Peter Mertens (PVDA)

‘Nieuwe deeltijdse arbeid: (vooral) vrouwen als een jojootje aan een touw’

Peter Mertens (PVDA) Kamerlid PVDA

In plaats van jojo-contracten of levenslang interimwerk moeten we een toekomstgerichte keuze maken, schrijft PVDA-voorzitter Peter Mertens: ‘Die van een 30-urenweek.’ Hij waarschuwt terzijde dat vooral vrouwen slachtoffer worden van de nieuwe flexicontracten van minister van Werk Kris Peeters (CD&V).

De nieuwe flexicontracten van minister van Werk Kris Peeters (CD&V) zijn asociaal, vrouwonvriendelijk en retrograad, schrijft PVDA-voorzitter Peter Mertens. Het maakt dat deeltijdse werknemers, en dan vooral vrouwen, meer dan ooit als een jojo’tje aan een touw zullen hangen. In plaats van zottigheden als nul-urencontracten, zouden we beter werk maken van toekomstgerichte samenlevingskeuzes, zoals arbeidsherverdeling.

Veertig jaar is ze, Sofie. Alleenstaande mama, goedlachs. Ze woont samen met haar tienjarige zoon, Lucas. Sofie werkt halftijds als caissière in een Delhaize, met variabele uren. “Ik had graag geen avonddiensten gemoeten, want ik woon alleen met Lucas. Tot 20 of 21 uur ’s avonds werken, als de na-bewaking om 18 uur sluit, dat is telkens opnieuw een puzzel. Wat doe ik met mijn kind? Dat gebeurt minstens één keer per week”, legt Sofie uit.

“Omdat Lucas één weekend op twee bij mij is, vroeg ik toelating om maar één keer op twee weekendwerk te doen. Dat werd geweigerd. Ik werk elke zaterdag, ofwel in de ochtend of de middag. Als ik geen andere oplossing vind, moet ik mijn zoon alleen thuis laten. Ik moet 20 uur presteren in vier dagen, dat wil zeggen dat ik twee dagen vrijaf heb in de week. Eén dag is vastgelegd op woensdag. De tweede dag varieert, afhankelijk van de stemming van de chef.”

Zoals Sofie zijn er velen. Deeltijds werken is niet altijd de sleutel om de combinatie tussen arbeid en gezin te ontcijferen.

Jojo-contracten: als werknemer hang je voortdurend aan het touwtje

Federaal minister van Werk Kris Peeters (CD&V) heeft meer slechts nieuws in petto voor Sofie. Vandaag krijgt zij haar uurrooster minstens vijf dagen op voorhand, dat is wettelijk geregeld. Dat weet zij of ze zaterdagvoormiddag of zaterdagnamiddag moet werken, en kan ze haar ouders inschakelen om voor Lucas te zorgen. Minister Peeters heeft nu echter een wetsvoorstel klaargestoomd waarin werkgevers pas ten laatste 24 uur op voorhand ‘het werkelijke uurrooster’ zouden moeten communiceren.

Stel je dat voor. De dag voordien horen of je daags nadien avonddienst hebt of niet. Hoe moet dat dan met de kinderopvang? Of hoe moet dat dan met een extra cursus die je volgt, de sportclub, of vrijwilligerswerk?

In plaats van jojo-contracten of levenslang interimwerk moeten we een toekomstgerichte keuze maken: die van een 30-urenweek

In het wetsvoorstel van Peeters zou ook de verplichting om alle uurroosters op te nemen in het arbeidsreglement worden afgeschaft. In plaats van exact de dagen en uren te vermelden, zal het flexicontract vaag blijven over de werkuren. Dat betekent de facto dat alle uurroosters mogelijk worden. Elke week een totaal andere uurregeling? Hoe doe je dat om een familiaal of sociaal leven op te bouwen? Je kan niets meer plannen, want alles staat tot daags voordien mogelijk op de helling.

De ruimte om zelf meester te zijn van je leven wordt erg beperkt. De nieuwe flexicontracten zijn eigenlijk jojocontracten. Als werknemer hang je voortdurend aan het touwtje dat de werkgever op en neer kan laten op het ritme van het bedrijf, de productie of de markt. Daar moet toch iets tegenover staan, zou men denken.

