trots achter de Rode Duivels, ongeacht hun roots.’

Exact vijftig jaar geleden, op 16 juli 1964, ondertekende België het migratieakkoord met Turkije. Ter gelegenheid van deze vijftigste verjaardag schreef voormalig journalist en CD&V-politicus Veli Yüksel het boek Nergens beter dan thuis. Aan de hand van zijn eigen levensverhaal – Yüksel verhuisde als driejarige vanuit Turkije naar Gent – belicht hij de migratiestroom en de daarbij horende hindernissen.

Yüksel doet kleine anekdotes uit de doeken, zoals de verbazing die hij ervoer toen hij ontdekte dat mensen in België honden houden als huisdier en er daadwerkelijk mee gaan wandelen. Ook zijn eigen ervaring met een gemengde identiteit komt aan bod. Ongetwijfeld herkenbaar voor andere migranten is de omschrijving die Yüksel geeft wanneer hij terugkeert naar Turkije om er naar de middelbare school te gaan. “Het is vreemd, maar we hebben ons daar altijd een beetje buitenlander gevoeld”, klinkt het.

Verder neemt de CD&V-politicus uitgebreid de ruimte om tien personen, die thuis zijn in het migratiedebat, aan het woord te laten over onderwerpen als het hoofddoekenverbod, de opkomst van extreemrechts en het huidige beleid. Onder meer politiek activist Dyab Abou Jahjah, filosoof Etienne Vermeersch, minister van Staat Paula D’Hondt en kamerlid Theo Francken (N-VA) geven hun visie.

“De voorbije halve eeuw zijn er mooie dingen gebeurd, maar ook minder mooie. Is er na vijftig jaar reden tot feesten? Als we eerlijk zijn met onszelf, kunnen we deze vraag alleen maar negatief beantwoorden”, aldus Yüksel.

Toch start u het boek met uw eigen levensloop, dat een succesverhaal werd. Vond u het noodzakelijk om ook deze versie van een migratieverhaal te vertellen?

Veli Yüksel: “Ik wilde dit verhaal al heel lang schrijven. Voor de generaties na ons, om te tonen welke opofferingen de eerste generatie migranten moesten maken. Al te vaak klinkt de uitspraak dat de migranten vertroeteld werden. Maar die mensen moesten keihard werken om iets te bereiken. Het was allesbehalve een evidentie.”

“Mijn verhaal is slechts één verhaal van de velen. De migratieverhalen die een succes werden, behoren jammer genoeg tot de minderheid. Onder meer het slechte beleid dat aanvankelijk werd gevoerd, is daar een oorzaak van. Als er zelfs al sprake was van een beleid. Daarnaast wil ik beklemtonen dat ook bij mij niet alles van een leien dakje verliep. Tot slot schreef ik het boek uit dankbaarheid, voor de velen kansen die ik kreeg.”

In dit het verleden wilde u zich als journalist en als politicus niet enkel profileren op de klassieke ‘allochtone’ thema’s. Vanwaar die bewuste keuze?

Yüksel: “Toen ik bij de VRT aan de slag ging, kreeg ik in het begin al snel vragen, als ‘dit kan jij doen, of jij spreekt Turks…’, maar ik wilde net als iedereen beschouwd worden als een volwaardig journalist. Ik maakte deel uit van een team en kon mij net zo goed inzetten om andere thema’s op te volgen. Uiteraard had ik een specifieke interesse in migratie en Turkije, maar ook over andere zaken heb ik mijn ideeën. Ik wilde niet de excuustruus zijn van de VRT en dat is goed gelukt.”

“Ook in de politiek wilde en wil ik me focussen op allerhande onderwerpen. Ik vertolk de stem van de ‘nieuwe Vlamingen’, maar wil mezelf daar niet toe beperken.”

Is een spreekbuis voor die groep soms overbodig?

Yüskel: “Nee zeker niet. Integendeel, de allochtone gemeenschap heeft nood aan woordvoerders. Want neem nu extreemrechts, daar is het erg duidelijk wie het gezicht is, namelijk mensen als Filip De Winter en Gerolf Annemans. De allochtonen bieden daartegen onvoldoende tegengewicht. Dat komt doordat de allochtone gemeenschappen in Vlaanderen nooit de dynamiek hebben gekregen van een beweging. Zonder een dergelijke ‘belangenvereniging’ krijgen de problemen en verzuchtingen van de allochtonen te weinig aandacht vanuit de politiek. Bovendien is het allochtone middenveld te divers, ook binnen de Turkse gemeenschap, om met één stem te spreken ten aanzien van de beleidsmakers.”

“Het gebrek aan een middenveld en aan zichtbare woordvoerders heeft ingrijpende gevolgen voor onze samenleving. Daardoor voeren vandaag in Vlaanderen marginale (extreme) groepen zoals Sharia4Belgium het hoge woord als het gaat om allochtonen. Die personen krijgen een forum en spuien ideeën alsof ze voor een ganse groep spreken, terwijl ze eigenlijk slechts tot een minderheid behoren. Het verhaal van de grote massa nieuwe Vlamingen die hun toekomst in Vlaanderen zien en onder meer bekommerd zijn om onderwijs voor hun kinderen, jobs en een degelijke huisvesting komen niet aan bod. Dat is desastreus voor de perceptie.”

