‘Omdat het 2015 is’

‘We vinden geen vrouwen’, roepen de verdedigers van het all white male panel. De Canadese premier Justin Trudeau vond ze wel voor zijn regering. Hoe moeilijk kan het zijn?

Wereldnieuws was het, toen de nieuwe Canadese premier Justin Trudeau zijn regering voorstelde, die voor de helft uit vrouwen bestaat. ‘Waarom?’ vroeg een wakkere reporter hem. ‘Omdat het 2015 is’, antwoordde Trudeau. Maar de commentaren onder de nieuwsartikels spreken boekdelen. Nooit maakten mensen zich zo veel zorgen over de kwaliteit van een regering: zouden die vrouwen dat wel kunnen? Nee, in die val trappen we niet meer. Laten we antwoorden met een tegenvraag. Waarom zouden ze het niet kunnen?

Overdreven?

Omdat men vrouwen nog altijd ziet als minderwaardige wezens, als dragers van baarmoeders, en als slaven van hun onvoorspelbare hormonen. Dagelijks moeten vrouwen over de hele wereld opboksen tegen zulke stereotiepe vooroordelen, die suggereren dat ze niet zo waardevol, niet zo competent en niet zo betrouwbaar zijn als mannen.

Dat er nog een lange weg af te leggen is voor vrouwen voor ze van gelijkwaardigheid en gelijke rechten kunnen spreken, blijkt uit de tientallen uitgebreide studies van de Verenigde Naties, van het Wereld Economisch Forum, van de Europese Commissie. Eind september beloofden de Verenigde Naties tijdens de top in China nog maatregelen om de kloof tussen de seksen te dichten tegen 2030. Dat doet men niet omdat vrouwen overdrijven.

Papieren wetten

Naar aanleiding van de boerkinikwestie verklaarden zowel Open VLD’er Karel De Gucht als enkele N-VA-politici dat de gelijkheid van man en vrouw een onaantastbaar principe is in het Westen. Hun ‘optimisme’ is onterecht. Ondanks alle papieren wetten is de realiteit dat vrouwen ook in het Westen nog lang niet gelijk zijn aan mannen.

Kunnen we nu eens ophouden met te doen alsof er niets aan de hand is? Ontkennen dat er een probleem is, is een van de zelfverdedigingsmechanismen waarmee seksisme zichzelf in stand houdt. Als je voortdurend verplicht wordt te beargumenteren dat er een probleem is, kom je geen stap verder in het oplossen van dat probleem.

Ongelijkheid in cijfers

Want er heerst zeker nog ongelijkheid in België. Zo blijkt dat driekwart van de zwangere vrouwen op het werk te maken krijgt met een negatieve behandeling of discriminatie. Dat mannen nog altijd 7 procent per uur meer verdienen dan vrouwen. Dat laaggeschoolde vrouwen, vrouwen met een migratieachtergrond, alleenstaande moeders of vrouwen in oudere leeftijdscategorieën meervoudig worden getroffen door discriminatie. Dat in de raden van bestuur van beursgenoteerde bedrijven in 2012 slechts één op de tien bestuursleden een vrouw was. Dat onze federale regering na de verkiezingen van 2014 amper 22 procent vrouwen telde, en het kernkabinet geen vrouwen, terwijl 40 procent van de volksvertegenwoordigers en 60 procent van de senatoren vrouwen zijn. Dan doen andere Europese lidstaten het stukken beter: 54 procent in Zweden, 48 procent in Frankrijk, 43 procent in Duitsland, 36 procent in Estland, 33 procent in Bulgarije en Letland.

Onzichtbare vrouwen

Sommigen beweren dat het grote verschil tussen het aantal mannen en vrouwen in leidinggevende posities vooral komt omdat vrouwen anders zijn dan mannen. Dat ze in andere dingen geïnteresseerd zijn. Dat ze gewoon niet willen.

De Amerikaanse socioloog Michael Kimmel ziet het anders. In de intussen meer dan 700.000 keer bekeken TEDtalk ‘Why gender equality is good for everyone – men included’ noemt hij de onzichtbaarheid van vrouwen het gevolg van de grootste positieve discriminatie ooit: de wereldgeschiedenis. Vrouwen werden door de eeuwen heen op zo veel manieren uit de besluitvorming en de geschiedschrijving gehouden dat we er niet meer bij stilstaan hoe onzichtbaar ze zijn. Wie denkt bij een tekening van de evolutie van de mens – van aap tot homo sapiens – spontaan aan een vrouw die gaandeweg op haar twee benen loopt? Niemand. We zijn nochtans meer dan de helft van de wereldbevolking.

Kunnen ze dat wel?

Die blinde vlek voor het belang van vrouwelijke stemmen in het debat is nog altijd alomtegenwoordig. Een anekdote. In juni verscheen er op deze website een artikel ‘Op naar de G1000 van een rood-groene alliantie‘, waarin een aantal academici een oproep deed aan de linkse partijen om de krachten te bundelen en samen met de sociale bewegingen en burgerplatforms aan een nieuw progressief project te bouwen.

Toen een activiste op Facebook geërgerd vroeg waarom er niemand van de exclusief mannelijke auteurs had gedacht aan het feit dat ook vrouwen een visie hebben op samenleving en politiek ontstond er op het sociaalnetwerk een ontluisterende discussie die een aantal hardnekkige pijnpunten blootlegde. Een veel gelezen commentaar was: ‘Het maakt toch niet uit hoeveel vrouwen ergens aan deelnemen, het gaat om de inhoud.’

Defensief

Terwijl de meeste mannen krampachtig in het defensief schoten, draaiden anderen na veel discussie bij. ‘Het is een blinde vlek,’ gaf een coauteur uiteindelijk toe, ‘en een goed voorbeeld van hoe een netwerk zichzelf uitrolt en zijn eigen macht reproduceert. Het mag dan onbewust zijn, het effect is uitsluitend.’

Het maakt natuurlijk wél uit of vrouwen deelnemen aan het publieke debat en aan de besluitvorming. Toch is dat zelden het geval. Nog altijd zijn vrouwen zeldzaam in debatten, in commissies, in overheden, in raden van bestuur. In de honderd topbedrijven in Europa hebben mannen 89 procent van het dagelijks bestuur in handen. Het wordt tijd dat dit verandert. Dat vrouwen niet alleen symbolisch zichtbaarder worden, maar ook hun stempel kunnen drukken op de samenleving.

Gelukkiger en welvarender

Dat zal van veel mannen en vrouwen enig zelfonderzoek vragen. Hoe zit het bij u met die blinde vlek?

Veel mannen vrezen misschien dat ze hun rechten zullen verliezen. Niets is minder waar. Sterker nog: een samenleving die goed is voor vrouwen, is goed voor iedereen. De bewoners van landen die hoog scoren op de genderschaal blijken gelukkiger te zijn. Het is beter voor de economie. Ongelijkheid in stand houden kost beduidend meer dan gelijkheid promoten. Waar bedrijven inzetten op gelijke rechten en kansen voor vrouwen en mannen, noteert men een beter welbevinden, minder personeelsverloop, en een hogere productiviteit. Klinkt als muziek in de oren, toch?

Tijd voor actie

Tegen 2030 willen de Verenigde Naties de genderongelijkheid uit de wereld helpen, zodat meisjes en vrouwen dezelfde rechten kunnen genieten als jongens en mannen.

Als tussenstap streeft men tegen 2020 naar evenveel vrouwelijke als mannelijke leiders, in alle sectoren, op alle niveaus. Van de overheden wordt gevraagd alles in het werk te stellen om gendergelijkheid actief te promoten, om maatregelen te treffen tegen discriminatie tegenover vrouwen, om wetten die hen benadelen te veranderen, en die wetten af te dwingen.

Het is dus tijd voor actie, de klok tikt. Trudeau had beter geantwoord: ‘Omdat het ál 2015 is.’

Ondertekenden dit opiniestuk:

Dirk Jacobs, Sarah Wagemans, Ikram Aoulad, Hannelore Vandebroek, Liesbeth Kennes, Jamila Channouf, Youssef Joumanji, Evelien Chiau, Thomas Smolders, Heidi Savels, Philippe Meers, Elke van Huffel, Hora Bali, Jolien Voorspoels, Saskia Neirinkcx, Caroline Buset, Josefien Daelemans, Jurgen Theunissen, Sander Van der Maelen, Vincent Buyssens, Liesje Berteloot, Kathleen Van Looveren, Elke Jeurissen, Geert Stadeus, Carina de Geest, Nathan Hermans, Wouter Kersbergen, Anke Wauters, Peter Perceval, An Nelissen, Katrien Van Crombrugghe, Mark Coenen, Gijs Witdouck, Michel Baeten, Mario Van Essche, Frank Van Laeken, Gaea Schoeters, Philippe Diepvents, Nico Belmans, Sander Spek, Bert De Geyter, Stephen Bouquin, Johannes Verschaeve, Sarah Vandevelde, Pascal Debruyne, Dominique Willaert, Bie Vancraeynest, Liesbeth Vlerick, Philippe De Cleen, Ciska Hoet, Dajo De Prins, Steven Tuffin, Magda De Meyer, Isabelle Van Cauwenberge, Debby Van Linden, Pascal Cools, Femma, Sabine Peeters, Stefaan Deleu, Kenny Vermeulen, Vera Claes, Wannes Daemen, Maartje Luif, Caro Lemaire, Miet Crabbé, Nikkie Van Lierop, André Gordts, Ingrid Stals, Linda Van Steenwinckel, Mare Van Hove, Celia Ledoux, Anne Brumagne, Johannes Verschaeve, Sarah Van de Velde, Hilde Van Mieghem, Lalla Saida, Pascal Debruyne, Dominique Willaert, Inne Eysermans, Noemi De Clercq, Barbara Raes, Natalie Eggermont, Els Silvrants-Barclay, Ilse Hackethal, An Pauwels, Ineke Daans, Joyce De Badts, Heleen Debruyne, Eefje Goossen, Saddie Choua, Sandra Plasschaert, Katrien Merckx, Marijke Pinoy, Eric Smout, Evy Menschaert, Mieke Dewinter, Thierry Vandort, Steven Heene, Eva Boonen, Greet Brauwers, Eva Brumagne, Riet Ory, VOK, Els Flour, Sofie De Graeve, Merel Terlien, Nathalie De Bleeckere, Anneleen Kenis, Jessie Van Cauter, Bram Michielsen, Jeroen Olyslaegers, Thomas Decreus, Kaat Pype.