Integendeel. Er is ook sprake om het extraloon voor bijkomende uren af te schaffen. Meer jojo, meer flexibiliteit en minder sociaal leven voor minder loon. Welkom in de wonderlijke wereld van het wendbaar werk.

Als het te goed lijkt om waar te zijn, is het meestal ook niet waar

Als het te goed lijkt om waar te zijn, is het meestal ook niet waar. Met dat motto waarschuwen consumentenorganisaties naïeve klanten die soms denken de zaak van hun leven te doen maar eigenlijk een kat in de zak kopen. Bij de ‘wederzijdse flexibiliteit’ is dat niet anders. Iedereen wint, zeggen de organisaties van werkgevers. De werkgever wint, want die kan maximaal spelen met de aanwezigheid van het personeel, inzetbaar op elk moment. En de werknemer wint, want die krijgt extra tijd voor kinderen, gezin of ontspanning. Zo idyllisch.

'Nieuwe deeltijdse arbeid: (vooral) vrouwen als een jojootje aan een touw'
© BELGA

Maar het is te goed om waar te zijn. Tegelijkertijd de belangen van de werknemer, van zijn baas en van de klanten behartigen, dat is de kwadratuur van een cirkel. Wanneer de ondernemingen in de distributie beslissen om hun winkels 7 dagen op 7 te openen, of om 24 uur op 24 uur te leveren aan klanten om het zakencijfer en de winsten op te drijven, dan doen ze dat door zondagwerk en nachtwerk op te leggen aan werknemers die geen keuze hebben.

Het idyllische voordeel van de meer-tijd voor de kinderen gaat voor Sofie niet op. Net zo min als voor vele andere moeders of vaders. Om voor haar zoon te zorgen wil Sofie liever niet ’s avonds werken, maar ’s morgens als Lucas naar school is. Hetzelfde geldt voor zaterdag. Die aanvraag werd geweigerd: Sofie moet avondwerk en zaterdagwerk verrichten. Veel voordelen van deeltijdse arbeid heeft zij dus niet meer. Wat wel blijft is de onzekerheid die aan het deeltijdse werk verbonden is.

Sofie heeft een loon van iets minder dan 1.000 euro per maand, en moet voortdurend inspanningen doen om de eindjes aan elkaar te knopen. Het gevecht om niet een stukje maand over te houden aan het einde van haar loon bezorgt haar veel stress. De goedlachse mama doet haar uiterste best om dat niet aan Lucas te laten merken.

Het vrouwonvriendelijke CD&V-feminisme

In het nieuwe flexiregime zijn privé- en beroepsleven haast nauwelijks te combineren. Hoe kunnen ouders nog een afspraak voor hun kinderen regelen bij de tandarts? Of hen op tijd gaan ophalen van school? Hoe pak je de organisatie van een verjaardagsfeestje aan als je geen idee hebt of je die dag moet werken of niet? Hoe zit het met de avondschool, als de baas je van de ene op de andere dag kan verplichten om te komen werken?

Wouter Beke (CD&V)
Wouter Beke (CD&V)© Debby Termonia

Vrouwen zijn oververtegenwoordigd in deeltijdbanen als verkoopsters, gezinshulpen, maatschappelijk werksters, schoonmaaksters. Voor hen betekent de flexibilisering een enorme stap achteruit. Hoeveel onder hen zullen hun job moeten opgeven en opnieuw ‘aan de haard’ worden gekatapulteerd? Op de voorpagina van Knack vorige week worstelt herverkozen CD&V-voorzitter Wouter Beke zich in een Feminist-T-Shirt. Feminisme is opnieuw hot, en terecht. “De CD&V heeft een traditie in de strijd om gendergelijkheid, en ze is daar nog steeds koploper in.”

Mooie soundbytes, in het licht van de Internationale Vrouwendag van 8 maart. Maar wellicht zou het veel effectiever zijn dat de voorzitter met zijn federaal minister van Werk gaat praten.

Want één ding is zeker: de nieuwe flexicontracten die CD&V-minister Peeters voorbereidt zullen vooral hard aankomen bij vrouwen. Heel hard.

