Ludo Bekkers

Marie-Françoise Plissart: op zoek naat het ongewone in het banale

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

Marie-Françoise Plissart is in Vlaanderen geen bekende fotografe. Nochtans is haar curriculum boeiend genoeg om er niet achteloos aan voorbij te gaan.

Alhoewel Marie-Françoise Plissart (Brussel, 1954) in 2008 een retrospectieve heeft gehad in het Antwerpse Fotomuseum (A World without End), enkele jaren eerder een project uitwerkte rond de Antwerpse Ring (Groene Singel), en bovendien tal van fotoboeken en documentaires heeft gerealiseerd is zij in Vlaanderen geen bekende fotografe. Nochtans is haar curriculum boeiend genoeg om er niet achteloos aan voorbij te gaan. Haar professioneel parcours is kronkelig geweest alhoewel constanten aanwezig blijven.

De stad als habitat en de architectuur waren lange tijd haar inspiratiebronnen. Zo fotografeerde ze Brussel vanop hoge gebouwen met een technische camera en realiseerde een spraakmakende videofilm “Kinshasa, Tales of the invisible city” waarbij ze, vanop een sloep, het leven aan de oevers van de stroom vastlegde in één long take van 18 minuten. Het blijft tot op vandaag een uniek document dat in 2004 de Gouden Leeuw won op de Biënnale voor architectuur van Venetië.

Zee en bomen

In de Brusselse Botanique toont ze nu twee recente projecten die ver uit elkaar liggen, beelden van de zee enerzijds en bomen anderzijds. Aqua Arbor is, zo men wil, een voorstudie voor een opdracht van de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB om het metrostation Park te decoreren. Voor fotografen van alle tijden is de zee een onuitputtelijk onderwerp Soms is het de kustlijn die hen bekoort zoals “Images”, een reeks foto’s van Harry Gruyaert of zijn het de stranden of oevers die de zee een perspectief geven. Bij Plissart gaat het om de zee als element. Gedurende een decennium en tijdens haar vele reizen verzamelde zij de indrukken die het water op haar maakte, de plastische waarde die ze erin ontdekte en het spel van het voortdurend bewegen. Maar het voldeed haar niet om in afzonderlijke beelden de indrukken weer te geven die de grootsheid van ruime wateren op haar maakte en ook plastisch vond ze dat geen goede weergave van haar ervaring. Hoe loste zij dat probleem dan op. Uit de verzameling foto’s die ze had genomen koos ze er die, fragmentair, een persoonlijke interpretatie van het fenomeen “zee” zouden kunnen vormen. Ze begon haar zwart-wit prints te knippen en te schuiven en legde ze opnieuw samen als een soort puzzel waaruit een synthese van het natuur element zou te voorschijn komen. En zo geschiedde waardoor nu de grote vierkante foto’s samengesteld uit diverse elementen van het waterbeeld een totaal nieuw inzicht geven op het water. Bovendien verkrijgen zo de foto’s an sich een aparte dynamiek, een plastische beweging die de toeschouwer plots heel dicht bij zijn persoonlijke ervaringen met de zee kan brengen. De onrustige baren, de haast hoorbare krijsende meeuwen, de soms vlakke waterpartijen zijn losse bekende elementen maar hier tot een poëtisch/dramatische eenheid samengebracht.

Een tweede deel van de tentoonstelling “Arbor” gaat over bomen. Het idee is ontstaan met een bezoek aan de tuin van architect Pierre Hebbelinck waar een 150-jarige perenboom tussen andere fruitbomen haar aandacht trok. Zijn zieke delen werden toen door een bomendokter weggezaagd om hem nog enkele levensjaren te gunnen. Dat beeld trof haar zo dat ze besloot, in eigen land en tijdens haar vele reizen, bomen met een geschiedenis te fotograferen. Vooral in China maar ook in Sri Lanka, India, Congo en Rusland trof ze er aan die in haar verbeelding samen vielen met het leven en de mythes van de inwoners. Een groep bomen werd tot een heiligdom verheven, in Bengalen werd een vijgenboom getroffen door een bliksem maar hij bleef groeien en het lijkt er op dat het nu gaat om meerdere bomen die samen een bos vormen. Waar de fotografe komt vindt ze, door aandachtig en gericht te kijken, in de bomen meer dan een vegetaal vormenspel. Ze worden wezens, krijgen een betekenis, voor haar persoonlijk of voor een gemeenschap en maken zo deel uit van een landschap dat realiteit en symboliek verbindt.

Het ongewone in het banale

Dit project dat over meer dan twintig jaar gespreid werd is zeker geen catalogus van bomen specimens, het is een verzameling van intieme ervaringen waar anderen misschien achteloos aan zouden voorbijgaan. Het is het voorrecht van een kunstenaar om het ongewone te ontdekken in het banale. Al is het hier wel de vraag of een boom überhaupt wel banaal is. Je zou kunnen stellen dat deze fotoreeks een documentaire inventaris is maar dat is ze beslist niet, elke foto heeft haar betekenis, heeft een verhaal dat in beeld gebracht is op een manier waarop dat verhaal voor een aandachtige toeschouwer leesbaar wordt. En bovendien blijft ook de compositie, het standpunt belangrijk wat de reeks ook fotografisch en esthetisch interessant maakt. Ik denk aan een heel mooie breedopname van een rij knotwilgen in de buurt van Kortrijk waarin een synthese van een Vlaams landschap vastgelegd werd. Of de bomen in China waarin de zangvogels in kooien worden opgehangen zodat de dorpelingen naar hun gezang kunnen luisteren. Fotografische hoogtepunten met achterliggende betekenissen.

Tentoonstelling “Marie-Françoise Plissart, Aqua / Arbor”, Brussel, Botanique, nog tot 31 januari 2016.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content