En waarom neemt u de rol dan niet op u?

Yüksel: “Het zou pretentieus zijn mezelf als rolmodel naar voren te schuiven. Ik wil me niet opdringen aan een gemeenschap; zoiets moet natuurlijk groeien.”

‘We moeten de positie van de migrant versterken want aan de houding van de Belgen ga je niet veel kunnen veranderen’, stelt voormalig CGKR-directeur Johan Leman in uw boek. Bent u het daar mee eens?

Yüksel: “Eerst en vooral spreekt Leman vanuit zijn eigen ervaringen als directeur van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding (CGKR). Bepaalde zaken zitten inderdaad star ingebakken in de hoofden van de mensen. Maar daar mag je je niet bij neerleggen, je moet daar net tegen ingaan”.

“Ik ben het oneens met Leman als hij zegt dat je het gegeven dat mensen wantrouwig staan tegenover vreemdelingen moet aanvaarden in plaats van het te proberen te veranderen. Maar het is natuurlijk wel een en-en-verhaal. Door migranten meer kansen te geven en hun positie te versterken, bespoedig en bevorder je de acceptatie. Door actie op het terrein verander je nu eenmaal de werkelijkheid én de perceptie.”

“Maar de stelling van Leman: ‘Hopen dat je de Belg tot inkeer zult brengen met wetten en juridische procedures, forget it’, vind ik niet juist.”

Want zo bent u onder meer voorstander van quota voor allochtonen, hoewel u zelf benadrukt geen excuustruus te willen zijn.

Yüksel: “Volgens mij moeten er inderdaad quota voor allochtonen komen, al mogen deze uitspraken niet uit de context worden gehaald. In de conclusie van mijn boek doe ik verschillende aanbevelingen waarvan quota voor overheidsinstellingen er één is. Verschillende sociologische studies tonen namelijk aan dat overheden een afspiegeling zouden moeten zijn van de samenleving. In mijn eigen stad Gent heeft 25 procent van de populatie buitenlandse roots, toch is amper 2 procent van de stedelijke werknemers van vreemde origine.”

“Ik moet toegeven dat ik vroeger geen voorstander was van het invoeren van verplichte quota voor allochtonen. Maar onder meer de vrouwenquota hebben bewezen te werken. Na 50 jaar migratie ben ik tot de ontnuchterende vaststelling gekomen dat allochtonen vanzelf niet zullen opklimmen tot de top, omdat ze al te vaak op een muur van discriminatie stuiten. Zonder de quota zullen we veel capabele mensen verliezen, denk ik. Nu al is er sprake van een ‘braindrain’, waarbij geschoolde allochtonen onder meer naar Turkije en de Verenigde Staten trekken. Het verlies van deze talentrijke personen is niet goed voor de allochtone gemeenschap, maar ook niet voor Vlaanderen en België.”

Vindt u dat we een voorbeeld moeten nemen aan de VS en hoe het land omgaat met migratie en het integratiedebat?

Yüksel: “Absoluut. Zij staan veel verder dan wij. Iemands huidskleur, religie of ideologie telt er veel minder mee dan hier in Vlaanderen het geval is. ‘The American Dream’ is er belangrijk, iedereen start gelijk en wie werkt voor en in Amerika, wordt als gelijke beschouwd wat rechten en plichten betreft. Naar zo’n samenleving moeten wij evolueren. De mensen voelen er zich verbonden onder eenzelfde noemer: het Amerikaan zijn.”

Maar de VS kent toch een veel langere migratiegeschiedenis?

Yüksel: “Dat is waar. Integratie is een sociaal proces, dat tijd kost, geef ik toe. Maar anno 2014 ligt de acceptatie van nieuwkomers nog altijd ontzettend laag. We zitten intussen al aan de vierde generatie en nog steeds voelt 76 procent van de Turken en Marokkanen zich af en toe gediscrimineerd. Die cijfers blijken uit een peiling die de VRT onlangs liet uitvoeren. Ik was enorm geschrokken door de resultaten. Nog steeds voelt een enorm grote groep zich niet thuis in Vlaanderen.”

Toch ziet u de toekomst positief tegemoet.

Yüksel: “We moeten focussen op de positieve zaak. Als ik naar mijn eigen kinderen kijk, stemt me dat hoopvol. Zij zitten in klassen met kinderen van verschillende achtergronden en beschouwen dat als een evidentie. Oké, er zijn nog een heleboel blinde vlekken waar allochtonen onder- of helemaal niet vertegenwoordigd zijn, zoals de artistieke, de financiële of culturele sector. De sportwereld vormt dan weer een uitzondering en toont hoe het wel kan. Kijk naar de Rode Duivels, heel het land schaarde zich tijdens het WK Voetbal achter de spelers, ongeacht hun roots. We supporterden even hard voor een Fellaini als voor De Bruyne. Er valt weinig te vieren bij vijftig jaar migratie omdat er nog veel moet veranderen, maar ik geloof erin dat de volgende vijftig jaar alvast veel beterschap zullen brengen.”