“Het merendeel van de deeltijdse werknemers zijn vrouwen. In vele gevallen werken zij ook deeltijds omdat de combinatie van betaalde en onbetaalde arbeid nu al moeilijk verloopt. De voorstellen van Peeters zijn uiterst vrouwonvriendelijk. Het is dan ook cynisch dat net deze week voorzitter Wouter Beke CD&V uitroept tot ‘meest feministische partij”, zegt Eva Brumagne, voorzitster van de vrouwenorganisatie Femma. Ze heeft overschot van gelijk. De socialistische vakbond BBTK voerde ondertussen al actie tegen de nieuwe plannen van Peeters. Ondervoorzitster Myriam Delmée: “Veel mensen met een deeltijds contract hebben verschillende banen om rond te geraken. Vaak met slechte voorwaarden en zeer flexibele uren. Het gaat vooral om de handel en de social-profit.”

De nul-urencontracten in de horeca als opstapje

Monica de Coninck
Monica de Coninck© belga

De plannen van Peeters volgen na de zogenaamde nul-urencontracten die de regering op 22 oktober 2015 doorvoerde in de Horeca. Volksvertegenwoordiger Marco Van Hees (PVDA) verzette zich toen in het parlement sterk tegen dit soort nieuwe contracten: “De grote ketens, zoals McDonald’s, Domino’s Pizza en hotelketens zijn dol op dit soort contracten, waarbij werknemers geen dag verlof durven te vragen of zich ziek durven te melden omdat ze overgeleverd zijn aan onzekerheid en afhankelijk zijn van het toeval. De eerste slachtoffers van deze vorm van werk, zijn vaak vrouwen en jongeren, die het op de arbeidsmarkt sowieso moeilijk hebben.” PVDA, PS, Groen en Ecolo stemden toen tegen. Opmerkelijk was dat SP.A zich onthield, en dat Monica De Coninck tussenkwam voor het principe van flexijobs: “Wij zijn niet tegen een aangepaste wetgeving. We begrijpen dat de regering wil ingrijpen. Ik reken er dan wel op dat de flexijobs tegelijk ingevoerd worden met de witte kassa.”

Nochtans was de waarschuwing van Van Hees toen al duidelijk: “Het moet duidelijk zijn: dit is de invoering van McJobs in België, die onderbetaald zijn en nul-urencontracten gebruiken. Een wet op de maat van de grote spelers in de sector. De nieuwe flexicontracten voorzien geen werkduur of vaste uurroosters. Ze zijn onderbetaald, met lonen van 8,82 euro per uur, ver onder het laagste barema in de sector dat 11,24 euro per uur bedraagt. Het is een messteek voor ons sociaal model dat het klassieke arbeidscontract, de sectorale collectieve arbeidsovereenkomsten en het sociaal overleg op losse schroeven zet. Als deze maatregel erdoor komt, kan de bres die in ons sociaal systeem wordt geslagen, zich verbreden naar andere sectoren.” Dat was een dikke vijf maanden geleden. Vandaag blijkt dat hij overschot van gelijk heeft.

Peeters’ arbeidsexperimenten en proeftuinen van achteruitgang

“In de moderne, digitale economie zijn vaste arbeidsuren en vaste contracten vaak voorbijgestreefd”, vertelde Kris Peeters eind februari aan De Standaard. De minister heeft daar een aantal voorstellen voor klaar. ‘Proeftuinen’, zo noemt hij het, of ‘arbeidsexperimenten’.

De minister denkt bijvoorbeeld aan de verlenging van het maximale aantal werkuren zonder overloon tot 10 uur per dag of 48 uur per week, om ‘pieken in de productie’ op te vangen. Het zou ook mogelijk moeten worden om arbeidscontracten te maken “zonder specifieke werkregeling”. Dat zijn zogenaamde nul-urencontracten waar je op voorhand niet weet hoeveel uren je zal moeten werken, laat staan wat de uurroosters zullen zijn. Een ander experiment zou de oprichting van een permanent lage-kosten-statuut zijn voor freelancers, ‘ergens tussen zelfstandige en werknemer in’. Tot slot denkt de minister ook aan uitzendcontracten van onbepaalde duur, waarbij je dus als permanent flexijobber in dienst bent van het uitzendkantoor. Eén en al flexibiliteit, zo slaat de klok van Peeters.

