‘Praktijktests tegen discriminatie: hoe de berg een muis baarde’

‘De heilige verontwaardiging van vlak na de feiten heeft uiteindelijk tot niets geleid’, reageert Yasmine Kherbache op de resolutie over discriminatie die de Vlaamse meerderheid aankondigde.

De fabel van de barende berg vertelt over een enorme berg die moest bevallen. De berg begon hevig te schudden en te beven, en in de wijde omtrek scheurde de aarde open. De mensen uit de buurt keken in ontzetting toe. Toen de berg uiteindelijk bedaarde, beklommen de mensen zijn flanken en zagen boven aangekomen hoe uit de krater aan de top een piepklein muisje kroop.

De berg heeft een muis gebaard. Met een treffender beeld kan de Vlaamse resolutie over discriminatie die de meerderheid vandaag aankondigt niet omschreven worden. Het is een treurig dingetje geworden, die resolutie. En het was nochtans zo veelbelovend begonnen.

Sta mij toe even terug te keren in de tijd. Op 23 februari van dit jaar presenteerde het Minderhedenforum de schokkende resultaten van haar onderzoek naar discriminatie in de sector van poetsbedrijven. De mensen van het Minderhedenforum belden anoniem naar 251 Vlaamse poetsbedrijven, met steeds dezelfde vraag: ‘Mogen wij een Vlaamse poetshulp?’ In twee van de drie gevallen ging het dienstenchequebedrijf zonder problemen in op die vraag. Gehoor geven aan de discriminerende vraag van een klant, is in strijd met onze antidiscriminatiewetgeving.

De techniek die het Minderhedenforum gebruikte om de discriminatoire praktijken uit de poetssector bloot te leggen, heet mystery calling. Het gaat om een soort praktijktest: een situatie waarin een testpersoon een bedrijf of persoon voor de keuze stelt om een discriminerende handeling te stellen – of niet. Bij wijze van test.

De reacties van de politieke partijen laten zich in één woord samenvatten: verontwaardiging. Dat twee derden van de dienstenchequebedrijven bereid was het discriminatieverbod te schenden om een klant ter wille te zijn: dat had niemand verwacht.

Van de meerderheidspartijen reageerde Open VLD het rapst en het felst. De liberale fractieleider in het Vlaams Parlement zei terecht ‘(…) dat praktijktests de enige manier zijn om die onaanvaardbare praktijken aan te pakken.‘. Dat impliceert volgens hem – al even terecht – dat de overheid die praktijktesten voor zijn rekening moet nemen. ‘Het is beter dat opgeleide ambtenaren de OCMW’s en private bedrijven controleren‘. De CD&V had een dag langer nodig om tot eenzelfde conclusie te komen, en preciseerde dat de sociale inspectie gebruik moet kunnen maken van mystery callings om bewijzen te kunnen vergaren tegen overtreders. Zelfs NV-A verklaarde dat het discriminatie voor honderd procent afkeurde en verklaarde zich bereid om het debat over mystery callings aan te gaan.

De politieke verontwaardiging was niet gespeeld. Er was een echte sense of urgency, een politiek momentum om eindelijk iets ten goede te veranderen. Niet op paper, maar in de echte wereld. Iets dat daadwerkelijk ten goede komt aan de positie op de arbeidsmarkt van mensen die keer op keer op een muur van uitsluiting botsen.

Wat is daar de afgelopen maanden van terecht gekomen? Is door de regering een ontwerp ingediend dat praktijktesten een solide decretale basis geeft? Of een voorstel ingediend door een meerderheidspartij? Of heeft de meerderheid misschien een voorstel ingediend door een oppositiepartij (SP.A heeft zo’n voorstel ingediend) gesteund? Nee, niets van dat alles.

De verontwaardigde meerderheid heeft gekozen voor het zwakste parlementaire instrument: een resolutie. Zo’n resolutie heeft geen enkele bindende kracht en is geformuleerd als een verzoek aan de regering.

Nu goed, als de verontwaardigde meerderheidspartijen in het Vlaamse parlement dan toch kiezen voor een resolutie, dan mag verwacht worden dat ze de regering in de meest heldere en krachtige termen oproept tot concrete maatregelen die het mogelijk maken om de overheid praktijktesten te laten uitvoeren in de strijd tegen discriminatie.

Helaas. Het Vlaams Parlement vraagt de regering bijvoorbeeld om ‘in te zetten op een ruime mentaliteitswijziging bij werkgevers, werknemers (?) en gebruikers’ via ‘informatiecampagnes. Kan de formulering nóg slapper? Ja, hoor, want iets verder vraagt het Parlement de regering ook “om de sociale partners op te roepen initiatieven te nemen om discriminatie op de arbeidsmarkt te bestrijden“. Jawel, u leest het goed: het parlement vraagt de regering om de sociale partners op te roepen tot actie.

Wat was het mooi geweest als de meerderheidsfracties in het Vlaams Parlement dit unieke politieke momentum aangegrepen hadden. Ze hadden mensen die op de arbeidsmarkt op discriminatie stuiten werkelijk betere kansen kunnen geven. Ze hadden dat kunnen doen door praktijktesten een stevig juridisch statuut te geven en de sociale inspectie op te dragen die techniek te gebruiken om in gevoelige sectoren te testen. En door te zorgen dat een praktijktest die discriminatie blootlegt ook tot een rechtszaak leidt en een vonnis. Die tweespan van geregelde praktijktesten en gerechtelijke handhaving zou twee dingen kunnen doen: de welles-nietesdiscussie bij het vaststellen van discriminatie overstijgen en objectiveren én eindelijk beweging brengen in de tot nu toe erg onsuccesvolle strijd tegen discriminatie. Het voorstel van decreet dat de SP.A indiende in het Vlaams Parlement wilde precies dat doel bereiken. Het werd in de Commissie achteloos weggestemd door de meerderheid.

Helaas hebben de meerderheidspartijen ervoor gekozen het te laten bij ronkende verklaringen en loze aanbevelingen. De heilige verontwaardiging van vlak na de feiten heeft uiteindelijk tot niets geleid.