Vrije Tribune

‘Soms is er een vleugje paternalisme nodig om tot meer vrijheid en gelijkheid te komen’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

‘Om het boerkaverbod te linken aan de schending van de privacy, moet je volgens mij al behoorlijk wat rare hersenkronkels maken’, vindt leerkracht geschiedenis Steven Devillé.

Toen de Verlichte denkers opriepen om het volk te verlossen van haar onmondigheid, dat volk aanzetten om haar verstand te gebruiken en kritisch te zijn tegenover dictaten van kerk en vorst, waren er vele edele burgers die deze ideeën afdeden als een ziekte, een besmetting. Ook onder het onderdrukte volk zelf waren er voorstanders van het ‘oude regime’, die elke verandering vreesden en uit angst voor de toekomst toch maar voor de onderdrukking kozen. Zelfs bij de afschaffing van de slavernij waren er slaven te vinden, die de hen aangeboden vrijheid maar niets vonden en liever voor hun meester hadden blijven werken.

De Verlichting en het Abolitionisme waren telkens bewegingen die op paternalistische wijze de slachtoffers van onderdrukking aanmaanden, motiveerden, overtuigden en met alle mogelijke middelen aanzetten tot verzet. En toch beschouwen we – ondanks dat paternalisme – die vrijheidsstrijd telkens als een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van onze maatschappij. Zelfs dat vermaledijde paternalisme was hier een noodzakelijk ‘kwaad’ om onze samenleving te verbeteren. Hetzelfde kan gezegd worden over de strijd van de arbeiders, de emancipatie van de vrouw, de ontvoogding van de Vlaming, de integratie van de migrant… telkens was (is) er een vleugje paternalisme nodig om tot meer vrijheid en gelijkheid te komen.

‘Soms is er een vleugje paternalisme nodig om tot meer vrijheid en gelijkheid te komen’

Het is dan ook bijzonder merkwaardig dat een hoger opgeleide landgenote – juriste, schrijfster en theatermaakster mevrouw Lamrab in Knack een sterk pleidooi houdt voor de boerka en tegen “het maatschappelijke en juridische proces dat vrouwen tot elke prijs wil ontsluieren” en vooral elke kritische bedenking over de boerka afdoet als puur paternalisme en dus uit den boze. Zij pleit voor de vrijheid om onderdrukt te worden: “Vrijheid kan zich op verschillende manieren uiten. Ook door er bewust voor te kiezen je lichaam niet te laten zien“. Of nog: bijvoorbeeld door er bewust voor te kiezen om in slavernij te leven, zoals sommige slaven in de 19de eeuw eigenlijk wilden. Het argument dat een boerka geen probleem stelt, aangezien slechts een handvol vrouwen er bewust voor zou kiezen, houdt volgens mij geen steek. Stel u voor dat men in de 19de eeuw een uitzondering had gemaakt voor dat handvol slaven, dat best wel – bewust – in slavernij wilde blijven leven.

Opkomen voor de zwakkeren

In een democratie heeft iedereen in principe het recht op een eigen mening en het recht op respect voor die mening, hoe vreemd die mening soms ook is, en de vrijheid om – binnen het kader van de wetgeving – te doen wat men wil. Iedereen mag zich dan ook (binnen het kader van die wetgeving) vrijwillig en bewust onderwerpen aan ideeën en aan andere mensen. Maar in een democratie is het ook de plicht van de samenleving om op te komen voor de zwakkeren, voor mensen die zich niet zo vrijwillig en niet zo bewust willen onderwerpen.

