‘Nooit Meer Oorlog: Vandaag is het met dat eerbiedwaardige Vlaamse pacifisme maar triestig gesteld’

‘Vertwijfeling, radicalisering en polarisering blijven niet beperkt tot dolgedraaide zelfmoordterroristen. Ook verantwoordelijke bewindslieden van tamelijk welvarende en tamelijk beschaafde EU-lidstaten vallen er aan ten prooi’, schrijft Edi Clijsters van Vlinks.

Het is al lang geleden dat de jaarlijkse IJzerbedevaart vele tienduizenden Vlamingen samenbracht onder de leuze die daar op de IJzertoren ten behoeve van vriend en vijand in liefst vier talen gebeiteld staat: “Nooit meer oorlog – Plus jamais de guerre – Nie wieder Krieg – No more war”. Een vertwijfelde kreet. Een boodschap van hoop. En een aansporing tot persoonlijk en collectief engagement om die hoop ook in werkelijkheid om te zetten.

Ondertussen is die bedevaart bij gebrek aan belangstelling stilletjes afgevoerd; en men kan zich inderdaad afvragen of een massamanifestatie in die vorm nog veel mensen aanspreekt. Maar dat de vredesboodschap zelf meer dan ooit zin heeft, zal niemand ontkennen.

Hoewel… Na de zinloze slachtingen van de ‘Groote Oorlog’ werd het pacifisme een van de fundamenten van de democratische Vlaamse beweging, die daar in de Westhoek voor het eerst wortel schoot in brede bevolkingslagen. Maar minder dan een kwarteeuw later werd dat fundament onderuit gehaald door ‘Vlaamse leiders’ die beter hadden kunnen en dus moeten weten, maar toch hun volgelingen de dood injoegen in een verfoeilijk uniform.

En amper tien jaar nadat de toren in 1986 officieel werd geconsacreerd als ‘Memoriaal van de Vlaamse ontvoogding’ werd dat pacifistische fundament nog eens brutaal aan flarden gescheurd door lieden die blijkbaar “vrede, vrijheid en verdraagzaamheid” strijdig achtten met de ware Vlaamse volksaard.

Helaas blijkt het ook vandaag met dat eerbiedwaardige Vlaamse pacifisme maar triestig gesteld. De minister van Defensie van het koninkrijk België mag dan behoren tot een partij die aanvankelijk haar wortels had in de politieke Vlaamse beweging, het belet hem niet miljarden uit te trekken voor de aankoop van (onder meer) dure en overbodige gevechtsvliegtuigen. En – sterker nog – de oude maar kennelijk nog perfect bruikbare toestellen in te zetten voor oorlogsopdrachten in het Nabije Oosten.

Zinloze slachtingen

Maar ja, het is oorlog, nietwaar. Duizenden kilometers hier vandaan, weliswaar. In en rond Syrië zijn ‘zinloze slachtingen’ al jaren aan de gang, zonder dat zoiets voor noemenswaardige opschudding zorgde in het welvarende Europa. Van de miljoenen mensen die op de vlucht sloegen voor het oorlogsgeweld bereikte slechts een klein deel Europa. Maar genoeg om hier nu wél opschudding te veroorzaken.

Die opschudding is exponentieel toegenomen sinds ook hier slachtoffers vallen. Met diep en oprecht respect voor die slachtoffers (doden, fysiek of psychisch verminkte overlevenden, nabestaanden) moet niettemin worden herhaald: dit is slechts een fractie van de ellende die daarginds wordt aangericht. Wetens en willens. Ook door vliegtuigen die met de Belgische driekleur zijn getooid. In operaties die elke ernstige volkenrechtelijke of morele rechtvaardiging ontberen … maar die er wel toe bijdragen dat vertwijfeling en polarisatie ook naar Europa overslaan. Naar alle kanten overigens.

Want vertwijfeling, radicalisering en polarisering blijven waarachtig niet beperkt tot dolgedraaide zelfmoordterroristen. Ook verantwoordelijke bewindslieden van tamelijk welvarende en tamelijk beschaafde EU-lidstaten vallen er aan ten prooi. De vertwijfeling over hun dag na dag meer tastbare onmacht verleidt hen tot radicale en polariserende uitspraken, en tot een oorlogsretoriek waarvoor elke oprechte democraat zich zou schamen – maar niet de (zogenaamd linkse) president van de Franse Republiek of de (zogenaamd rechtse) burgemeester van Antwerpen.

Beschamend is vooral dat die oorlogsretoriek de spanningen – en dus potentieel ook de onveiligheid – versterkt in plaats van vermindert, en in de verste verte niet ingaat op de diepere oorzaken van een veelomvattend probleem.

In de media vraagt men zich af hoeveel meer vrijheid de westerse samenleving wil opgeven voor hoe weinig meer veiligheid. Maar men rept niet of nauwelijks over achterliggende oorzaken van de binnenlandse spanningen en buitenlandse vluchtelingenstromen waarmee het Westen zich plots geconfronteerd ziet. Proef vooral dat woord ‘plots’.

Marionetten die hun toevlucht nemen tot oorlogsretoriek

In het Nabije en Midden-Oosten en in grote delen van Afrika parasiteren kleine maar meedogenloze heersersklieken al tientallen jaren lang op een steeds vertwijfelder bevolking. Al tientallen jaren lang woeden er gewapende conflicten waaraan ook westerse wapenleveranciers en grondstoffenspeculanten goed geld verdienen. Al tientallen jaren lang zijn daar miljoenen mensen op de vlucht voor armoede en onderdrukking. Maar pas nu een fractie van die miljoenen tot hier geraakt, is er ‘plots’ een probleem. Het zou belachelijk zijn als het niet zo door en door triest was.

Iedereen die eerlijk is en zijn verstand gebruikt, weet uiteraard dat je die problemen niet in een handomdraai oplost, en vooral: dat je ze slechts duurzaam kan oplossen door ervoor te zorgen dat mensen ginds geen reden meer hebben om voor armoede en onderdrukking te vluchten. Met andere woorden (die zelfs het Vaticaan gebruikte): dat slechts gerechtigheid een duurzame basis kan vormen voor vrede.

Alleen zal die gerechtigheid er niet komen zolang een niets-ontziend sociaal-economisch liberalisme de wereld regeert. Zo lang kunnen de marionetten van dat liberalisme niet anders dan hun toevlucht nemen tot oorlogsretoriek. En moet het woord ‘oorlog’ op de toren in Diksmuide misschien beter worden vervangen door ‘vrede’.

Edi Clijsters is kernlid van Vlinks