Mentale rust is zwaar overschat: ‘Verveling is niet per se inspirerend’

© iStock

‘Verveling is goed. Dat wakkert de creativiteit aan’, hoor je onder psychologen. Dat klinkt goed, maar het is baarlijke kul, vinden filosofen.

‘Het is iets wat we helemaal dreigen kwijt te raken: de verveling. Er is zo veel: we hebben constant onze telefoon bij ons. We hebben geen moment meer dat we nergens mee bezig zijn, dat we gewoon even nadenken over wat er is gebeurd of wat er zal komen.’ Het was een verzuchting van zanger Wannes Cappelle, in de podcast Wanderland van Radio 1. Nogal wat mensen vonden Cappelles gedachte dat er geen ruimte meer is voor verveling heel inspirerend. Het is een populair idee onder psychologen en pedagogen: breng je kinderen niet van de ene hobby naar de andere, en laat ze zeker niet de hele dag voor een of ander scherm zitten. Als ze zich wat vaker vervelen, moeten ze zelf op zoek naar creatieve oplossingen. Ook volwassenen hebben nood aan dat ‘vrije spel’ in hun hoofd, bepleit onder meer de Wit-Russische filosoof Jevgeni Morozov, die net als Cappelle kritisch staat tegenover het alomtegenwoordige en verslavende karakter van internet en sociale media.

Mentale rust is zwaar overschat: 'Verveling is niet per se inspirerend'
© Bart Schoofs

Het lijkt eenvoudig. Wilt u graag de creatiefste van de klas zijn? Zet dan die smartphone uit, ga lekker wandelen of boek misschien toch maar die all-invakantie in Benidorm. U komt vast thuis met een hoofd vol frisse ideeën. Of toch niet? De Rotterdamse filosoof Awee Prins, die tien jaar geleden een boek schreef over verveling, maakt brandhout van die gedachte. In het Nederlandse blad Trouw liet hij optekenen dat verveling niet per se leidt tot iets moois. ‘Wie dat denkt, is hopeloos romantisch. Als je twintig jaar in de gevangenis zit, dan verveel je je gewoon dood. Een enkeling zal een boek schrijven, maar dat zijn echt uitzonderingen.’ De kans dat u aan dat zwembad in Benidorm een eurekamoment beleeft, is bij nader toezien klein.

Bid en werk

Ook professor filosofie Antoon Vandevelde (KU Leuven) vindt dat we verveling niet te zeer moeten romantiseren. ‘Ik vind dat een vrij oppervlakkig idee. Uiteraard zit ik zelf soms ook wat te lummelen voor ik een tekst schrijf. Maar dat is net zo goed een kwestie van efficiëntie: als je eerst wat piekert, gaat het schrijven nadien sneller. Het is een typisch patroon in ons menselijke bestaan: eerst lang aanmodderen, dan in actie schieten. Het komt mooi terug in de roman Vrijdag van Michel Tournier, waarin hij het verhaal van Robinson Crusoe hervertelt. Zijn alter ego, Vrijdag dus, liep ook een hele dag te lanterfanten, tot hij zich ineens fanatiek op een project stortte, een vlieger maken bijvoorbeeld. In de kinderliteratuur heb je soortgelijke verhalen: de kinderen vervelen zich steendood en krijgen dan ineens een lumineus idee.’ Toch is een verveeld leven eerder een negatieve ervaring, benadrukt Vandevelde. ‘Het betekent dat je niet meer verrast of geraakt kunt worden. In de middeleeuwen werd het zelfs als een zonde beschouwd. Toen had men het over acedia, een soort troosteloze doelloosheid, waarbij elk gevoel van urgentie ontbreekt. Wie zich daaraan overgaf, belandde bij Dante in het voorgeborchte van de hel. In de abdijen hadden ze er een goede remedie tegen: ora et labora, bid en werk. Dan kan de verveling tenminste niet toeslaan.’

Mentale rust is zwaar overschat: 'Verveling is niet per se inspirerend'
© Bart Schoofs

Ook in de eeuwen daarna braken filosofen zich het hoofd over verveling. Vandevelde: ‘Heidegger, Schopenhauer en Nietzsche beschouwden verveling als een kenmerk van de moderne tijd. Ons leven past niet meer in een groter geheel, waardoor we ons onbestemd en angstig voelen. Die leegte, die je als verveling zou kunnen omschrijven, willen mensen opvullen door verstrooiing te zoeken. De ene doet dat in zijn werk, de andere door te shoppen of steeds nieuwe kicks te zoeken. De meesten onder ons doen dat tegenwoordig met hun smartphone. Maar dat is natuurlijk een schijnoplossing: de leegte verdwijnt er niet mee. Integendeel.’ Volgens Vandevelde hoeven we de verveling niet bewust op te zoeken, maar moeten we ons wel ontvankelijk opstellen in de lege momenten. ‘Leg je smartphone aan de kant en knoop eens een gesprek aan met iemand. Stel je open voor iets nieuws.’ Zo, nu weet u meteen wat te doen, als u straks aan dat zwembad ligt. Al blijft bidden en werken ook altijd een optie.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content