Belast overlast, ontlast arbeid

Het wordt tijd voor een fundamentele verschuiving, een taxshift die naam waardig. Alleen op die manier, zegt JONATHAN HOLSLAG, kunnen we de economische uitdagingen voor blijven.

Als we naar de werkgevers luisteren, lijkt het alsof we allemaal een riant loon opstrijken. Maar als de meeste mensen kijken naar wat er op het eind van de maand op hun bankrekening is gestort, dan draait dat minder florissant uit. Terwijl men pleit voor nog meer soberheid, voelen vele werknemers en zelfstandigen zich uitgeknepen als een citroen. Politici leveren een steeds bitser gevecht over minimale bezuinigingen en kleine aanpassingen in ons belastingsysteem. Ondertussen worden de sociale spanningen groter, blijft de economie kwetsbaar en neemt de staatsschuld toe – met zeven miljard euro in 2015. Het hoeft evenwel niet zo te lopen.

Met een veel ambitieuzere taxshift kunnen we een eind maken aan de verzwakking van onze economie. Het blijft verschrikkelijk pervers dat mensen bestraft worden om te werken en vaak beloond worden voor overlast, op zo’n manier dat het stimuleren van duurzame groei en het voorbereiden van de vierde industriële revolutie in ons land bijna onmogelijk wordt. Het is tijd voor een fundamentele verschuiving, een taxshift die naam waardig. De lasten op arbeid en ondernemen moeten naar beneden. De overlast, die moet zwaarder worden belast.

Dat moet beginnen met de belasting op ruimtegebruik. De berekeningswijze van het kadastraal inkomen is verouderd, zoals ook Vlaams bouwmeester Leo Van Den Broeck onlangs opnieuw stelde. Iemand in een compacte woning in de stad of dorpskern hoest meer op dan iemand die in een villa in het groen woont. Maar de villabewoner kost de samenleving veel meer, want om zijn woning te bereiken moet meer asfalt, riolering, elektriciteitskabel en waterleiding onderhouden worden. Steden en dorpskernen subsidiëren de verkwisting van groene ruimte. De betonstop in Vlaanderen komt er zeer geleidelijk, waardoor de factuur van de nutsvoorzieningen zal stijgen. We zouden moeten streven naar een berekening van een kadastraal inkomen waarin de oppervlakte van het perceel zwaarder doorweegt, en naar een berekening van de tarieven van nutsvoorzieningen op basis van woondensiteit. Mensen mogen dus in het groen wonen, maar zullen dan de werkelijke kosten dragen.

Laten we ook eindelijk werk maken van dat rekeningrijden. Waarom wordt er zo getalmd? Ik zie in mijn eigen stad honderden dure, gesubsidieerde bedrijfswagens op de parking van het station staan. Dat zijn miljoenen onbenut overheidsgeld en tezelfdertijd neemt de verkeersellende toe en blijven onze treinen rijdende vuilnisbakken. Stop met het subsidiëren van verkeersoverlast, voer dat rekeningrijden in voor alle voertuigen en leg hogere tarieven op aan de vrachtwagens die hier onze wegen komen stuk rijden. De besparingen op tijd, onderhoud en gezondheidskosten zullen groot zijn.

Vervolgens moeten we ook vervuiling veel zwaarder belasten en duurzame productie ontlasten. We zouden duurzame productie in ons land een sterke duw kunnen geven als we de verdoken kosten van het vervuilende containertransport met grote schepen zouden doorberekenen: voor elke container die in Antwerpen aankomt, betaal je pakweg 500 euro. Wellicht is de dure en vervuilende Oosterweelverbinding dan niet eens meer nodig en wordt produceren in eigen land relatief goedkoper. Op dezelfde manier zouden we afval zwaarder moeten belasten en producten die gemakkelijk hergebruikt of gerepareerd kunnen worden, moeten ontlasten.

Waar het op aankomt, is niet de producten duurder te maken, maar hun kostenstructuur te veranderen. Nu bestaat die voor een flink stuk uit zaken waar onze economie niet beter van wordt: ingevoerde grondstoffen, slavenarbeid uit Azië, enorm veel transport, verpakking en de winst van nieuwe verkopers als Amazon en Bol.com. Dit zijn hoegenaamd geen baanbrekende inzichten en veel politici lijken deze ideeën genegen. Het gaat evenwel te traag om de economische uitdagingen voor te blijven. De verandering is niet krachtig genoeg. Wie wil werken en ondernemen voor een sterke samenleving moet vooral beter beloond worden.

Jonathan Holslag (°1981) is professor internationale betrekkingen aan de VUB.

Als je voor elke container die in Antwerpen aankomt 500 euro vraagt, heb je wellicht geen Oosterweelverbinding meer nodig.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content