PS in tijden van oppositie: staan we aan ‘de vooravond van de teloorgang van het Romeinse Rijk’?

© Reuters
Naomi Skoutariotis
Naomi Skoutariotis Redactrice Knack.be

Strategische inschattingsfouten bezorgden PS een wankele start als oppositiepartij. PS bleef ondanks woelige schandaalwateren de grootste partij in Wallonië. Is ze ook bestand tegen vijf jaar oppositie?

PS hield vandaag een bijeenkomst waarop voormalig premier Elio Di Dupo de partij moet herbronnen terwijl het federaal in de oppositie zit. Na decennia lange machtsdeelname is het nu een moeilijke zoektocht naar een oppositierol. Een analyse.

Strategische inschattingsfouten bezorgden PS een wankele start als oppositiepartij. PS bleef ondanks woelige schandaalwateren de grootste partij in Wallonië. Is ze ook bestand tegen vijf jaar oppositie?

Wankele start door strategische inschattingsfouten

Oppositieleidster Laurette Onkelinx legt in de Kamer al sinds het begin van het parlementaire jaar verscheidene Vlaamse ministers het vuur aan de schenen, vaak op een manier die door sommigen als onwaardig voor een ex-regeringspartij genoemd werd. Zelfs Waals minister-president Paul Magnette heeft de oppositiestijl van zijn partijgenote, die er de bijnaam Laurette Mitraillette aan overhield, toen bekritiseerd. De PS moest na 27 oppositieloze jaren dan ook even zoeken naar de juiste oppositierol.

Ondanks deze omwenteling zijn de poppetjes dezelfde gebleven: voormalig vicepremier in vele kabinetten Onkelinx als fractieleidster in de Kamer; oud-premier Elio Di Rupo opnieuw écht voorzitter, nadat Magnette het als vervanger overnam tijdens Di Rupo’s verblijf in de Wetstraat 16.

Zo zou bij de val van de regering-Michel alles terug naar het oude kunnen gaan. Want die was onvermijdelijk, dachten ze bij de PS. Een strategische inschattingsfout, zegt François Brabant, politiek redacteur bij ons zusterblad LeVif/L’Express en schrijver van het boek ‘De geheime geschiedenis van de Luikse PS’ dat vorige zomer uitkwam.

Eerst en vooral was het voor de PS ondenkbaar dat er een Waalse minderheidsregering gevormd zou worden, aldus Brabant. ‘De PS had verwacht dat de MR zich met een deelname aan de kamikazeregering in de voet zou schieten.’ Maar de Waalse socialisten hebben de situatie mogelijk deels zelf in de hand gewerkt door de MR in Wallonië en Brussel buitenspel te zetten. Dat zette Charles Michel voor de scherpe keuze: vijf jaar volledig in de oppositie belanden, of als enige Franstalige partij in een federale regering stappen met N-VA?

Daarna was de PS er rotsvast van overtuigd dat de regering-Michel zou vallen. ‘Maar toen zelfs de grootste nationale betoging sinds 1986 er niet in slaagde om de regering te doen wankelen, is het besef stilaan gekomen dat deze regering misschien toch stand zou houden.’

Een derde verkeerde inschatting gebeurde met betrekking tot de N-VA. De PS dacht dat de partij van Bart De Wever zou pogen om communautaire punten door te drukken en als het ware de regering ’te vergiftigen’. Dat is niet gebeurd. De Wever heeft het communautaire vijf jaar in de koelkast gezet en is daar oprecht in volgens Jules Gheude, rattachist en stichtend voorzitter van de Staten Generaal van Wallonië. ‘Ze hebben dus drie inschattingsfouten gemaakt, waardoor ze nu hun strategie moeten bijstellen’, zegt Brabant.

De oppositiestijl van Laurette Onkelinx bezorgde haar de naam 'Laurette Mitraillette'.
De oppositiestijl van Laurette Onkelinx bezorgde haar de naam ‘Laurette Mitraillette’.© BELGA

Ideologische zoektocht van de PS

De problemen zijn al ouder dan net voor en net na de vorming van de regering-Michel. ‘De PS gaat zowel vormelijk als inhoudelijk door een kleine identiteitscrisis’, aldus Brabant. De ‘gewapende arm van de PS’, zoals Bart De Wever de FGTB (de Waalse tegenhanger van ABVV) noemde, spaart ook zijn eigen partij niet. Voorzitter Marc Goblet bekritiseerde PS een maand geleden in de Waalse krant l’Echo: ‘De PS’ers komen niet meer op het terrein, behalve vlak voor de verkiezingen.’

En zo laten ze ruimte voor extreemlinks, de PTB-PVDA. Die zal kiezers die de PS niet links genoeg vinden met open armen ontvangen. Aan de andere kant staat de liberale MR klaar om iedereen op te vangen die vindt dat de PS bijvoorbeeld werklozen niet hard genoeg aanpakt. De PS is een machtspartij die een zo groot mogelijk kiespubliek wil behagen. Dat is de grote sterkte van de partij en de reden dat ze in Wallonië al zo lang de grootste is, maar tegelijk is dat ook haar grote zwakte.

Al moet de dreiging van de PTB en de MR genuanceerd worden. De PTB haalde in mei slechts iets meer dan vijf procent van de stemmen. De MR is goed op weg om de kloof te dichten, maar het verschil tussen beide partijen bedraagt nog steeds vijf procent. Daarnaast zijn de structuren van de PS erg stevig. Niets waar je in een paar jaar mee afrekent. Ook voorzitter Elio Di Rupo mag niet onderschat worden: hij is en blijft veruit de populairste Franstalige politicus in Wallonië. De partij kreeg meermaals te maken met grote schandalen, maar Elio Di Rupo en ook Magnette hebben die aangepakt. Maar ondanks zijn populariteit, zijn er ook kinken in die kabel.

Bergen: zuur kersje?

Bergen, de stad waarvan Di Rupo al jaren burgemeester is, is de Europese Culturele hoofdstad van 2015. De titel leek de kers op de taart na het premierschap, maar dat is relatief. Volgens een studie van de Katholieke Universiteit van Luik (UCL) is een derde van de 90 handelszaken in het voetgangerscentrum van Bergen failliet gegaan, terwijl winkels er goed zijn voor zowat de helft van de banen.

De handelaars zagen hun zakencijfers ook dalen met 30 procent in vergelijking met januari 2014. Dat bevestigde Pierre Briou, voorzitter van een handelsvereniging aan de krant le Soir. De grote werken aan het station van Bergen zouden aan de oorzaak liggen van de dalende cijfers, samen met de verkeers- en parkeerproblemen. De voorbije jaren heeft het stadsbestuur zich namelijk vooral gefocust op de ontwikkeling van het winkelcentrum les Grands Prés, achter het station. De twee miljoen bezoekers die de stad dit jaar verwacht voor ‘Mons 2015’, zouden dus wel eens erg teleurgesteld kunnen worden als ze willen gaan winkelen.

Dat partijvoorzitter Elio Di Rupo zowel binnen als buiten zijn partij de populairste politicus blijft, weerhoudt partijgenoten er bovendien niet van om zijn geloofwaardigheid in vraag te stellen. Ex-burgemeester van Molenbeek Philippe Moureaux vroeg zich onlangs openlijk af of het huidige voorzittersmandaat van Di Rupo er niet eentje te veel is.

De Brusselse PS'er Philippe Moureaux.
De Brusselse PS’er Philippe Moureaux.© Belga

Ex-premier: geloofwaardige oppositieleider?

