‘Mocht Junts pel Sí nu terugkrabbelen, dan zou dat het kiezersbedrog van de eeuw zijn,’ zo analyseert politicoloog Bart Maddens (KUL) de Catalaanse verkiezingsuitslag. Maddens wijst er ook op dat Catalonië het communautaire spook door België kan jagen: ‘Het lijkt erop dat de N-VA zich hier low-profile houdt uit vrees om de regering-Michel te destabiliseren.’
De lijsten die voor de onafhankelijkheid van Catalonië zijn, haalden de meerderheid in het parlement. Maar met 47,8 procent niet in het aantal stemmen. Doet dat af aan de overwinning?
Bart Maddens: ‘Ja en nee. Het ja-kamp heeft zich altijd gerealiseerd dat het moeilijk zou zijn om aan een meerderheid in stemmen te geraken. Dat komt omdat het hoe dan ook wel gewone verkiezingen blijven, waarbij ook andere motieven spelen. Zo is niet iedereen binnen het ja-kamp even wild van kandidaat minister-president Artur Mas, terwijl anderzijds CUP zo radicaal is dat het niet voor elke independentist een alternatief is.
We weten ook dat er in de socialistische PSC en in Catalunya sí que es Pot voorstanders zijn van onafhankelijkheid. Zo steunen heel wat lokale PSC-mandatarissen de onafhankelijkheidsgedachte. Vergeet niet dat ook Unió een vrij radicaal-Catalaanse ‘confederalistische’ partij is. Met 2,5% levert Unió de nodige stemmen om het ja-kamp aan een stemmenmeerderheid te helpen, maar toegegeven: strikt genomen zaten ze niet in het ja-kamp.
‘Het ja-kamp werd slachtoffer van het eigen succes’
Voor mij is het besluit toch dat het ja-kamp een echt referendum met gemak had kunnen winnen.
Het klopt anderzijds wel dat de eenheidslijst Junts pel Sí en CUP stilletjes hadden gehoopt op een stemmenmeerderheid. Men beseft wel dat men zonder die stemmenmeerderheid in de ogen van de internationale gemeenschap over te weinig legitimiteit zal beschikken. In zekere zin is het ja-kamp het slachtoffer van het eigen succes. Ze zijn wonderwel geslaagd in hun opzet om deze verkiezing te framen als een referendum. Daardoor was de opkomst historisch hoog voor regionale verkiezingen, ook in de zogenaamde rode gordel rond Barcelona. En dat heeft de balans doen omslaan naar een nipte stemmenmeerderheid voor ‘nee’. ‘
Onafhankelijkheidsboegbeeld Artur Mas beloofde een proces op gang te zullen brengen dat tegen 2017 tot de onafhankelijkheid van Catalonië moet leiden. Zal hij die belofte kunnen waarmaken?
Bart Maddens: ‘Junts pel Sí is daar tijdens de campagne altijd zeer duidelijk over geweest: als het ja-kamp een zetelmeerderheid haalt, dan gaan we voor onafhankelijkheid.
Die zetelmeerderheid is hoe dan ook vrij ruim. Mocht Junts pel Sí nu terugkrabbelen of zich laten afschrikken door Madrid, dan zou dat het kiezersbedrog van de eeuw zijn. Dan mogen de twee componenten van Junts pel Sí (CDC en ERC) er een kruis over maken, te beginnen bij de nationale verkiezingen in december.
‘Mocht Junts pel Sí nu terugkrabbelen, dan zou dat het kiezersbedrog van de eeuw zijn’
Maar het is natuurlijk het uiterst-linkse CUP dat nu een sleutelrol zal spelen. Ook wat dat betreft is het resultaat wat ontgoochelend voor Junts pel Sí: ze hadden heimelijk gehoopt om in hun eentje de absolute zetelmeerderheid te kunnen halen. Het sterke resultaat van CUP betekent overigens ook dat er een ruk naar links is binnen het onafhankelijkheidkamp.
CUP heeft op een bepaald moment gezegd dat er stemmenmeerderheid voor het ja-kamp moest zijn, maar ze hebben dat gisteravond niet herhaald. Integendeel zelfs, de indruk bestaat dat CUP er nu op aanstuurt om snel door te stomen naar onafhankelijkheid.
