Moraalfilosoof Patrick Loobuyck: ‘We hoeven katholieke feestdagen niet af te schaffen’

De behoefte aan rituelen is typisch menselijk, zegt moraalfilosoof Patrick Loobuyck (UAntwerpen en UGent). Ze verklaart waarom veel ongelovigen toch nog voor de communie kiezen. ‘Ze zien nog geen echt alternatief. Er is dus een “gat in de markt”.’

Over het afgenomen kerkbezoek zei kardinaal Godfried Danneels ooit: ‘Misschien is nog maar 7 procent van de Vlamingen kerkelijk, maar hun “geweten” is nog voor 95 % katholiek.’ Wat denkt u van die uitspraak? (Luc Michielsen, Kessel)

Patrick Loobuyck: Als de kardinaal bedoelde dat onze cultuur en onze manier van denken nog schatplichtig zijn aan het christendom, had hij natuurlijk gelijk. We zijn kinderen van de verlichting en kleinkinderen van het christendom. Aan de andere kant trekken de meeste ‘christenen’ – zowel de gelovigen als de ongelovigen – zich vandaag amper nog iets aan van de kerkelijke regels. Geen seks voor het huwelijk, geen masturbatie, geen homoseksualiteit: ik denk niet dat 95 procent van de Vlamingen daarmee akkoord gaat.

Door de ontkerkelijking komen afscheidsrituelen voor niet-gelovigen in handen van de commercie. Glijden we af naar een maatschappij met formele en inhoudsloze rituelen? (Eduard Geeringhs)

Loobuyck: De behoefte aan rituelen en zingeving is typisch menselijk. Ze zal nooit verdwijnen, zeker niet op cruciale levensmomenten. Het klopt wel dat het monopolie van de rooms-katholieke kerk op zulke rituelen wat verdwijnt. Ook de vrijzinnigen hebben bijvoorbeeld een aanbod uitgebouwd, maar dat is nog onvoldoende bekend. Veel mensen zien het nog niet als een echt alternatief. Er is dus een ‘gat in de markt’, als het ware. Maar niet-kerkelijke organisaties kunnen dat zinvol invullen. Het hoeft geen commerciële boel te worden.

Mijn partner en ik zijn katholiek opgevoed. Voor onze kinderen hebben we een andere weg gekozen, met zedenleer en lentefeesten. Niet uit protest, maar uit openheid. Hoe komt het dat wij ons daar veel vaker voor moeten verantwoorden dan mensen die, op de automatische piloot, de traditionele weg bewandelen? (Saskia Mercelis, Boom)

Loobuyck: Wie buiten de lijntjes kleurt, moet zich verantwoorden. Dat is een algemeen fenomeen. Maar het hangt ook sterk af van je omgeving: ik ken veel contexten waarin je je als ouder vandaag eerder zou moeten verantwoorden omdat je je kind wél nog godsdienst laat volgen.

Dat gezegd zijnde, is het niet slecht om je af en toe te moeten verantwoorden: zo gaan anderen, die hun automatische piloot volgen, zichzelf misschien óók in vraag stellen.

Wat denkt u van het idee om in één Vlaams onderwijsnet en één pedagogisch project alle huidige waarden te laten samengaan? En zo ja, zou LEF – levensbeschouwing, ethiek en filosofie – daar een onderdeel van kunnen zijn, vanuit de gedachte dat godsdienst tot de privésfeer behoort? (Sandra Van Heffen)

Loobuyck: In België staat het vrije onderwijs al sinds 1831 in de grondwet. Het zit in het DNA van ons land. Het daar weer uit krijgen zou een stevige klus zijn. Wat mij betreft is dat ook niet nodig. Natuurlijk is er wel een zekere spanning – 75 procent van de scholen zijn katholiek, en dat strookt niet met de maatschappelijke realiteit. Maar LEF staat los van die vraag: ik vind dat elke school, over de netten heen, een vak over levensbeschouwing, ethiek en filosofie verplicht zou moeten aanbieden.

VRAAG VAN DE WEEK

Is het niet hypocriet dat katholieke feestdagen als Kerstmis, Pasen, Pinksteren en Hemelvaart officiële verlofdagen blijven? (Lut Detavernier, Leuven)

Loobuyck: Onze kalender en de bijbehorende feestdagen zijn, op uitzonderingen als 1 mei na, inderdaad op de christelijke traditie gebaseerd. Maar ik vind niet dat we ze, gezien het dalende aantal gelovigen, dan ook maar moeten afschaffen. Als maatschappij hebben we behoefte aan collectieve verlofdagen waarop we weten dat iedereen vrij is. En bovendien zijn de meeste van die feestdagen catho-laïque geworden, zoals dat in het Frans heet: iederéén viert Kerstmis en Pasen, die dagen zijn samen met onze maatschappij geseculariseerd. Ik denk ook niet dat iemand vragende partij is om ineens een hele resem nieuwe feestdagen te bedenken.