Modern is dat helemaal niet. En origineel nog minder. Overal in Europa wordt de arbeidsmarkt omgegooid. Hoe ook sociaaldemocraten als Matteo Renzi (Italië), François Hollande (Frankrijk) en Diederik Samsom (Nederland) actief meewerken aan de omvorming van stabiliteit op de arbeidsmarkt naar een permanente onzekerheid, schreef ik eind 2014 al op Knack.be.

Vaste contracten en vaste arbeidsuren verdwijnen. Ze worden vervangen door een wirwar van tijdelijke contracten, uitzendarbeid en hyperflexibele werkroosters. En overal gaan mensen er op die manier op achteruit. Een baan hebben zou voor zekerheid moeten zorgen, voor het wegnemen van twijfel en onzekerheid. Niet elke dag in onzekerheid leven, in vertwijfeling over je uurrooster, over je weekplanning, over je loon, of over het feit of je morgen nog wel een job zal hebben. Met zijn proeftuinen minister Peeters een stap verder naar de precaire werknemer. Precair betekent onzeker, zorgelijk, twijfelachtig, wankelend. Onzekere uren, onzeker loon, onzeker gezinsleven, onzekere gezondheid.

Uitzendcontracten van onbepaalde duur: interim4life

De wondere wereld van het wendbare werk ontplooit zich vooral in de uitzendsector

De wondere wereld van het wendbare werk ontplooit zich vooral in de uitzendsector. Vorig jaar werd een nieuw record gebroken: nooit waren meer uitzendkrachten aan de slag dan in 2015. Er waren toen elke dag opnieuw een kleine 100.000 uitzendkrachten voltijds aan de slag. Dat is enorm. Als uitzendkracht heb je normaal gezien recht op hetzelfde loon en dezelfde vergoedingen en premies als de vaste werknemers. Je hebt recht op gratis arbeidskledij, net als je vaste collega’s. Je hebt ook recht op loon bij feestdagen, ziekte of arbeidsongeval. En als je even geen uitzendopdracht hebt, heb je recht op een werkloosheidsuitkering. Dat is allemaal niet meer dan logisch, omdat uitzendarbeid nog steeds om uitzonderlijke arbeid zou moeten gaan, of om een tijdelijke opstap naar een vaste baan in het bedrijf.

Dat komt allemaal onder druk te staan, door de proeftuinen waar minister Peeters aan denkt. Zo denkt de minister er aan om uitzendcontracten van onbepaalde duur mogelijk maken. Dat betekent dat de werknemer zelf verantwoordelijk wordt voor alle risico’s van zijn of haar interimstatus. Het uitzendbureau bepaalt waarheen het jou stuurt. Als je weigert, omdat de uurregeling of de plaats onmogelijk te combineren zijn met je gezinsleven, dan ben jij zelf verantwoordelijk voor de ‘schending’ van het contract.

En wat gebeurt er dan? En wat zal gebeuren met de lonen? Volgens welke paritaire commissie zal men werken? Met welke extralegale voordelen? Wie zal de vervoerskosten voor zijn rekening nemen? Tot hoever zal de polyvalentie gaan waarin men werknemers dwingt om alle mogelijke opdrachten aan te nemen?

“Ik verlies mijn waardigheid: overal waar ik kom ben ik slechts op doorreis”

Levenslang interimarbeid betekent dat een werknemer niet langer contractueel verbonden is aan een bedrijf, een werkplaats, collega’s. De werknemer wordt een pion op het schaakspel van het interimagentschap. Zo is het aantal dagcontracten de laatste tien jaar tijd verdubbeld. In 2014 waren 60 procent van alle uitzendcontracten dagcontracten. Een job voor één dag. Elke dag naar een ander werk. Elke dag opnieuw een andere werkplaats, en andere collega’s.

Hoe zwaar dat is, vertelt Noah. Hij is 31 jaar en snakt naar een vaste baan: “Elke keer wanneer het uitzendbureau met vertelt dat ik de volgende dag niet naar de opdracht moet terugkeren, krijg ik het gevoel dat dat mijn schuld is. Ik voel me als een tennisbal die werkgevers heen en weer kunnen sturen. Ik ben nog jong en ik heb nog energie, maar het is moeilijk. Ik moet altijd een nieuwe taak leren, me inpassen tussen nieuwe collega’s, mijn vervoer herorganiseren, mijn familieleven aanpassen. Als interimmer zit je voortdurend tussen hoop en teleurstelling. Ik moet continu laten zien waartoe ik in staat ben, en op het einde van de dag wordt bekend of ik gediskwalificeerd ben of niet. Dat is vermoeiend. De hele tijd in twijfel leven, dat vreet aan je, en dat maakt je ook fysisch ziek. Ik verlies mijn haren, ik heb steeds meer maagproblemen. Ik verlies mijn waardigheid. Overal waar ik kom ben ik slechts op ‘doorreis’.” De getuigenis van Noah is hard.

