Migratie toen en nu: Het zwarte goud

In de reeks Migratie, toen en nu komen jongeren tussen 15 en 30 met een migratieachtergrond aan het woord.

Ben jij de kleindochter van yorganci Ne?at? “Yorganci” dat was het beroep van mijn grootvader vooraleer hij naar België migreerde.

Deze stiel had hij als jonge knaap van 15 in Istanboel van zijn leermeesters geleerd. Ook in België op een zolderkamertje was dit zijn bijverdienste, want met zijn inkomen kwam hij niet rond.

Ik herinner mij de pastelkleurige fijne zijde stoffen en tassen schapenwol die wekelijks werden gepresenteerd door talrijke vrouwen. Bijna smekend vroegen ze mijn grootvader om er een dekentje van te maken voor dochter- of zoonliefs’ uitzet. Met een hart van goud ging hij altijd akkoord, ondanks zijn ouderdom die het hem niet meer toeliet om al dat precisiewerk te verrichten. Als een echte kunstenaar ging hij te werk, en ik mocht hem daar bij helpen. Samen tekenden we vogels of bloemenmotieven met krijt over het zijde en dan kon het monnikenwerk beginnen. Zorgvuldig werd er met naald en draad over het krijt gedanst met op de achtergrond nostalgische Turkse chansons die via de radio menig woonkamer bereikte.

Mijn grootvader was niet alleen zeer kundig, maar hij kon ook meerdere talen spreken. Althans dat dacht ik toch. Naast het Turks, kon hij een beetje Nederlands, maar ook Frans. Als kind verwonderde het mij dat hij de zinnen “fermer la bouche” en “pas parler toi” foutloos kon uitspreken.

Pas vele jaren later liet deze gedachte een bittere smaak achter. Dit was dus de realiteit van hem en andere lotgenoten onzichtbaar verdoken onder de grond. Zoals veel van zijn landgenoten is ook mijn grootvader in de mijnindustrie komen werken. Van de ene dag op de andere veranderde hij van kunstenaar in mijnwerker. Op zoek naar het zwarte goud verliet hij vrouw en twee kinderen, waaronder ook mijn vader. Met slechts één lire op zak kwam hij aan in België. Welke woorden kwamen in hem op? Of welke emoties zou hij toen gevoeld hebben? Eenzaamheid, verdriet, gemis? Kon ik maar tijdreizen en het opnemen voor hem, of zijn eenzaamheid verzachten.

Vijftig jaar na zijn migratie blikt hij terug op vijf kinderen en vijftien kleinkinderen, waaronder ik – na mijn broer – de oudste. Vandaag heb ik dezelfde leeftijd als mijn grootvader toen. Als ik mijn leven met dat van hem vergelijk, dan valt het contrast niet te ontkennen. Hij was al elf jaar getrouwd. Ik nog maar een jaartje. Hij had twee kinderen. Ik ben zelf nog steeds aan het opgroeien. In tegenstelling tot hem heb ik geen gemis gehad naar de notenbomen en de theevelden die zijn geboortedorp aan de Zwarte Zee rijk zijn. Ook heb ik mij nooit zorgen moeten maken over wat er ’s avonds op tafel zou staan. Neen, mijn obstakels hadden een andere gedaante. Ze deden hun intrede al zeer vroeg onder de vorm van vooroordelen, vriendinnetjes die zich verstopten om niet gezien te worden met mij, een identiteit opgeplakt krijgen, terwijl de wereld voor mij vooral een zeer grote speeltuin was. Een speeltuin die ik vastberaden zou ontdekken.

Na mijn humaniora, had ik het privilege om als eerste van de familie te gaan studeren. Ik trok naar de hoofdstad en na vijf jaar zwoegen, maar ook genieten werd ik tot politicoloog bekroond. De kers op de taart was een uitdagende job waarin ik mij volledig zou kunnen ontplooien. Mijn succes werd met veel vreugde onthaald, vooral door grootvader. Tijdens mijn studies was hij immers mijn grootste supporter geweest. Ook was hij het die mij als kind met veel geduld leerde lezen in de koran. Later op zijn 67^e zou ik hem helpen met zijn lessen Nederlands. Hij was de oudste van de klas. Sommigen spotten met hem, maar ik was vooral gefascineerd door zijn wilskracht en doorzettingsvermogen.

Ik heb de kans gehad om dromen waar te maken, maar ik heb vooral kunnen dromen. Een mogelijkheid die misschien wel is gecreëerd door mijn migratieverhaal. Een moedig besluit heeft het leven van mijn vader en dus indirect ook dat van mij bepaald. België de stiefvader voor velen werd mijn vaderland. Een land waar ik gelukkig ben, waar ik mij thuis voel, en waar ik vermoedelijk ook wil blijven. Ik zal mijn grootvader daar altijd dankbaar voor zijn.

Regelmatig stel ik vragen over het leven van vroeger. Als een echte sprookjesverteller brengt hij steeds nieuwe verhalen of details, die ik niet altijd kan onthouden. Ik voel een enorme drang om elke anekdote te memoriseren en te reproduceren. Geen enkele herinnering mag verloren gaan. Alsof ik de laatste getuige ben, en dat er ook iets van mij zou heen gaan. Hij, de pionier van mijn roots, de wortel, de plataan.

Voor mij is zijn levensweg een bron van inspiratie. Ik ben zeer trots op hem. En stiekem hoop ik dat het wederzijds is. Ook nu word ik aangesproken met de vraag wiens dochter ik ben. Nog steeds antwoord ik dat ik de kleindochter van yorganci ben. Met veel genoegen observeer ik de faam van mijn grootvader op onbekende gezichten. Mij heeft hij het mooiste geschenk van de wereld gegeven: zijn hart en levensverhaal.

Zeynep Balci is 28 jaar.

Ben je tussen 15 en 30 jaar en heb je een migratieachtergrond? Mail je brief naar ovbrussels@gmail.com.