‘Niet enkel geboekstaafde rechtse populisten hebben een aanleg voor simplistisch denken’

‘SP.A-voorzitter John Crombez sloot zich met de woorden “onhoudbaar” en “minder migratie” wat doorzichtig en weinig origineel aan bij de heersende fictie van ondergang en machteloosheid,’ hekelt Charlotte Vandycke van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. ‘We moeten weg uit de impasse van de onheilsprofeten, naar een echt asielbeleid.’

Het antwoord van steeds meer politici op de vraag waar we mensen op de vlucht en andere nieuwkomers moeten opvangen lijkt wel al geruime tijd: niet in Europa. Terwijl ik dit schrijf hoor ik op het nieuws dat de 49 verzwakte mannen, vrouwen en kinderen die al meer dan twee weken vastzitten in een boot aan onze grenzen, eindelijk onthaald zullen worden door Malta om daarna verspreid te worden over acht Europese landen. Achttien (18!) dagen dobberden ze daar rond, op waterrantsoenering, omdat de Europese landen migratie als een gevaar zien. Dàt is het niveau van onwil waarop de leiders van één van de meest welvarende regio’s ter wereld zich bevinden.

In de ban van onheilsprofeten

Dankzij een pak desinformatie, éénzijdige berichtgeving en politiek opportunisme, worden steeds meer mensen angst aangepraat voor het ingebeelde gevaar, beter bekend als migratie. Verrassend is het niet, dat afgelopen weekend nog een politiek kopstuk, ditmaal SP.A-voorzitter John Crombez, voor de bijl ging. Met de woorden ‘onhoudbaar’ en ‘minder migratie’ sloot hij zich wat doorzichtig en weinig origineel aan bij de heersende fictie van ondergang en machteloosheid. Ons land, en de rest van Europa met ons, weet niet wat gedaan met migratie, migranten of diversiteit, en wil het ook niet weten. En daarom lijken behoorlijk wat mensen de illusie na te streven dat de situatie maar beter verdwijnt, of toch, zich beperkt tot ‘in de regio’. Want ‘wij kunnen er hier toch niets aan doen’.

Niet enkel geboekstaafde rechtse populisten hebben een aanleg voor simplistisch denken.

Het blijft natuurlijk bizar, dat instinctieve zwartgalligheid en een dergelijke verklaring van onmacht net de hang naar autoritaire leiders aanwakkert en machthebbers zo populair maakt. Het is ook een goede reminder, dat niet enkel geboekstaafde rechtse populisten een aanleg hebben voor dit simplistisch denken. Wie geschokt is over deze zogenaamde bocht van sociaal democraten in Europa, herinnert zich best Diederik Samsom, leider van de Nederlandse sociaaldemocratische coalitiepartner PvdA die drie jaar terug al politiek voorvechter was van het eerste concrete plan om met een ruilhandel zoveel mogelijk mensen op de vlucht buiten Europa te houden: de Europa-Turkije deal. Deel van de motivatie daar was dat in de hoofden van de leiders, de Europese solidariteit in gevaar kwam als er nog meer migratie werd toegelaten. Weinigen kunnen nog hun angst overwinnen voor het ingebeelde gevaar dat migratie heet.

Weinigen kunnen nog hun angst overwinnen voor het ingebeelde gevaar dat migratie heet.

We zijn in de ban van onheilsprofeten. Over het waarom en het hoe dat zo is, wordt veel gefilosofeerd. Omdat er politieke pasmunt valt uit te slaan, omdat angst zaaien helpt om de zin naar sterke leiders aan te wakkeren? Omdat simpele oplossingen goed klinken? Omdat nieuwkomers en mensen op de vlucht een kleine minderheidsgroep zijn in de samenleving, een groep die weinig politiek weerwerk bieden? Omdat we kampen met een tekort aan kritische massamedia? Maar wat onderbelicht blijft, zijn de zorgen van kritische burgers over de kost van dit non-beleid, en de honger naar een alternatief. Waar de menselijke kost evident is: duizenden doden op zee, tienduizenden kinderen vermist, honderdduizenden levens die jaren on hold staan, bracht het Europese parlement daarbovenop ook de financiële kost in kaart.

Doet Europa al genoeg?

In oktober 2018 publiceerde ze haar rapport ‘The cost of Non-Europe in Asylum Policy’ waaruit blijkt dat een status quo van het huidige asiel- en migratiebeleid in pure verliestermen 49 miljard euro per jaar kost. Dit gaat om kosten door het uitblijven van een gemeenschappelijk en ééngemaakt asiel- en migratiebeleid, een aanhoudend tekort aan legale en veilige migratiewegen, een gebrek aan weloverwogen extern beleid, gebrekkige asielprocedures, slechte levensomstandigheden in de asielopvang en te weinig hulp bij kansen op werk waardoor landen mislopen wat deze mensen kunnen bijdragen. We kennen dit non-beleid op basis van de ingebeelde ‘overspoeling’ goed in ons land. Afgelopen jaar nog zetten we tal van goede opvangplaatsen stop, en limiteerde ex-staatssecretaris voor asiel en migratie Francken het dagelijks aantal aanmeldingen voor asielaanvragen. Gevolg: een veroordeling, menselijk leed en een hoog verlies aan opzegkosten van personeel en logistiek en heropeningskosten. Ingebeelde problemen en non-beleid zijn kostelijk.

Naast een pak centen, zijn de Europese lidstaten met het spel van afschuiven van verantwoordelijkheden, onderling onder lidstaten, én naar landen buiten Europa, naderhand ook geloofwaardigheid verloren in dit domein. Want mensen krijgen nekpijn bij het overzien van de kloof tussen de realiteit en de politieke fictie.

Hoezo, Europa doet al ‘genoeg’?

De ontnuchterende feiten sijpelen maar met mondjesmaat door. Slechts 4,2% van de Europeanen komt uit een land buiten de Europese Unie. Dat is nauwelijks 1 op 20. En natuurlijk kan Europa de ontwikkelingslanden in de regio die nagenoeg 9 op 10 van de mensen op de vlucht opvangen veel meer helpen. Die vraag stellen de Verenigde Naties ondertussen al jaren. Europa moet dus vast en zeker een actieve rol spelen bij het verbeteren van de bescherming van vluchtelingen in de regio’s van herkomst. Wat het niet kan doen, is hierbij het recht ondergraven om asiel aan te vragen in de EU. Die problemen in de regio zijn niet van vandaag op morgen opgelost. En hoezo, Europa doet al ‘genoeg’?

Naar een echt asielbeleid

De VN-Vluchtelingenorganisatie schat het aantal vluchtelingen die nood hebben aan hervestiging voor 2019 op 1,4 miljoen. De ambitie van de Europese Commissie in september 2017 beperkte zich tot een plan om over twee jaar een luttele 50 000 kwetsbare erkende vluchtelingen naar de EU te brengen. Dat is nog geen 4% van de mensen die die hervestiging nodig hebben. Terwijl we staren naar het ingebeeld gevaar, vergeten we ook regelmatig dat de EU in haar eentje meer dan 20% van de globale welvaart vertegenwoordigt. Stel u zelf dus de vraag: bij wie anders dan een deel van het eigen kiespubliek op korte termijn, hopen leiders die roepen dat Europa ‘genoeg’ doet, eigenlijk serieus genomen te worden? Alvast niet bij kritische burgers, en niet bij de zogenaamde partners in de regio die met veel minder middelen, veel grotere inspanningen doen. Ook zij weten dat het gebruiken van ontwikkelingshulp en handelsakkoorden als pasmunt in een Europese anti-migratieagenda ingaat tegen de eigen verdragen van de Europese Unie.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen reikt richting de verkiezingen aan burgers en politici een uitgebreid manifest aan dat ons weg helpt uit de impasse van onheilsprofeten naar een écht asielbeleid. Een asielbeleid dat mensen voorop stelt. Politiek scoren of 49 mensenlevens redden die aan je grens dobberen? Het hoort geen afweging te zijn. Vorig jaar stelde de Europese commissaris verantwoordelijk voor Migratie, Dimitris Avramopoulos in een interview aan Politico zeer toepasselijk dat het tijd wordt voor eerlijkheid aan die burgers die bezorgd zijn over hoe we migratie gaan beheren: ‘We can be better, smarter and more proactive at managing this phenomenon. However, we cannot achieve this if we don’t accept a change in attitude and a change in our narrative.’

Het enige wat echt onhoudbaar is op termijn, zijn leiders die hun verantwoordelijkheid om aan ernstig beleid te werken ontlopen ten voordele van kiesresultaten die drijven op een horrorshow over Europa’s ondergang door migratie. Die realiteit is dat de Europese Unie een beleid moet aannemen dat geënt is op het redden van mensenlevens, het promoten van inclusie, welvaart en samenwerking: onderling, en in de wereld. Om zo’n beleid te realiseren is net een billijke verdeling van de verantwoordelijkheden nodig. Hoog tijd voor publiek en vertegenwoordigers, in de aanloop naar deze Europese en nationale verkiezingen, om ons te wapenen met feiten, een kritische geest en een stem voor ernstige oplossingen in plaats van onheilsprofeten.