Gigantisch protest tegen arbeidsmarkthervorming van Hollande in Frankrijk

Werkdagen van 10 uur mogelijk maken zonder overloon, werkweken van 48 of 60 uur mogelijk maken zonder overloon: in ons land is het de rechtse regering die eraan denkt in de ‘proeftuinen’ van Peeters. In Italië, Nederland en Frankrijk zijn het sociaaldemocratische regeringen die het doordrukken. Wat de rechtse president Nicolas Sarkozy niet durfde, staat nu wel op het menu van sociaaldemocratisch president Hollande in Frankrijk: de complete ommegooi van de arbeidswetgeving. Zo zouden werkdagen van 10 uren en werkweken van 60 uren mogelijk worden, zonder uitbetaalde overuren. Rusttijden zouden verminderd worden, CAO’s uitgehold, je kan het zo flexibel niet bedenken.

Laten we hopen dat het ook stevig zal regenen in Brussel, wanneer het stormt in Parijs

Ondertussen is in Frankrijk een beweging van indrukwekkende schaal op gang gekomen. Onmiddellijk toen het wetsvoorstel openbaar werd gemaakt, 18 februari was dat, lanceerde de feministische activiste Caroline De Haas een internetpetitie, gesteund door de vakbonden. Op minder dan twee weken tijd werden meer dan één miljoen handtekeningen (!) ingezameld tegen de nieuwe arbeidswet van de sociaaldemocratische regering Hollande. Het is de meest virale petitie ooit in de geschiedenis: het meest gedeeld en het meest getekend. Burgers, bloggers, scholieren, vakbonden, studenten, YouTubers samen verenigd in het verzet tegen de nieuwe arbeidswet. Op Facebook en Twitter werd de hashtag #OnVautMieuxQueÇa bijzonder populair: wij zijn meer waard dan dit.

Duizenden jongeren getuigen op sociale netwerken over de ras-le-bol van een generatie die werk steeds meer ervaart als synoniem voor onveiligheid, hyperflexibiliteit, intimidatie en onzekerheid. Op woensdag 9 maart zullen in 135 verschillende Franse steden betogingen plaatsvinden, met één enkele eis: de terugtrekking van de nieuwe arbeidswet. Laten we hopen dat het ook stevig zal regenen in Brussel, wanneer het stormt in Parijs.

De moderne digitale economie heeft geen precariaat nodig, maar wel een arbeidsherverdeling zonder loonverlies

De moderne digitale economie heeft geen precariaat nodig. Wel integendeel. Er bestaat ook een heel ander model om met de digitale revolutie om te gaan. Een veel beter, een veel socialer, een veel gendervriendelijk en veel zekerder model. Ik heb het dan over de veralgemeende 30-uren-week, zonder loonverlies. Een algemene arbeidsherverdeling die niet alleen veel meer mensen aan het werk kan helpen, maar ook stressfactoren en werkbelasting aanzienlijk kan doen dalen.

In het Zweedse rust- en verzorgingstehuis Svartedalen startte zes maanden geleden een proefproject met de 30-urenweek. Ondertussen is een eerste evaluatierapport uit. De gevolgen zijn bijna over de hele lijn positief, zo blijkt. Meer regelmaat in het werk, minder overuren, een stabieler personeelsbestand, meer motivatie, meer ontspannen zorgkundigen, en ook veel betere zorg. Over die ervaring schreef ik in november 2015 voor Knack.be.

In plaats van zottigheden als nul-urencontracten, jojo-contracten, of levenslang interimwerk lijkt het mij veel beter om een toekomstgerichte samenlevingskeuze te maken, die van een 30-urenweek. Waar een mens niet voortdurend aan een touwtje hangt, maar zich opnieuw meester kan maken van zijn leven.

Partner Content