In de reeks Migratie, toen en nu komen jongeren tussen 15 en 30 met een migratieachtergrond aan het woord.
Naar aanleiding van 50 jaar Turkse en Marokkaanse migratie lanceert politiek filosoof en Brusselaar Bleri Lleshi samen met Knack.be de reeks Migratie, toen en nu. In deze reeks komen jongeren met een migratieachtergrond tussen 15 en 30 jaar aan het woord. Ze vertellen over het migratieverhaal van hun ouders of grootouders, maar ook wat dat verhaal vandaag voor hen betekent.
De vergeten generatie
Ik beeld me mijn grootvader een halve eeuw geleden in. Op 37 jarige leeftijd hoort hij dat een klein Europees landje, Bergica genaamd, op zoek is naar Marokkaanse arbeiders.
Mijn grootvader, dan woonachtig in Jebha, een pittoresk dorpje in het noordoosten van Marokko, voelt zich meteen geroepen. Net getrouwd en met twee jonge kinderen onder zijn hoede besluit hij de drastische stap te zetten. Hij onderneemt de reis naar het mysterieuze Bergica, een land waar hij tot voor kort niet afwist van haar bestaan. Voor zichzelf ziet hij geen toekomst weggelegd in het verpauperde Marokko van de jaren zestig. Net bevrijd van onder het koloniale juk van Spanje en Frankrijk biedt het land weinig of geen toekomstperspectieven aan haar bevolking. In de komende jaren zullen honderdduizenden Marokkanen het land verlaten op zoek naar een betere toekomst in Europa.
We maken een sprong naar de 21ste eeuw. Mijn grootvader kijkt me bedenkelijk aan wanneer ik hem vraag of hij het verhaal van zijn migratie wil vertellen. Hij denkt even goed na, glimlacht en begint aan een drie uur durende monoloog over zijn avontuur in België. Op enkele uren tijd leer ik meer van mijn familiegeschiedenis dan ik de afgelopen jaren via mijn ouders, ooms en tantes overgeleverd kreeg.
Het is geen groot geheim dat de meeste Marokkaanse ouders niet zo snel geneigd zijn te vertellen over hun migratie naar België. Ze vertellen niet graag over hun angsten, hun onzekerheden, de vele obstakels die zij hebben moeten overwinnen om hier hun leven op te bouwen. Met hun zwijgzaamheid proberen ze hun kinderen af te schermen van de pijn die zij al die jaren hebben doorstaan. Ontworteld van hun thuisland kwamen ze terecht in een andere cultuur. Een land met andere tradities en gewoontes. Een ervaring die velen onder hen heeft getekend voor het leven.
Het wordt een moeilijk gesprek, dat emotioneel veel van hem vergt. Hij vertelt heel anachronistisch. Tijd en plaats veranderen voortdurend. De afgelopen 83 jaar heeft hij de wereld enorm zien veranderen. Zijn relaas heeft iets weg van de film Forrest Gump. Terwijl hij achteloos zijn levensverhaal vertelt, ontvouwen zich op de achtergrond de meeste markante gebeurtenissen van de 20ste eeuw. Van zijn ervaringen met de Tweede Wereldoorlog tot zijn ongeloof toen hij hoorde over Neil Armstrong’s eerste voetstappen op de maan en zijn herinneringen aan de dekolonisatie van Afrika. Als tiener ontsnapt hij ei zo na aan een gewisse dood wanneer er op hem geschoten wordt door Spaanse soldaten. Hij zette het op een lopen nadat het Spaanse leger jongeren in zijn streek kwam rekruteren om dwangarbeid te verrichten.
Het verhaal van de eerste generatie: Een vergeten stuk Belgische geschiedenis
In flarden vertelt hij me over zijn gevaarlijke oversteek naar Europa. Zijn moeizame zoektocht naar een job in België. Het verlies van kinderen. De harde confrontatie met racisme. Het gemis van het vaderland en de familie die is achtergebleven. Zijn migratie naar België betekende een keerpunt in zijn leven. Hoewel hij er het grootste deel van zijn leven doorbracht, zal hij zich hier nooit thuis voelen. De constante ontvreemding en onthechting in België lopen als een rode draad door zijn verhaal. Hij is er nooit in geslaagd een echte band op te bouwen met zijn tweede thuisland. Zijn werkgevers en bij uitbreiding de hele maatschappij hebben nooit van hem verwacht dat hij de taal zou leren. Er hem werd steeds op het hart gedrukt dat hij hard moest werken en liefst niet teveel opvallen. En zoals velen van de eerste generatie gastarbeiders deed hij wat hem werd opgedragen. Het kenmerkt die eerste generatie. Ik herken deze mentaliteit bij zovelen van de eerste en tweede generatie die geruisloos door het leven gaan.
Mijn grootvader is heel mild over het racisme dat hem al die jaren ten dele is gevallen. Zo werd hij op het werk nooit aangesproken bij zijn voornaam, maar werd hij steeds makak en zwartkop genoemd. Toch tilde hij er niet zwaar aan. Hij verkiest om negatieve ervaringen te vergeten en klampt vast aan de positieve. Hij koestert nog steeds warme herinneringen aan de solidariteit van de bevolking toen hij pas aankwam. De oprechte interesse van zijn buren. Nog steeds is hij heel dankbaar voor hun gastvrijheid en behulpzaamheid. De nonnen en de pastoor, die hem kleren, dekens en lakens brachten voor de kinderen. Die hem wegwijs maakten in het België van eind jaren zestig.
Hij kijkt tevreden terug op een bewogen leven. België heeft door de jaren heen een grote plaats in zijn hart verworven, maar toch heeft hij Marokko nooit kunnen loslaten. Voor mij is het net omgekeerd, België is mijn thuis. Hoewel ik nog een sterke band heb met Marokko en ik door sommigen in dit land nog steeds als een vreemde beschouwd wordt, voel ik me hier thuis. Net daarin ligt het contrast tussen de eerste en de derde generatie Marokkaanse en Turkse migranten. Terwijl de eerste generatie nog heimwee heeft naar het moederland, verlangt de derde generatie naar een volwaardige plaats in de samenleving. Verlost van al die etiketten en vooroordelen.
Zoals zovelen jongeren van de derde generatie heb ik geflirt met het idee om terug te keren naar Marokko. Ik stel me vaak de vraag hoe het moet zijn om in een land te leven waar je niet scheef bekeken wordt op je huidskleur. Waar je achtergrond en levensbeschouwing niet voortdurend geproblematiseerd worden. Waar er geen vraagtekens geplaatst worden bij je identiteitsbeleving. Een land waar je aanwezigheid niet gecontesteerd wordt. Maar verder dan wat dagdromen komt het niet. Mijn wortels liggen te diep verankerd in België.
Het verhaal van de eerste generatie is er een dat te weinig verteld wordt. Het is een generatie die vaak over het hoofd wordt gezien. Een vergeten stuk Belgische geschiedenis. Een blinde vlek in onze collectief geheugen. Met dit relaas breng ik hulde aan de offers die zij hebben gebracht. Aan de strijd die zij hebben geleverd om hun kinderen een betere toekomst te schenken. Het is aan de komende generaties om hun pionierswerk tot een goed einde te brengen. Ik ga alvast de uitdaging aan.
Youssef Kobo is 25 jaar.
Ben je tussen 15 en 30 jaar en heb je een migratieachtergrond? Mail je brief naar ovbrussels@gmail.com
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier