‘DE SPIEGELAERE, WAAR BLIJF JE?’

Faillissement Sabena, 2001

Tien jaar geleden stierf Knack-fotograaf Patrick De Spiegelaere onverwacht. Michiel Hendryckx kijkt terug naar de foto’s van zijn oude leerling en vriend. ‘Hij moest een vadermoord plegen.’

Eeuwigheid kent geen tijd. Op 13 september 2006 om 19.14 uur stuurde Patrick De Spiegelaere hem een sms: ‘Heb jij dit avondlicht besteld, Michiel?’

Elf jaar later kijkt Michiel Hendryckx naar de foto’s van zijn oud-leerling. ‘Er zijn maar weinig beelden van Patrick te vinden op internet’, zegt hij. ‘Hij is een beetje van de digitale kar gevallen. Maar het doet me plezier dat zijn werk nog altijd bovendrijft.’

-‘Waarom?’

-‘Het blijft een beetje je kind, hè. Niemand heeft me zo bewonderd. Niemand heeft ook zo op mijn kop gescheten als hij.’

In de vroege jaren tachtig zagen ze elkaar voor het eerst. Hendryckx was een jonge fotografiedocent aan de Academiestraat in Gent, De Spiegelaere lid van zijn beste klas ooit: met Lieve Blancquaert, Johan Jacobs, Kristien Buyse.

‘Patrick was een oertalent’, zegt hij. ‘Iemand die toen al opviel.’ Wilde krullen. Gul met decibels. Een jongen uit Boystown.

‘Sommigen van mijn leerlingen vertoonden tekenen van verliefdheid. Patrick was een van hen. Op een dag kwam hij eten bij me, zoals ook andere leerlingen soms deden. Ik zag hem staren: hoe steekt God zijn eten in zijn mond? Het was overdreven, maar ik verzette me niet. De beste methode om iets te leren, is verliefd zijn. Als je Spaans wilt spreken, zoek een Spaans lief.’

Na zijn jaren aan de Academielaan kreeg De Spiegelaere een contract bij De Morgen. ‘We hebben elkaar toen een tijd niet meer gezien. Ik hoorde dat hij overal rondbazuinde dat ik het niet meer kon, een oude vent geworden was. Dat deed pijn, maar ook niet veel. Ik kende mijn klassiekers. Hij moest die vadermoord plegen, om zo verder te vliegen met eigen vleugels. Na een tijd heb ik hem gebeld: “Is het nu genoeg geweest? Heb je je gram gehaald?”‘

Ze spraken daarna weer vaak af, meestal in de eetkamer van Hendryckx. Om te praten over hun levens, hun liefdes en hun foto’s. Zijn krullen waren nog even wild, zijn bravoure was intact. ‘”HENDRYCKX IK ZIE U GRAAG!” Dat was Patrick.’

Hij kijkt terug naar de oude foto’s. Af en toe mompelt hij: ‘Fantastisch, De Spiegelaere. Prince die in de lucht springt. Kijk naar dat ascetische gezicht. (doceert) Fotografie is een surrealistisch medium. Het heeft verwantschap met de realiteit. Maar doordat je de tijd eeuwig stilzet, krijgt het iets irreëels. Prince vliegt niet meer, hij is dood. Maar in die foto blijft hij eeuwig vliegen.’

‘De foto van het Heizeldrama is ook briljant. Stel je die dagen voor: er zijn negenendertig doden gevallen, ziekenwagens rijden op en af, de regering staat onder druk. Op dat moment neemt Patrick een intiem beeld van een huilende vrouw. Hij rijdt naar de redactie van De Morgen en zegt: “Dit wordt de cover.” Zijn status is dan al zo groot dat niemand hem tegenspreekt. Ik geloof op zulke momenten ook niet in democratie. “Wat denken jullie ervan?” Dat levert toch alleen maar middelmaat op. Die foto was niet alleen een schitterend beeld, maar nog meer een statement. Dat is wat een persfoto moet doen: commentaar geven op de realiteit.’

‘Op dat beeld van het Sabena-personeel na het faillissement ben ik ook jaloers. Let op de kaars: het lijkt wel een begrafenis.’

‘Als ik zijn werk vandaag bekijk, denk ik: er zat een melancholische man achter de zotskap. Hij was te vrolijk. Overdag leefde hij in de stad, in het volle licht. Soms vloekte hij wel: “Waarom woon ik nu niet in Gent?” Maar ’s avonds keerde hij altijd terug naar den buiten. Het bleef de zoon van een meubelhandelaar in Maldegem.’

‘Ik vind niet al zijn werk goed, hoor. We verschilden af en toe van mening. Aan de Academielaan had ik hem geleerd: “Je moet flirten met je onderwerp. Wanneer de foto klaar is, ga je naar huis.” Maar hij bleef hangen, pinten drinken, hij wou erbij horen. Soms vond ik zijn werk te veel starfuckerij.’

‘Er bestaat een mooie anekdote: Patrick, half aangeschoten, rijdt op een alcoholcontrole. Hij neemt zijn fototoestel en zegt tegen de politie: “Ik kom voor Knack een aantal foto’s nemen voor een reportage over alcoholcontroles.” Ook dat was Patrick. Die bluf had ik niet.’

‘Elke persfotograaf raakt op een dag uit de mode. Zeker als je zo’n duidelijke signatuur hebt als De Spiegelaere. Patrick had het daar op het einde van zijn leven moeilijk mee. Hij kon niet oud worden. “Michiel, ze bellen me niet meer.” “Dat komt terug”, zei ik dan. “Zeur niet over de foto’s van Stephan Vanfleteren, maar maak zelf weer een prachtige foto.” We gingen samen iets doen voor Europalia.’

Het liep anders. Op 2 maart 2007 reed Hendryckx over de E411, ter hoogte van Dinant. Telefoon van een andere oud-leerling, Lieve Blancquaert. ‘Patrick is dood. Hersenbloeding’. ‘Ik ben langs de weg gaan staan, aan dat vreemde benzinestation.’ Zoveel jaar later stopt hij er nog altijd, elke keer als hij er voorbijrijdt. ‘Dan zit Patrick weer naast me.’

In de eetkamer waar hij altijd met De Spiegelaere zat, hangt nu een foto van zijn voormalige leerling: Hendryckx en een van zijn oude lieven die aan het dansen zijn in de Gentse Opera. Op de achterkant staat geschreven: ‘Eerste dans – oktober 1988’. ‘Kijk eens hoe verliefd we waren. Prachtig beeld.’

‘Soms komt er hier een vrouw binnen die zegt: “Als ik met u een relatie zou hebben, dan moeten die foto’s van die oude lieven weg.” “Vergeet die relatie”, antwoord ik dan. Ik vind het heel belangrijk om in mijn eigen verleden te leven. Die oude lieven zijn een deel van mezelf, net zoals Patrick dat was. Ik heb net een boek af. Eigenlijk wil ik nu zijn nummer draaien, zoals vroeger: “De Spiegelaere, wanneer kom je af?”‘

Heb jij dat avondlicht besteld, Hendryckx?

Tentoonstelling in ’t Ey in Belsele, vanaf 8 maart tot eind april, info@fpds.be

Door STIJN TORMANS

‘OVERDAG LEEFDE hij in de stad, in het volle licht. Maar ’s avonds keerde hij altijd terug naar Maldegem.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content