Portret: Johan Vande Lanotte

Johan Vande Lanotte (SP.A), minister van Economie, Consumenten en Noordzee.

Tussen de jonge generatie politici is Johan Vande Lanotte een relict uit oude tijden. Deze ancien van de Vlaamse socialisten ook professor Grondwettelijk Recht en Mensenrechten aan de Universiteit van Gent. Hij heeft tegelijk een uitgesproken politiek én een sterk academisch profiel, net als collega en partijgenoot Frank Vandenbroucke. Maar waar Vandenbroucke onlangs afhaakte, houdt Vande Lanotte zich beschikbaar.

De politieke loopbaan van Vande Lanotte, die een verleden in anarchistische milieus heeft, begon in 1988, als kabinetschef op het departement Binnenlandse Zaken. Hij was dat tot 1991 en werkte onder toenmalig minister Louis Tobback (SP.A). Samen zorgden ze op hun beleidsterreinen voor een kleine revolutie.

Vande Lanotte stapt bij de verkiezingen van 1991 zelf in de actieve politiek. Hij profileert zich als lid van de Parlementaire Onderzoekscommissie Mensenhandel, die opgericht wordt na het boek ‘Ze zijn zo lief, mijnheer’ van Knack-journalist Chris De Stoop. In 1994 wordt hij zelf minister van Binnenlandse Zaken en Ambtenarenzaken. Vanaf 1995 komt daar het vice-eerste ministerschap bij. Op 23 april 1998 komt een einde aan vier jaar ministerschap. Hij dient zelf zijn ontslag in als hij de ontsnapping van Marc Dutroux verneemt. Stefaan De Clerck, zijn collega op justitie, weigert om diezelfde reden te vertrekken. Maar omdat Vande Lanotte gaat, is diens ontslag onvermijdelijk. West-Vlamingen onder elkaar, tegen wil en dank.

Teletubbie
Tijdens zijn verbanning probeert Vande Lanotte de SP op de rails te krijgen voor de verkiezingen van 1999, maar dat wordt een pijnlijke mislukking. Desondanks komt hij terug in de Paars-Groene regering van Guy Verhofstadt. Opnieuw is hij vicepremier, deze keer krijgt hij ook Begroting, Maatschappelijke Integratie en Sociale Economie. In de tweede regering Verhofstadt, zonder groenen deze keer, krijgt hij naast Begroting ook nog Overheidsbedrijven, plus ‘De Noordzee’. Oostende rules.

Tijdens die legislatuur volgt hij Steve Stevaert, die het ineens in zijn hoofd krijgt om gouverneur van Limburg te worden, op als voorzitter van de SP.A. Vande Lanotte was de jaren voordien een van de zogenaamde vier Teletubbies die het mooie weer maakte bij de SP.A. Naast Vande Lanotte waren Steve Stevaert, Frank Vandenbroucke en Patrick Janssens de wonderboys van de Vlaamse socialisten.

Zilverfonds
Hoewel Vande Lanotte met zijn academisch profiel vaak geroemd wordt om zijn competentie, staat die even vaak ter discussie. In die context valt vaak het Zilverfonds, een constructie die Vande Lanotte onder Paars op poten zette om de komende vergrijzing aan te pakken. Dat er in dat fonds eigenlijk geen geld blijkt te zitten op het moment dat dat geld gebruikt kan worden, is niet alleen een smet op zijn blazoen, maar van de hele regering: paars spaarde niet graag, zelfs al was er daartoe een uitstekend middel als het Zilverfonds voorhanden. Maar het werd amper gebruikt, en Vande Lanotte protesteerde niet al te luid.

Gennez
De verkiezingen van 2007 draaiden op hetzelfde échec uit als die van 1999: voor Vande Lanotte, en ditmaal dus ook voor zijn hele partij. Hij sloeg partijpolitiek de bal mis door na de desastreuse verkiezingsuitslag, toen SP.A met de Ja!-campagne de oppositie in belandde met een verlies van 9 zetels, eenzijdig Caroline Gennez naar voor schoof als zijn opvolgster. Hij wilde ook Freya Van den Bossche katapulteren naar het fractieleiderschap in de Kamer, maar zij krabbelde terug, met een haastig neergekrabbeld briefje dat ze aan Vande Lanotte doorspeelde op de persconferentie waarop hij zijn beslissingen bekend wilde maken. Dat hij dat op zijn eentje besliste, werd hem niet in dank afgenomen toen bleek dat Gennez het toch niet zo geweldig deed.

Koninklijk bemiddelaar
Vande Lanotte werkt een tijd in de luwte in de Senaat. Hij komt onverwacht terug op 21 oktober 2010 als koning Albert II hem aanstelt als koninklijk bemiddelaar. Zijn opdracht is dan de vastgelopen formatiegesprekken opnieuw tot leven te wekken. Hij werkt aan een voorstel over de financieringswet, samen met de Nationale Bank en het Planbureau, dat door vijf van de zeven partijen wordt goedgekeurd. De koning vraagt hem verder te onderhandelen met Bart De Wever (N-VA) en Elio Di Rupo (PS), wat hij doet. Op 26 januari 2011 legt hij er echter het bijltje bij neer.

Moeder
De onderhandelingen waren voor Vande Lanotte los van de zware politieke opgave een erg moeilijke periode: zijn moeder raakte ernstig ziek, waardoor hij moest pendelen tussen haar ziekbed in Ieper en Brussel. “Die lange ritten naar Brussel, na die ziekenhuisbezoeken, die waren hard”, zei hij daar later over in De Laatste Show. Vande Lanottes moeder stierf tijdens zijn opdracht.

Na zijn ontslag als koninklijk bemiddelaar bleef hij een belangrijke pion voor de Vlaamse socialisten, en van zodra de geruchtenmolen over de ministerposten begon te draaien, kwam zijn naam als certitude voor de Vlaamse socialisten bovendrijven. (SD)