‘Nu iedereen klaar is met roepen over Zwarte Piet, is het tijd voor een belangrijk debat’

‘We moeten toegeven dat wij Belgen fout waren toen we onze rol opnamen in de kolonisatie van Afrika en dat sommige van onze tradities uit die periode voortvloeien’, schrijft CD&V-politica Tracy Bibo – Tansia.

De manier waarop het ‘debat’ over het Pietenpact gevoerd werd, is niet meer dan een gemiste kans om over belangrijke zaken in dialoog te gaan.

Laten we eerlijk zijn: het sinterklaasfeest is een kinderfeest dat kinderen gelukkig maakt. Snoep, marsepein en cadeautjes, daar gaat het om. Het is een feest dat doorheen de jaren een culturele traditie is geworden waar veel mensen aan vasthouden.

‘Nu iedereen klaar is met roepen over Zwarte Piet, is het tijd voor een belangrijk debat.’

Laat dat maar aan de vrolijke kinderen over. Wij moeten een debat voeren los van het kinderfeest. Een debat over hoe gaan we met ons Westers koloniaal verleden moeten omgaan. Hoe spreken en leren we erover? Welke perspectieven geven we mee aan jongeren in onze cursussen geschiedenis? Dit is een cruciaal debat dat we eindelijk op een ernstige manier moeten voeren.

Ik heb veel gelezen over Zwarte Piet, maar weinig over de oorsprong van de figuur. We hebben allemaal ooit te horen gekregen dat hij zwart is omdat hij door schoorstenen kruipt is. Het is dan ook normaal dat de meerderheid van de Belgen verbaasd zijn als mensen zeggen dat Zwarte Piet een symbool is van onderdrukking met een racistische ondertoon. De mensen die de Sint gaan verwelkomen in de haven van Antwerpen doen dat echt niet met de intentie om een blanke man met zijn slaven te verwelkomen.

‘De mensen die de Sint gaan verwelkomen, doen dat echt niet met de intentie om een blanke man met zijn slaven te verwelkomen.’

De ongemakkelijke waarheid is dat onze Zwarte Piet beïnvloed is door een kunsttraditie uit de zestiende eeuw. In die traditie werden mensen met een donkere huidskleur afgebeeld als dienende figuren. Deze voorstellingen vloeiden dan weer voort uit de kennismaking met Portugese kolonisatoren, die vergezeld van hun Afrikaanse slaven inkopen kwamen doen in de toenmalige wereldstad Antwerpen. Ook de gelijkenissen met de slaven in de roman Ivanhoe van Walter Scott zijn opvallend. De Moorse outfit die de slaven toen droegen zien we terug bij onze huidige zwarte Piet.

Maar wij hebben geleerd dat Zwarte Piet zwart is omdat hij door de schoorsteen is gekropen. Punt uit, niet? Ja, doorheen de jaren hebben wij een andere invulling gegeven aan het verhaal want een blanke man met zwarte knecht bleek ook vroeger al problematisch. Zo is het verhaaltje van de schoorsteen ontstaan en leek het probleem opgelost.

Tot antropologen de oorsprong van Zwarte Piet onderzochten en vanaf de jaren 2000 mensen verandering eisten. Tot in 2016 een Pietenpact opduikt om de link met de Portugese slaaf volledig te verbreken. Logisch toch?

We zijn toch niet trots op onze koloniale geschiedenis? We zijn toch niet trots op het feit dat het Westen zich eeuwenlang superieur heeft gevoeld en zwarten heeft onderdrukt? Want slavernij draait om onderdrukking die voortvloeit uit een superioriteitsgevoel, net als kolonialisme.

Mij zal je niet verkleed zien in het zwarte pietenpak zoals dat er nu uitziet. Ik zal ook niet mijn gezicht helemaal zwart verven. Als Belg wil ik geen figurant zijn in ons koloniaal verleden.

‘Als Belg wil ik geen figurant zijn in ons koloniaal verleden.’

Het is normaal dat mensen emotioneel reageren wanneer een traditie wordt aangevallen. Volwassenen voelen zich vandaag als kinderen die te weten komen dat Sinterklaas niet echt bestaat. Ik kan en wil hen dat ook niet kwalijk nemen.

Kinderen leren rond hun acht jaar al wie de Sint echt is. Waarom leren we hen tegelijk niet wie Zwarte Piet echt is? Het is pijnlijk voor ons Belgen om toe te geven dat zwarte Piet eigenlijk een erfenis is van een 16de-eeuwse Portugese slaaf. Door het gebrek aan aandacht aan slavernij in ons onderwijs kennen we de echte oorsprong van Zwarte Piet niet.

In het onderwijs moeten we eindelijk over het kolonialisme leren vanuit verschillende perspectieven, perspectieven die verschillen van het westerse. Indien iedereen de geschiedenis van de traditie kende, had het niet zo lang geduurd voor er belletjes rond Zwarte Piet begonnen rinkelen. Ze zouden de Moorse slaaf namelijk hebben herkend.

Ik wil een Zwarte Piet die geen link heeft met een Portugese slaaf. Niet omdat ik als Belg met Afrikaanse achtergrond vind dat dit racistisch is. Ja, kindjes hebben ook mij op school ‘Zwarte Piet’ genoemd. En ik geloof best dat dit voor veel mensen voldoende is om af te willen stappen van de huidige Piet.

Maar ik wil een nieuwe versie van zwarte Piet omdat ik als Belg vind dat we de negatieve elementen van het kolonialisme moeten benoemen en kaderen. We moeten eindelijk toegeven dat wij Belgen fout waren toen we onze rol opnamen in de kolonisatie van Afrika. We moeten toegeven dat sommige van onze tradities uit die periode voortvloeien. Hoe pijnlijk dat ook is.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content