‘Pleidooi voor verplichte fusie: grotere gemeenten zijn noodzakelijk, of ze dat nu willen of niet’

Het enige antwoord op de uitdagingen waar gemeenten en steden mee geconfronteerd worden is meer bestuurskracht, zegt Kurt De Loor (SP.A). ‘Het verhaal van de vrijwillige fusies is een ontgoocheling, het is tijd voor verplichte fusies’.

De opeenvolgende staatshervormingen hebben ervoor gezorgd dat er de voorbije 40 jaar vooral werd gefocust op het installeren van een nieuwe centrale overheid op het niveau van de deelstaten. We kregen een sterk Vlaanderen voorgeschoteld.

Jammer genoeg ging er omgekeerd evenredig veel te weinig aandacht naar de steden en gemeenten. Zij bleven noodgedwongen ter plaatse trappelen, met een aantal ‘ongezonde’ neveneffecten en bestuurlijke koterijen tot gevolg.

Die excessen kwamen de voorbije maanden op een pijnlijke manier aan de oppervlakte. Ondanks beloftes bij haar aantreden deed bevoegd minister Liesbeth Homans (N-VA) niets om dat kluwen aan tussenstructuren te ontwarren. De kiem was nochtans gelegd in het kader van de regioscreening de legislatuur voordien. Een deel van de oplossing ligt voor de hand: maak echt werk van fusies van gemeenten, zorg voor slagkrachtige gemeenten en een groot aantal tussenstructuren maken zichzelf overbodig.

Versterkte burchten

De tijd is rijp om dat debat op scherp te stellen. We hebben nood aan grotere gemeenten die de slagkracht hebben om beleid te voeren. Vraag is of er politiek voldoende lef aanwezig is om die noodzakelijke stap te nemen, fusies te realiseren en zelfs te verplichten?

Maar… als het over fusies van gemeenten gaat, veranderen gemeentehuizen nog vaak in versterkte burchten en burgemeesters in plaatselijke kasteelheren. Het trauma van 1971 en 1976 lijkt bij sommigen nog niet verwerkt. In de commissie Binnenlands Bestuur in het Vlaams Parlement regent het nochtans kamerbreed goede bedoelingen, maar vaak blijven die mooie intenties in Brussel achter. Vlaamse volksvertegenwoordigers met een lokaal mandaat durven in hun gemeentehuis vaak niet herhalen wat ze met grote trom in het Vlaams Parlement verkondigen. Jammer, een beetje politieke eerlijkheid zou het debat over schaalvergroting en meer bestuurskrachtige gemeenten ten goede komen.

Pleidooi voor verplichte fusie: grotere gemeenten zijn noodzakelijk, of ze dat nu willen of niet

We moeten eerlijk durven zijn, het verhaal van de vrijwillige gemeentefusies is vandaag een ontgoocheling. Emoties halen nog te veel de bovenhand, ratio is vaak ver zoek. Het aantal fusieplannen is op één hand te tellen. Gemeenten blijven liever buren, trouwen lijkt een brug te ver, zelfs als de rekeningen gedeeld worden en een mooie Vlaamse bruidsschat wordt beloofd. Want toegegeven, er werd een meer dan aantrekkelijk aanbod uitgewerkt, gaande van een fusiedraaiboek, begeleiding door het Agentschap Binnenlands Bestuur tot een fusiebonus van 500 euro schuldkwijtschelding per inwoner. Maar ondanks deze aantrekkelijke verleidingsmanoeuvres blijven de huwelijken uit. Goed doordachte gemeentefusies zouden nochtans een aantal problemen oplossen: meer bestuurskrachtige gemeenten, een betere en meer uitgebreide dienstverlening voor de inwoners en tussenconstructies met bijhorende postjes worden overbodig.

Historisch kluwen

Politici staken elkaar de voorbije maanden langs links en rechts voorbij om zich te distantiëren van de werking van intercommunales. Laat ons wel wezen, honderden kleine gemeenten die zelf hun afvalophaling zouden organiseren, drinkwater zouden beheren, inwoners zouden voorzien van elektriciteit of een crematorium zouden uitbaten: geen evidente klus en bovendien compleet inefficiënt. Samenwerking tussen gemeenten is het logische gevolg. Intercommunales hebben een nobele doelstelling, ware het niet dat er door de jaren heen tal van dochter-, kleindochter- en achterkleindochterbedrijven opgericht werden. Zo ontstond een historisch kluwen van samenwerkingsverbanden.

Terwijl sommige gemeenten voor hun afvalverwerking samenwerken met de linkerbuurgemeente, zitten ze voor sociale huisvesting samen met de rechterbuurgemeente en voor streekontwikkeling met een partner drie gemeenten verder. Een fusie van verschillende gemeenten zou deze vreemde bestuurlijke kronkels uit de wereld kunnen helpen. Eén grote gemeente met de slagkracht om op een transparante manier beslissingen te nemen en in staat om haar inwoners een breed palet aan diensten aan te bieden, dat is de toekomst.

Conclusie: het verhaal met de wortel werkt niet. Het is tijd voor the next step: verplichte fusies. Als je de lokale democratie wil versterken, sterke lokale besturen wil creëren met een uitgebreide en kwalitatieve dienstverlening, zijn fusies noodzakelijk. Nu is er een groot, weinig transparant kluwen van bestuurlijke constructies en intergemeentelijke samenwerkingen waar een kat zijn jongen niet meer terug vindt en waar een lokale gemeenteraad quasi niks meer over te zeggen heeft.

Meer bestuurskracht is het enige antwoord op de uitdagingen waar gemeenten en steden mee geconfronteerd worden. Het is tijd dat burgemeesters en schepencolleges de weg van het verstand volgen, anders dreigen ze de trein naar de toekomst te missen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content