Di Rupo toont zich een van de hevigste tegenstanders van de regering-Michel. Maar veel van de maatregelen die de huidige federale regering doorvoert, werden vastgelegd tijdens Di Rupo I. Di Rupo bekritiseerde de begrotingscijfers, maar volgens hem werd zowat 70 procent van de 3,7 miljard euro aan nieuw beleid reeds beslist door zijn regering.

Hoe geloofwaardig kan deze oppositie dus zijn? Ware het niet beter geweest van de gelegenheid gebruik te maken om een vernieuwing door te voeren? Zo bekeken kan Di Rupo de verpersoonlijking van de PS genoemd worden. Een premier die plots in een oppositierol geplaatst wordt en niet goed weet hoe hij zich daarin moet gedragen. Een oude rot die zijn socialistisch verhaal moet brengen in (en misschien ook aanpassen aan) de 21ste eeuw.

Teloorgang van het Romeinse Rijk?

De ‘Moeder aller Verkiezingen’ heeft het lot van de PS nog niet beslecht. De beslissende vraag is hoelang deze oppositiekuur zal duren.

De laatste keer dat de PS in de oppositie belandde, was in ’81. De CVP van premier Wilfried Martens schoof de socialisten aan de kant om, toen de federale regering kampte met budgettaire moeilijkheden, een centrumrechts beleid te kunnen voeren. De oppositieperiode duurde tot ’88, tot onder meer de eerder genoemde vakbondsbetoging van ’86 en de enorme verkiezingssteun van de FGTB hen opnieuw in het zadel hees. De PS belandde dus via de straat opnieuw in de regering.

Misschien heeft de PS nu gewoon pech zoals in de jaren ’80 en wordt bij de volgende verkiezingen alles terug ‘normaal’, althans volgens Di Rupo zelf. Of krijgt wijlen Michel Daerden dan toch gelijk? Binnenskamers vergeleek het cijferwonder de licht afnemende populariteit van de PS met de ‘vooravond van de teloorgang van het Romeinse Rijk’. Heeft Daerden zich toen gewoon van periode vergist, en krijgt hij nu toch gelijk?

En wat nu?

Net als de socialisten in heel Europa, moet ook de PS op zoek naar wat links nog kan betekenen in de 21ste eeuw. De hete adem van andere Waalse partijen maakt de ideologische zoektocht er niet gemakkelijker op. De PS, een brede volkspartij, heeft twee mogelijkheden.

De partij kan ideologisch herbronnen en kiezen om een meer uitgesproken linkse koers te varen. Dit kan inhoudelijke winst opleveren dankzij een duidelijker verhaal voor haar kiezers. Het gevaar hiervan is dat ze dan de positie verliest van ‘grote machtspartij van weleer’.

De tweede optie is dat de PS niet verandert, maar geduldig afwacht tot ‘de kibbelregering’ alsnog valt. Of het kibbelen zo erg wordt, is koffiedikkijken. Maar het geeft de oppositie wel ruimte, zei Willy Claes in een analyse van de problemen waar zijn SP.A mee kampt: ‘We hebben tijd verloren, maar gelukkig geven de huidige regeringspartijen ons de nodige tijd en zuurstof door de stommiteiten die ze uitsteken.

Is de PS bestand tegen vijf jaar oppositie?

Hamvraag blijft: overleeft de PS vijf jaar federale oppositie? François Brabant: ‘Niets wordt op voorhand vastgelegd, alles is mogelijk. De PS blijft ondanks haar moeilijkheden de grootste partij. Uiteraard kan ze overleven, alles hangt af van de volgende verkiezingen. Maar het behouden van Di Rupo als voorzitter was misschien een slechte strategische keuze, niemand weet wat er kan gebeuren als de interne kritiek gaat toenemen.’

De (strategen van) de PS zullen in ieder geval zeer goed moeten nadenken over welke koers de partij wil uitvaren. Want, zoals een voormalige oppositieleider zou zeggen: Ignorante portum, nullus ventus secundus. Ofte: Als je niet weet naar welke haven je vaart, is geen enkele wind gunstig.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content