Mevrouw Lamrabet vindt dat het boerkaverbod “een verregaande inbreuk op de vrijheid en de privacy van vrouwen” vormt. “Een vrouw in boerka geeft het signaal dat haar lichaam privé is en dat ze onzichtbaar wil blijven voor de buitenwereld“. Voor alle duidelijkheid: het boerkaverbod gaat toch vooral over het bedekken van het gelaat en niet zozeer over het bedekken van het lichaam, zoals mevrouw Lamrabet het stelt. Het bedekken van het lichaam is immers óók door de Belgische wetgeving verplicht: nudisme is slechts in welomschreven situaties toegestaan. Het gaat dus vooral om het bedekken van het gelaat. En dat is niet alleen voor vrouwen, maar ook voor mannen verboden, en niet alleen door het boerkaverbod.

‘Ongetwijfeld zullen vele mannen, die menen het recht te hebben om hun vrouw te onderwerpen, hierdoor gesterkt worden in hun overtuiging en brengt het dragen van een boerka (of een pleidooi ervoor) ook de vrijheid van anderen in het gedrang. Zeker wanneer, zoals hier het geval is, dit pleidooi op een internationaal forum wordt gebracht.’

Om dit boerkaverbod dan te linken aan de schending van de privacy, moet je volgens mij al behoorlijk wat rare hersenkronkels maken. Hoe zit het dan met de privacy van mannen? En wat dan gezegd van flitspalen, veiligheidscamera’s, douanecontroles…? En als we dan toch het concept van privacy zover willen uitrekken en bereid zijn om onze huidige samenleving met camera’s dan maar meteen op de schop te nemen, moeten dan ook niet alle koopwaren onzichtbaar gemaakt worden? De groenten in het koopmandje zeggen immers veel meer over de privacy dan een zichtbaar gelaat.

Die vrouwen wíllen niet deelnemen aan de samenleving,” zegt mevrouw Lamrabet. “Ze hebben weinig interesse in dit leven, ze leven voor het hiernamaals. Die overtuiging moet je respecteren, zolang ze andermans vrijheden niet in het gedrang brengt“. Dat sommigen vrouwen niet aan de samenleving willen deelnemen en leven voor het hiernamaals, wil ik gerust respecteren, hoe vreemd ik die keuze ook vind, en de Belgische wetgeving laat dat trouwens ook toe. Maar dat kan perfect zonder boerka en heeft dus weinig met een boerkaverbod te maken.

Mevrouw Lamrabet betoogt ook dat een boerkaverbod zelfs tegen de mensenrechten ingaat, maar vindt tegelijk dat tegenargumenten als veiligheid en terrorisme overtrokken zijn en niet ter zake doen, ook al heeft een land als het islamitische Tsjaad de nikab en boerka verboden nadat een aanslag gepleegd werd door een als vrouw vermomde terrorist .

Maar in wezen heeft het inderdaad minder te maken met veiligheid of terrorisme, maar veel meer met de invulling van begrippen als vrijheid, gelijkheid en gelijkwaardigheid. Mevrouw Lamrabet pleit voor een samenleving waarin deze begrippen nogal rekbaar worden ingevuld en waarbij grote denkers en vrijheidsstrijders worden weggezet als intolerante paternalisten. Persoonlijk geloof ik meer in de ideeën van Spinoza, Kant, Voltaire, Douglass, Gandhi of King, of huidige figuren van bij ons als AlDe’emeh en Topolski, dan in het pleidooi van mevrouw Lamrabet, dat – hoe goed bedoeld ook – bij ons alleen maar de polarisering in stand houdt (zoals al meteen blijkt uit de reactie van staatssecretaris Demir) en elders de vrouwenrechten ondergraaft. Want ongetwijfeld zullen vele mannen, die menen het recht te hebben om hun vrouw te onderwerpen, hierdoor gesterkt worden in hun overtuiging en brengt het dragen van een boerka (of een pleidooi ervoor) ook de vrijheid van anderen in het gedrang. Zeker wanneer, zoals hier het geval is, dit pleidooi op een internationaal forum wordt gebracht. De vrouwen in Afghanistan – om maar één land te noemen – zullen het graag horen.

Steven Devillé is leerkracht geschiedenis in het tweedekansonderwijs in Leuven.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content