Ludo Bekkers

‘Prenten die tonen tot wat de mens in al zijn waanzinnigheid in staat is’

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

Een nieuw Antwerps museum toont grafisch werk van onder meer Goya, Rops en Munch waarbij de onmacht overheerst om het leven langs de positieve kant te bekijken.

Pal tegenover de oude burcht Het Steen aan de Antwerpse kaaien werd deze zomer een nieuw particulier museum geopend. De Nederlandse industrieel Harry Rutten is een groot verzamelaar van grafiek en schonk die aan een Belgische stichting, het museum De Reede. Dat liet hij bouwen op de plaats van een vroegere locatie en het is nu een voorbeeldig moderne plaats geworden die aan alle eisen van een hedendaags museum beantwoord met een oppervlakte van 500 vierkante meter.

Prenten die tonen tot wat de mens in al zijn waanzinnigheid in staat is

Het was geen sinecure om een omgeving te creëren waar fragiele grafiek die fel licht niet verdraagt op een zinvolle manier permanent te tonen. Maar de architecten (Antwerps Architecten Atelier) in samenwerking met de interieurarchitect Jean-Claude Lerouge zijn er in geslaagd conservatorische eisen te koppelen aan een goede zichtbaarheid in een neutraal kader waarin de grijze kleur domineert.

Meer dan tweehonderd prenten van uitstekende kwaliteit zijn hoofdzakelijk gewijd aan werken van Goya, Rops en Munch. Alle drie topfiguren uit de Spaanse, Belgische en Noorse kunstwereld die elk een eigen ruimte kregen. Maar er zijn ook gravures te zien van o.m. Steinlen en Käthe Kollwitz en een Belgische selectie van o.m. Rik Wouters, Henri Evenepoel, Edgard Tytgat, Gustave van de Woestijne Hugo Claus en Fred Bervoets.

De pronkstukken zijn de met aquatint verhoogde etsen van Goya (1746-1828) met de quasi volledige reeks “Los desastres de la guerra” (1810-1820) waarin de kunstenaar een onpartijdige exploratie onderneemt van de ontmenselijking tijdens een oorlog. Ze is geïnspireerd door de Guerra Peninsular die in 1807 begon en waarbij Frankrijk, Spanje en Portugal betrokken waren. Historisch gezien is het niet de eerste prentenreeks die de brutaliteit van een oorlog als onderwerp heeft maar bij Goya worden de taferelen zo schokkend expliciet, gedetailleerd, in al zijn gruwelen weergegeven dat na eeuwen de situaties nog altijd schokkend overkomen al worden we vandaag via televisiebeelden ook niet gespaard van onmenselijke taferelen. Maar het is verwonderlijk en haast angstaanjagend dat een kunstenaar met stift en pen de drama’s zo levensecht op papier heeft gezet.

En om bij de menselijke dwaasheden te blijven verbeelde hij ook de reeks “Los Disparates” waarin hij aantoont tot wat de mens in al zijn waanzinnigheid in staat is. Reeksen als “La Tauromaquia”, het stierengevecht en “Caprichos” vervolledigen dit unieke ensemble.

Francisco Goya - Desparata General
Francisco Goya – Desparata General

Morbide Sehnsucht

Ook de Noor Edvard Munch (1863-1944) was geen vrolijke baas. Zoals zijn vele schilderijen getuigt ook zijn grafisch werk van een haast morbide Sehnsucht en een dramatiek die nauw grenst aan een gevoel van onmacht tegenover het leven. In hypergevoelige prenten vertolkt hij, net als in zijn schilderijen, een zekere onmacht om het leven langs de positieve kant te bekijken. Wie gevoelig is voor stemmingen kan terecht bij deze uitzonderlijke kunstenaar.

De derde belangrijke figuur in dit museum is de Belg Félicien Rops (1833-1898). Deze hypersensualist om niet te zeggen erotieker verzette zich in zijn hoofdzakelijk grafisch oeuvre tegen de morele dwingelandij van de bourgeoisie en de kerk. Hij liet zijn fantasie de vrije teugel in vaak schokkende sensuele prenten maar ook in artistieke, politieke en sociale karikaturen. Hen alle drie in één museum samen te vinden is uitzonderlijk en leerrijk.

Schilderijen zijn als symfonieën, groots en kleurrijk terwijl tekeningen en grafiek beschouwd kunnen worden als kamermuziek waar de muzikale lijnen intiemer worden getrokken.

Tekeningen en in dit geval prenten zijn minder gemakkelijk te “lezen” dan schilderijen omdat ze intiemer zijn en het best in de hand genomen worden om ze aandachtig te kunnen bekijken. Het is als in de muziek, schilderijen zijn als symfonieën, groots en kleurrijk terwijl tekeningen en grafiek beschouwd kunnen worden als kamermuziek waar de muzikale lijnen intiemer worden getrokken. Die intimiteit vinden we terug in dit kleine maar perfecte museum waar de delicate werken op een voorbeeldige manier aan de toeschouwer worden aangeboden.

Félicien Rops - Agonie
Félicien Rops – Agonie

Met als buurman het Eugeen van Mieghemmuseum hebben de Scheldekaaien er twee aantrekkingspunten bij gekregen, dank zij privé-initiatieven. De tijd dat Antwerpen trots was op zijn gulle, maatschappelijk geëngageerde verzamelaars die hun collecties met de bevolking wilden delen is dus nog niet voorbij.

Museum De Reede, Antwerpen, Ernest Van Dijckkaai. Dinsdag en Woensdag gesloten. Ook open op Zondag.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content