Sla uw vrouw voor Valentijn eens met een geitenhuid

Bart Lauvrijs schreef een boek over Valentijn. De roots liggen bij de Romeinen, die vrouwen met een stuk geitenhuid sloegen in het kader van een reinigend en bevruchtend ritueel.

14 februari: de dag waarop mensen stroperige uitspraken, clichékaartjes en glimmende geschenken overbrengen. Maar wie was die Valentijn? Waar komt zijn feest vandaan? En wie schreef de eerste Valentijnsbrieven? Tekst en uitleg door docent volksdevotie Bart Lauvrijs, die een boek schreef over het fenomeen.

Lauvrijs:’De roots van het Valentijnsfeest liggen bij de Romeinen. Op de vijftiende dag van de maand ‘februarius’ liepen hun priesters halfnaakt over straat om vrouwen met een stuk geitenhuid op de billen te slaan. Het erotisch getinte ritueel zou reinigend en bevruchtend werken. Die geitenhuid of ook vaak bokkenhuid werd de februa genoemd, net als het ritueel zelf, dat dus aan de basis ligt van de naam van de maand februari.’

‘Het februa-ritueel vormde een onderdeel van de Lupercalia, een reinigingsfeest waarbij onder meer ook de namen van jongens en meisjes in een pot werden gedaan, waarna de jongens op goed geluk een meisjesnaam uit de pot mochten trekken. Dat meisje werd dan door de jongen gedurende het hele jaar behandeld als was het zijn vrouw. Seksuele experimenten waren toegestaan.’

Dat klinkt allemaal erg heidens. Bleef het feest behouden bij de opkomst van het christendom?

Lauvrijs: ‘De christelijke leiders waren niet zo verzot op het volksfeest en ze waren al helemaal niet gewonnen voor dat seksueel experimenteren. Maar volksfeesten en rituelen afschaffen was moeilijk. Ze probeerden daarom alleen de gebruiken aan te passen, door ze met een christelijke saus te overgieten.’

‘Zo moesten de jongens in de christelijke variant niet meer de naam van een meisje, maar de naam van een heilige uit de pot vissen, en een heel jaar proberen de levenswandel van die heilige te volgen. Die variant sloeg echter niet echt aan en werd dus al snel weer afgevoerd.’

Het Valentijnsfeest dat uit die Lupercalia voortvloeide, zou volgens sommige bronnen genoemd zijn naar een priester die Valentinus, of Valentijn, heette. Maar elders is ook sprake van een bisschop met dezelfde naam. Welke van de twee was het?

Lauvrijs: ‘Zoals wel vaker het geval is voor volksverhalen is dat moeilijk te achterhalen. De priester en de bisschop kunnen zelfs een en dezelfde figuur zijn. De ene zou bloemen hebben uitgedeeld aan verliefde koppels, de ander zou door keizer Claudius Gothicus in de gevangenis zijn gegooid omdat hij ook jonge soldaten huwde, wat door Claudius bij wet verboden was.

Waarom?

‘Claudius was van oordeel dat ongehuwde militairen beter zouden vechten. En priester Valentijn trok zich daar dus niets van aan, met het bekende gevolg. In de gevangenis zou hij overigens zelf verliefd zijn geworden op een blind meisje. Waaraan we dan weer de uitdrukking ‘Liefde is blind’ zouden ontlenen.’

Klopt het verhaal dat die priester in de gevangenis ook de eerste Valentijnsbrief schreef? Hij zou hem hebben ondertekend met ‘Van je Valentijn’.

Lauvrijs:’Ik ken het verhaal, maar het lijkt me onwaarschijnlijk. In het volksgeloof brengt het ondertekenen van een brief ongeluk. Ik geloof meer in de versie dat het Middeleeuwse ridders waren die de eerste Valentijnsbrieven schreven voor hun dame aan het hof.’

Is het ook in andere culturen gebruikelijk om brieven te schrijven op Valentijn?

Lauvrijs:’In Denemarken is brievenschrijverij iets dat men op Gaekkebrev deed. Eerst stuurden jongens brieven naar oude, ongehuwde vrouwen om met hen de draak te steken. Daarna werd het ook amusant voor wie de brief kreeg. De jongens zetten puntjes in de plaats van hun voornaam of achternaam. Als het meisje de naam kon ontcijferen en als die jongen haar aanstond, gaf ze hem met Pasen een ei; het teken dat ze met hem wou samen zijn.’

(LJ)