Vrije Tribune

‘Patiënten dreigen dupe te worden van gewijzigde wet gedwongen opname’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

‘Het moment is aangebroken om fundamenteel nieuwe aanbevelingen te doen voor een menswaardige wet gedwongen opname’, schrijven Kirsten Catthoor en Hendrik Peuskens van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie.

De gewijzigde wet omtrent gedwongen opname (officieel “wet bescherming van de persoon van de geesteszieke“) beroert de gemoederen. De aanpassing van de wet kwam er nadat een kleuter door toedoen van de moeder overleed. De vrouw had het psychiatrisch ziekenhuis waar ze gedwongen was opgenomen, enkele uren eerder verlaten. Het is de logica zelve dat men uit dergelijke traumatiserende gebeurtenissen lessen trekt. De recente wetswijzigingen weerspiegelen een poging om de zorgvuldigheid van medisch-juridisch handelen te verbeteren. De wetgever probeerde extra garanties in te bouwen om belangrijke derden bij beslissingen rond een gedwongen opname te horen (bij de zitting bij de vrederechter) en te informeren (tijdens de behandeling). Op het eerste zicht lijkt dit opportuun. Familieleden bij de zorg betrekken is een absolute voorwaarde om tot goede, hedendaagse geestelijke gezondheidszorg voor ernstig zieke patiënten te komen. Het betrekken van de omgeving van de patiënt bij de zorg maakt om deze redenen al langer deel uit van het kwaliteitsindicatorenproject van de Vlaamse Overheid.

‘Patiënten dreigen dupe te worden van nieuwe wet gedwongen opnames’

Toch is men binnen de sector niet onverdeeld gelukkig met de nieuwe wet. De manier waarop men de omgeving nu wil betrekken bij de behandeling, is louter gebaseerd op een informatieplicht. Die focust vooral op veiligheid, controle en beheersbaarheid. Het wordt zo een “wet bescherming van de sociale context van de persoon van de geesteszieke“. Daar dreigt de patiënt de dupe van te worden, om meerdere redenen. Wie gedwongen opgenomen wordt, bevindt zich in een uitermate kwetsbare positie. De recente wetswijziging maakt die positie alleen maar precairder.

Medische gegevens en info over ‘whereabouts’ van een individu kunnen worden opgeëist door een niet zo duidelijk omschreven club ‘betrokken’ derden. Het medische beroepsgeheim is niet alleen beschermend naar de patiënt toe, in die zin dat het belet dat medische gegevens door anderen kunnen geëxploiteerd of misbruikt worden. Het is ook een therapeutisch instrument, dat noodzakelijk is om een helpende arts-patiënt relatie op te bouwen. De patiënt weet dat wat hij in de context van de therapeutische relatie vertelt, veilig is. Dit gegeven riskeert bezwaard te worden door de plicht tot informatiedeling, waarbij de arts opschuift naar minder hulpverlenen en meer controleren. Veel belangrijker dan een informatieplicht richting familieleden, lijkt de therapeutische kans die een gedwongen opname biedt om samen met patiënt en zijn omgeving een behandelplan op maat voor de patiënt te ontwikkelen. Dat kan niet worden afgedwongen door een wet, wel integendeel. Een veilige therapeutische relatie is de belangrijkste randvoorwaarde voor ‘good medical practice’.

Juridisch gezag

De Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie (VVP) dringt aan op nuancering en explicietere richtlijnen in de wet, waarbij men enerzijds het evenwicht tussen de rechten van de patiënt en die van de context bewaart en anderzijds rekening houdt met een werkbaar beroepsgeheim. Dat laatste moet de norm zijn, en alleen in uitzonderlijke gevallen doorbroken. In het geval van risicotaxatie bijvoorbeeld, als het gaat om de zorg voor kinderen of het bezit van wapens.

Wanneer die gegevens implicaties hebben voor de gedwongen opname en de manier van behandelen. Een zekere autonomie van de rechter, die op basis van de gegevens in elk individueel dossier kan beslissen om de familie al dan niet te horen, lijkt belangrijk om helpende en zo nodig beveiligende beslissingen te nemen.

Juridisch gezag dient bij de rechter blijven en wordt best niet halvelings uitbesteed naar de psychiater of de instelling. De voortgang van de behandeling en uitbreiding van vrijheden communiceren vertroebelt de behandelrelatie. Verplichte communicatie die niet gebaseerd is op de zorgvuldige evaluatie van een individuele situatie, zal bovendien leiden tot meer praktische beslommeringen, minder goede zorg, minder aandacht voor herstel en beperktere maatschappelijke re-integratie. Het strikt gescheiden houden van het juridische en medische luik van de gedwongen opname helpt om de therapeutische doelstellingen sneller te verwezenlijken.

Humane wet

Deze aanpassingen in de wet gedwongen opname zijn de eerste. Wellicht zullen er nog volgen. Het drama van Jonathan Jacob illustreerde al eerder dat de huidige wet niet meer is afgestemd op de praktijk. Om de hedendaagse wetenschappelijk getoetste psychiatrische en medische behandelingen goed te kunnen implementeren in een juridisch kader gedwongen opname, is een omwenteling nodig. Anders riskeren we opnieuw verstrikt te raken in onbedoelde onverenigbaarheden tussen wet en praktijk. Binnen de sector heerst consensus dat het momentum is aangebroken om met alle partijen samen aan tafel te gaan zitten en fundamenteel nieuwe aanbevelingen te doen voor een menswaardige wet gedwongen opname. Het is jammer dat de stakeholders binnen de geestelijke gezondheidszorg en vrederechters niet geconsulteerd zijn bij het opstellen van de huidige aanpassingen. De VVP wil een partner zijn, en samen met bevoegde ministers een moderne, humane wet gedwongen opname ontwerpen. Daarbij moet respect voor alle betrokken partijen centraal staan: de patiënt en zijn familieleden, de maatschappij, de magistratuur, maar ook de psychiaters, behandelteams en de ziekenhuizen.

Kirsten Catthoor en Hendrik Peuskens zijn wetenschappelijk secretaris en secretaris van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content