Maar CUP kan ook moeilijk doen bij de regeringsvorming. Ze willen niet dat Artur Mas zichzelf opvolgt als minister-president. Het gaat hier bovendien om een zeer linkse partij: anti-EU, anti-kapitalistisch, anti-Navo… CUP dreigt een ongeleid projectiel te worden.’
In augustus schreef u op Knack.be en dagdroom neer: u stelde zich naar Catalaans voorbeeld een Vlaamse eenheidslijst voor die – bij een verkiezingsoverwinning – de onafhankelijkheid zou uitroepen. Hoe realistisch acht u dat hier?
Bart Maddens: ‘Ik heb in dat opiniestuk al geschreven dat dit niet meer was dan een flamingantische hallucinatie, totaal niet realistisch dus. Vandaag bestaat de indruk dat de Vlaamse onafhankelijkheid noch voor de N-VA noch voor het Vlaams Belang een prioriteit is. Beide partijen profileren zich nu vooral op het vluchtelingenthema en zijn daarbij verwikkeld in een weinig fraaie ‘race to the bottom‘.
In datzelfde opiniestuk zei u dat België, als enige EU-land gedomineerd door een separatistische partij, ongetwijfeld als eerste een onafhankelijk Catalonië enthousiast zou moeten erkennen. Een duidelijke oproep aan N-VA om de druk hoog te houden. Vlaams-minister president Geert Bourgeois en zijn voorzitter Bart De Wever feliciteerden de separatisten al. Wat verwacht u dat de regering-Michel doet?
Bart Maddens: ‘Geert Bourgeois was het eerste N-VA-kopstuk dat van zich liet horen in dit dossier, dat nochtans rechtstreeks te maken heeft met de core-business van de N-VA, of toch met wat dat zou moeten zijn.
Bart De Wever hadden we nog niet gehoord, tot vanmorgen. Maar een deel van de verklaring van De Wever moet in de context van de Spaanse politiek eerder als ‘unitaristisch’ worden bestempeld: ‘Ik kan enkel de hoop uitdrukken dat de Spaanse en Catalaanse regering zonder wederzijdse taboes samenwerken om tot een politieke uitkomst te komen.’
Dit gelijkt als twee druppels water op het discours van bijvoorbeeld de Spaanse socialistische PSOE. Want het is uitdrukkelijk niet de bedoeling van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging om nu een politiek akkoord te bereiken met Madrid. Dit wordt als een gepasseerd station beschouwd. Het stappenplan van Junts pel Sí voorziet in het snelle goedkeuren van een plechtige verklaring waarbij het Catalaanse Parlement de intentie te kennen geeft om onafhankelijk te worden, en dus een ramkoers in te zetten met Madrid. Is die vaste wil om onafhankelijk te worden dan een ’taboe’ dat Junts pel Sí moet laten varen volgens Bart de Wever?
Het lijkt erop dat de N-VA zich low-profile houdt in dit dossier omdat ze vreest dat dit de regering-Michel zou kunnen destabiliseren. Als Catalonië effectief de onafhankelijk zal uitroepen (ten laatste in maart 2017, dus nog tijdens deze legislatuur) dan zullen alle landen geconfronteerd worden met de vraag: erkennen we Catalonië of niet?
Een aantal kleinere landen zullen Catalonië wellicht snel erkennen. Het lijkt me ondenkbaar dat de N-VA als dominante regeringspartij én separatistische partij niet zou aansturen op een erkenning door België. Of is de verklaring van Bart de Wever al een eerste contra-indicatie?
In elk geval zal er een grote druk zijn vanuit de flamingantische achterban om Catalonië te erkennen. Maar de MR zal dat natuurlijk niet willen, al was het maar omdat die partij sterk gealigneerd is op het buitenlandse beleid van Frankrijk, en Frankrijk zal Catalonië niet snel erkennen.
Er schuilt nog een ander communautair addertje onder het gras. Vlaanderen heeft de bevoegdheid om internationale verdragen af te sluiten met andere landen. Als Geert Bourgeois nu zegt dat hij de samenwerking met Catalonië wil aanhalen dan creëert hij de verwachting dat Vlaanderen een samenwerkingsverdrag zal sluiten met een onafhankelijk Catalonië.
Echter, als dit indruist tegen het Belgische buitenlandse beleid, bijvoorbeeld omdat België Catalonië niet erkent, dan kan de federale regering daar een veto tegen stellen. Maar dat zou uiteraard gegarandeerd communautair vuurwerk opleveren in de federale regering. ‘
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
